INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Stanisław Ostroróg (właściwie z Ostroroga) h. Nałęcz      Portret, zapewne fikcyjny, Stanisława z Ostroroga, Kasztelana Kaliskiego 1515 - Bartosz Paprocki, Gniazdo Cnoty, Kraków 1578, s. 24 - w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie - źródło kopii cyfrowej: POLONA.pl

Stanisław Ostroróg (właściwie z Ostroroga) h. Nałęcz  

 
 
XV w. - 1518 lub 1519
Biogram został opublikowany w 1979 r. w XXIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Ostroróg Stanisław (właściwie Stanisław z Ostroroga) h. Nałęcz (zm. 1518/19), kasztelan kaliski. Był synem (zapewne najstarszym) Jana, woj. poznańskiego (zob.), i jego pierwszej żony Heleny, księżniczki raciborskiej, bratem Wacława, kaszt. kaliskiego (zob.). Pierwsze o nim wiadomości mamy z r. 1488, kiedy to jego ciotka Katarzyna raciborska, wdowa po kaszt. nakielskim Włodku z Danaborza, sprzedała mu połowę wsi Turostowo. W r. 1493, wraz z bratem Wacławem, przybył na studia do Wiednia i prawdopodobnie stamtąd udał się do Bolonii, gdzie studiował m. in. retorykę i stylistykę pod kierunkiem F. Beroalda. Po powtórnym ożenku ojca prawdopodobnie szybko się usamodzielnił. Już w r. 1494 ksieni klarysek gnieźnieńskich Beata z Ostroroga, najpewniej jego babka (a może ciotka tegoż imienia), cedowała mu część dóbr, przypadłych jej po Janie Czyżowskim. W dwa lata później kupował na wyderkaf od star. halickiego Jana Chodeckiego miasto Chodecz (obecnie Chocz) w pow. kaliskim z przyległymi wsiami Kwileń, Brudzewek, Janków i Rychnów nad Prosną, a w r. 1511 wykupywał prawa do Chodcza, które miał także Jan Feliks z Oleśnicy. Po śmierci ojca (1501), wraz z bratem Wacławem, uwięził swą macochę Dorotę z Wrześni, zbrojnie zajmując ojcowski Grodzisk i Ostroróg i żądając wydania kosztowności po Helenie raciborskiej, rzekomo zagrabionych przez Wrzesińską. Spory i procesy przed królem i starostą generalnym Wielkopolski ciągnęły się potem jeszcze przez czas dłuższy.

Na widowni publicznej O. pojawił się w r. 1506, podpisując jako jeden z elektorów elekcję Zygmunta Starego. W r. 1511 występuje jako dworzanin królewski. Przed 11 X 1512 został kasztelanem kaliskim. W t.r. otrzymał prawo poboru cła koło Działoszyc na rzece Dzierżążnej. W grudniu 1512 był na sejmie piotrkowskim. W r. 1513, wraz z prymasem Janem Łaskim, odbył wielkie poselstwo do Włoch; prowadził wówczas rozmowy z dożą i senatem weneckim na temat planów antytureckich, wystąpił przed soborem laterańskim, zabiegając o pomoc materialną dla Polski na obronę przed Tatarami i Turkami, był wreszcie przyjęty przez nowo obranego papieża Leona X. Król Zygmunt Stary w listach do Wenecji przydawał O-owi tytuł «eques auratus». Po odbyciu poselstwa włoskiego, gdy Łaski powrócił do kraju, O. podobno udał się jeszcze do Hiszpanii. Jesienią 1514 był już przy królu w Wilnie. Otrzymał wówczas prawo budowy mostu i pobierania mostowego na Warcie w odziedziczonej po matce Stobnicy. Wiosną 1515 bawił na sejmie krakowskim, należał potem do panów polskich towarzyszących Zygmuntowi na zjazd Jagiellonów z cesarzem Maksymilianem I, który odbył się w Bratysławie (Preszburgu) i Wiedniu latem t.r. We wrześniu t.r. dostał konsens na wykup starostwa śremskiego z rąk Lasockich oraz kłeckiego z rąk Czarnkowskich; nie zdołał ich jednak zrealizować. Zapewne też w tym czasie dostał prawo do poboru stacyjnego w dobrach klasztoru wągrowieckiego. W r. 1517 był jednym z trzech panów polskich, posłujących od sejmu piotrkowskiego na Mazowsze dla mediacji między regentką Anną a młodymi książętami. Następnie w t.r. wraz z sekretarzem królewskim, archidiakonem krakowskim Janem Konarskim posłował od króla do cesarza do Wiednia dla ustalenia intercyzy ślubnej Zygmunta z Boną Sforza. Jego przemówienie do Maksymiliana w Wiener Neustadt miało wywołać powszechny podziw swadą i wyborną łaciną (W. Pociecha). Następnie wraz z Konarskim przebywał w Bari i Neapolu – zrobił tu znów wrażenie świetnymi mowami i wspaniałymi strojami, a po zakończeniu rozmów z Izabellą Aragońską zaślubiał per procura księżniczkę Bonę w imieniu króla. Do Krakowa wrócił w orszaku Bony i w kwietniu 1518 uczestniczył tamże w uroczystościach weselnych. W sierpniu t.r. dostał od króla prawo pędzenia bez cła 50 wołów za granicę.

Po ojcu odziedziczył O. połowę kompleksów wsi wokół Grodziska, Ostroroga, Koźminka, ponadto Chodecz i pojedyncze wsie w Wielkopolsce i w Sandomierskiem. O. zmarł między sierpniem 1518 a 25 VII 1519. Ponieważ nie założył rodziny, dobra jego przeszły na brata Wacława.

Późniejsza tradycja łączyła z wiedeńskimi podróżami O-a nadanie mu przez cesarza tytułu hrabiowskiego, używanego potem przez jego bratanków i ich potomków. Tradycja ta nie znalazła, jak dotąd, źródłowego potwierdzenia. Nie ma też pewności, czy wybity w r. 1542 medal z podobizną Stanisława Ostroroga czci pamięć naszego O-a, czy raczej, co bardziej prawdopodobne, jego bratanka tegoż imienia, kaszt. międzyrzeckiego (zob.). Epitafium O-a, które miało się znajdować w kościele parafialnym w Ostrorogu, przekazane przez Starowolskiego, jest najpewniej tworem samego autora „Monumenta Sarmatarum” lub jego informatora.

 

Dworzaczek, tabl. 105; Niesiecki; Paprocki; Uruski; Żychliński, I; – Barycz H., Wiedeń a Polska w epoce Renesansu, „Przegl. Zach.” R. 9: 1953 s. 725; Birkenmajer L. A., Mikołaj Kopernik jako uczony, twórca i obywatel, Kr. 1923 s. 24; Callier E., Ostroróg, P. 1891; Finkel L., Elekcja Zygmunta I, Kr. 1910; Hajdukiewicz L., Księgozbiór i zainteresowania bibliofilskie Piotra Tomickiego na tle jego działalności kulturalnej, Wr. 1961; Kot S., Le relazioni seculari della Polonia con Bologna, Bologna 1949; Pawiński A., Jana Ostroroga żywot i pismo „O naprawie Rzeczypospolitej”, W. 1884; Pociecha W., Królowa Bona (1494–1557), P. 1949 I–II; Raczyński E., Gabinet medalów polskich, Wr. 1838 nr 15 b; Topolska M. B., Jakub Ostroróg i jego udział w reformacji i ruchu egzekucyjnym XVI wieku, P. 1962 s. 11–12; – Acta Tom., II, III, V, VI; Corpus iuris Pol., III; Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1564–1565, Bydgoszcz 1961 I 266; Matricularum summ., III, IV; Starowolski, Monumenta Sarmatarum, s. 505 n.; Stadtebuch des Landes Posen, Hrgs. v. H. Wuttke, Leipzig 1864; – Arch. Państw. w P.: księgi Poznań Gr. 7 k. 136, Gr. 10 k. 99, Gr. 11 k. 49v.

Antoni Gąsiorowski

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

   
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.