Radziejowski Stanisław h. Junosza (1643–1670), starosta kamionacki, solecki i warecki, kapitan gwardii królewskiej. Był najstarszym synem Hieronima, podkanclerzego kor. (zob.), i drugiej jego żony Eufrozyny Eulalii z Tarnowskich, bratem Michała Stefana (zob.).
Wraz z młodszym bratem Michałem został R. zabrany przez opiekuna na sejm zwycz. W r. 1652 (15 II) wystąpił w izbie z prośbą do posłów o wstawiennictwo u króla w sprawie swego ojca. Młodzi Radziejowscy przedłożyli także suplikę eksmarszałka oraz dekret Trybunału Kor., skazujący Bogusława Słuszkę i adwokatów za bezprawne występowanie w styczniu t. r. przed sądem marszałkowskim. Po długich sporach dopuszczono ośmioletniego Stanisława do odczytania supliki. Synowie ekspodkanclerzego zjawili się jeszcze w izbie poselskiej 6 i 7 III przedkładając skierowany do posłów list ojca z 19 II z Piotrkowa przed jego udaniem się za granicę. Od chwili opuszczenia przez ojca Rzpltej R. przebywał pod opieką stryja Mikołaja, kaszt. łęczyckiego. Jako dziesięcioletni chłopiec został wraz z Michałem oddany na naukę do kolegium jezuitów w Rawie. Interesami niepełnoletnich Radziejowskich, którym ojciec przeznaczył na wspólne użytkowanie zamek radziejowski, Czerwony Basin w ziemi czerskiej oraz znaczny majątek ruchomy, zajęli się wyznaczeni przez ojca pełnomocnicy, m. in.: Adam Brochowski, chorąży sochaczewski, Jakub Rozdrażewski, woj. inowrocławski, i Jan Sobieski, star. jaworowski, spowinowacony z rodziną Radziejowskich. Przed drugim sejmem w r. 1654 za pośrednictwem przyjaciół ojca R. wniósł za nim instancję na sejmik województw wielkopolskich w Środzie, występując o kasację konstytucji skazującej Hieronima na «wieczną infamię». Zapewne i inne sejmiki zostały obesłane przez R-ego, ale nie znalazło to odzwierciedlenia w instrukcjach.
W r. 1660 staraniem ojca i dworu królewskiego R. wraz z bratem Michałem wyjechał na studia do Pragi. Dziękując w kwietniu t. r. woj. sandomierskiemu Janowi Zamoyskiemu za opiekę i protekcję pisał, że «u Królestwa Imci teraz hojnego zażywamy dobrodziejstwa». Z Pragi młodzi Radziejowscy udali się do Niemiec, lecz wobec kłopotów finansowych ojca wrócili już pod koniec 1660 r. do kraju. W sierpniu 1661 R. towarzyszył ojcu, który otrzymawszy od Jana Kazimierza zgodę na miesięczny pobyt w kraju w celu załatwienia własnych spraw majątkowych, przybył do Rzpltej. Wkrótce też został przezeń wciągnięty w politykę dworu królewskiego. Wysłany do obozu skonfederowanego wojska kor. pod Szczercowem t. r. miał 25 IX posłuchanie w kole. Oddał wówczas sprawę ojca pod protekcję wojska, które w swych postanowieniach rzeczywiście poparło Hieronima, m. in. uwalniając jego starostwa od kwaterunku chorągwi konfederackich. Usługi oddane w kaptowaniu związkowców spowodowały, że Ludwika Maria w grudniu 1661 miała nawet obiecać ekspodkanclerzemu beneficjum dla syna w wysokości 4 000–5 000 liwrów. Przy poparciu dworu 13 XI 1661 doszło pomiędzy Hieronimem a jego trzecią żoną Elżbietą Słuszczanką do porozumienia, na mocy którego macocha zrzekła się na rzecz R-ego (gdyż ojciec, obłożony karą banicji, nie posiadał jeszcze osobowości prawnej) dwóch starostw: Solca i Warki, wszelkich praw do Ciepielowa oraz Kazanowa w woj. sandomierskim, a także klejnotów i sreber zastawionych u Andrzeja Tyzenhauza na 20 000 zł. Transakcję tę, obok m. in. strażnika kor. Stanisława Jana Jabłonowskiego, poręczył Jan Sobieski, co miało się już wkrótce fatalnie odbić na jego dobrach. Układ nie został zrealizowany, dlatego też R. wraz z ojcem zajechali zbrojnie Ciepielów i w następstwie tego obaj pozwani zostali przez chorążego lit. Zygmunta Słuszkę. Na skutek dwukrotnego niestawienia się w sądzie otrzymali wyrok banicji (28 VI 1662). Wkrótce jednak doszło do porozumienia: 20 VIII 1662 król wydał wyrok odnawiający wspólnotę majątkową pomiędzy współmałżonkami Radziejowskimi. Dn. 2 IX t. r. we Lwowie R. oraz jego ojciec otrzymali od Jana Kazimierza «litterae salvi conductus» na okres 6 miesięcy, chroniące ich od egzekucji starościńskiej za najazd na Ciepielów. Dn. 13 I 1663, na dwa dni przed oficjalnie zalegalizowanym rozwodem pomiędzy Elżbietą a Hieronimem, obydwoje scedowali na rzecz R-ego dwa starostwa: soleckie w woj. sandomierskim i wareckie w ziemi czerskiej (z zastrzeżeniem 20 000 złp. dla ojca i brata Michała, zapewne na dalszą jego edukację).
Wiosną 1663 R. został wysłany na studia do Francji i sama Ludwika Maria obiecała go suplementować pewną kwotą. Ojciec, przeznaczając Michała do stanu duchownego, nie żałował pieniędzy na edukację najstarszego syna, byleby – jak sam pisał – «wziął wiadomość de ingressu inceptorum studiorum». R. wrócił wkrótce do kraju i w okresie wojny domowej z Jerzym Lubomirskim rozpoczął służbę w królewskim regimencie gwardii pieszej pod komendą F. Wolfa, a następnie E. Denhoffa. Zapewne dzięki poparciu królowej otrzymał w tym regimencie etat kapitana. Od lutego do czerwca 1666 wraz z kompanią przebywał na załodze w Warszawie, pełniąc funkcje związane z ochroną pary królewskiej i jej rezydencji. Służbę w tej jednostce pełnił do redukcji wojska kor., tj. do trzeciego kwartału 1667 r. W związku ze ślubem siostry Anny z Wojciechem Remigianem Prażmowskim, stolnikiem kor. (zob.), R. za zgodą króla scedował na rzecz szwagra star. wareckie (26 II 1667) w zamian za otrzymaną od ojca Kamionkę Strumiłową z przynależnymi jej dobrami w woj. ruskim (oficjalnie star. kamionackie zostało scedowane na rzecz R-ego przez dotychczasowych dzierżawców dopiero 11 II 1668).
W r. 1667 R. (a nie, jak podaje R. Mienicki, Jan Szczęsny Radziejowski) towarzyszył swemu ojcu w poselstwie do Turcji, pełniąc różne funkcje pomocnicze. Uczestniczył 25 VI w oficjalnej audiencji u kajmakana, a także sułtana Mehmeda IV, przywożąc temu ostatniemu przed posłuchaniem upominki od wielkiego posła. Po śmierci ojca (8 VIII t. r.) «ów szalony» – jak pisał J. Sobieski – dla «widzenia» Konstantynopola ruszył z Adrianopola «i dotąd żadnej o nim nie masz wiadomości». R. powrócił jednak szczęśliwie do Adrianopola i stamtąd wraz z sekretarzem legacji Franciszkiem Kazimierzem Wysockim, cześnikiem sochaczewskim, odprowadził zwłoki ojca do kraju. Dn. 15 IX poselstwo stanęło w Jassach, a pod koniec września dotarło do Kamieńca Podolskiego. Nie wiemy, czy R. otrzymał jakieś sumy z wyłożonych przez ojca pieniędzy na legację turecką 1667 r. Natomiast o zwrot 30 tys. złp., które miały także przypaść «succesorom» ekspodkanclerzego, wystąpił Franciszek Wysocki. Sejmiki poparły cześnika sochaczewskiego, a sejmik ziemi kujawskiej w Radziejowie kilkakrotnie (13 VIII 1669, 22 I 1670, 29 VII 1670) domagał się zwrócenia tej sumy F. Wysockiemu z pominięciem obu Radziejowskich. Na początku 1668 r. R. prowadził rozmowy z J. Sobieskim w sprawie star. soleckiego, znacznie obciążonego długami swego ojca. Sobieski, który poręczył długi ekspodkanclerzego, już w r. 1666 znalazł się w trudnej sytuacji. R. gotów był scedować Sobieskiemu to starostwo, lecz stawiał wygórowane roszczenia finansowe, utrudniające zawarcie porozumienia. Rokowania ciągnęły się aż do jesieni 1669; dopiero 29 IX t. r. R. za zgodą Michała Korybuta zrezygnował ze star. soleckiego na rzecz Sobieskiego, a 13 VII 1670 król potwierdził nadto odstąpienie dóbr Sielce Breńkowe Józefowi i Katarzynie Lubańskim, również w ramach uiszczenia wierzytelności swego ojca przez R-ego. Pod koniec życia posiadał więc jedynie star. kamionackie oraz dziedziczne Radziejowice. R. uczestniczył w elekcji 1669 r.; przebywał w otoczeniu Sobieskiego i był przezeń wysłany do posła cesarskiego K. Schaffgotscha, by poinformować go o warunkach posłuchania w kole rycerskim. Sufragia na Michała Korybuta Wiśniowieckiego podpisał z ziemią sochaczewską. Był również na sejmie koronacyjnym. Określany przez Sobieskiego jako «szalony» i «hultaj» zmarł R. w 2. poł. września 1670 w wyniku ran otrzymanych podczas pojedynku. Jak pisał Sobieski do Marysieńki 1 X t. r. «zabił [go] młodzian p. chorążego [zapewne chorążego kor. Mikołaja Sieniawskiego] w domu u niego na pojedynku. Bił się wprzód z jednym i miał avantage nad nim; od drugiego potem nazajutrz odniósł ciężki raz w głowę, od którego razu piątego dnia umarł».
R. nie założył rodziny.
Dobra dziedziczne R-ego przeszły na rzecz młodszego z braci – Michała Stefana.
Słown. Geogr. (Kamionka Strumiłowa; błędnie wymieniony R. jako starosta kamionacki już w 1665 r.); Niesiecki, VIII; Uruski, XV; Elektorowie; – Chłapowski K., Realizacja reform egzekucji dóbr 1563–1665, W. 1984 s. 221; Czapliński W., Dwa sejmy w roku 1652, Wr. 1955; Korzon T., Dola i niedola Jana Sobieskiego, Kr. 1898 I 125, 274, II 88, 282, 443; Kubala L., Pierwsze liberum veto, w: Szkice historyczne, S. 2, W. 1923 s. 281; Mienicki R., Ostatnie lata Hieronima Radziejowskiego, „Przegl. Hist.” T. 13: 1911 s. 45, 53–4, 185–6, 200–1, 334; Starczewski W., Możnowładztwo polskie na tle dziejów, Kr. 1914 s. 434, 436; Szajnocha K., Hieronim i Elżbieta Radziejowscy, w: Szkice historyczne, W. 1876 III 406–11; – Akta grodz. i ziem., X; Biblioteka Ossolińskich, Lw. 1863 II 105–10; Dyplomaci w dawnych czasach. Relacje staropolskie z XVI–XVIII stulecia, Kr. 1959; Dzieje ziemi kujawskiej. Lauda i instrukcje 1572–1674, Wyd. A. Pawiński, W. 1888 II 249, 269, 309; Pisma do wieku Jana Sobieskiego, I cz. 1; Radziwiłł A. S., Pamiętnik, W. 1980 III; Sobieski J., Listy do Marysieńki, W. 1962; Woliński J., Relacja ambasadora K. L. Schaffgotscha o elekcji polskiej 1669 r., „Teki Archiwalne” R. 5: 1957; – AGAD: Metryka Kor. nr 203 k. 119, 173, 174, nr 209, k. 167v., MK Sigillata nr 7 k. 4v., 34v., nr 11 k. 197 nn, Arch. Skarbu Kor. Dz. III ks. V s. 1050–1094, B. Ordynacji Zamoyskich rkp. 1126; B. Czart.: rkp. 1376 k. 82; B. Jag.: rkp. 108 k. 246; B. Ossol.: rkp. 297 k. 263; – Kersten A., Hieronim Radziejowski… [w druku].
Mirosław Nagielski