Rossowski Stanisław (1861–1940), poeta, prozaik, dramatopisarz, dziennikarz. Ur. 3 V w Monasterzyskach (pow. Buczacz), był bratem Władysława (zob.).

Do gimnazjum R. uczęszczał w Buczaczu, Krakowie, Lwowie (Gimnazjum im. Franciszka Józefa I, 1874/5) i (od r. 1878) w Stanisławowie, gdzie w r. 1880 zdał maturę. W t. r. zapisał się na Wydz. Filozoficzny Uniw. Lwow., po ukończeniu studiów, zapewne polonistycznych, odbył roczną służbę wojskową w Wiedniu. Zamieszkał później we Lwowie.

R. debiutował – jak się zdaje – wierszami drukowanymi w r. 1878 w „Tygodniu Literackim, Artystycznym, Naukowym i Społecznym”, w t. r. nawiązał korespondencję z Józefem Ignacym Kraszewskim, prosząc pisarza o pomoc w publikacji swoich utworów. Ogłaszał je początkowo w prasie lwowskiej („Szczutek”, „Dziennik Polski”, „Ziarno”), krakowskiej („Przegląd Literacki i Artystyczny”) i warszawskiej („Kurier Warszawski”, „Przegląd Tygodniowy”, „Kurier Codzienny”, „Kolce”), z czasem listę tę poszerzył o kilka dziesiątków czasopism (m. in. lwowskie: „Gazeta Lwowska”, „Gazeta Narodowa”, „Nasz Kraj”, „Przegląd Polityczny, Społeczny i Literacki”, „Słowo Polskie”, „Wiek Nowy”, krakowskie: „Kurier Polski”, „Nowa Reforma”, „Świat”, warszawskie: „Biesiada Literacka”, „Bluszcz”, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne”, „Kurier Poranny”, „Tygodnik Ilustrowany”, „Wędrowiec”, „Życie”), a nadto „Dziennik Poznański” i petersburski „Kraj”. R. był bowiem pisarzem bardzo płodnym, krytycy podkreślali jego «fenomenalną łatwość pisania» (Antoni Chołoniewski), czemu zresztą przypisywali nierówną wartość jego literackiego dorobku. Natomiast dzięki łatwości wierszowania zasłynął R. jako autor utworów okolicznościowych deklamowanych podczas różnych uroczystości i ogłaszanych w odpowiednich wydawnictwach, w prasie, a nawet oddzielnie. Tylko część swoich wierszy ogłosił w zbiorkach: Poezje (S. I i II, Lw. 1886, 1892), Tempi passati (Lw. 1892), Psyche (Lw. 1899) – były to utwory o charakterze epigońskim, nawiązujące głównie do poezji Adama Asnyka; obok tematyki erotycznej i motywów przyrody wprowadzały także zagadnienia filozoficzne i historiozoficzne oraz społeczne (np. dłuższy „obrazek z życia ludu miejskiego» Stancja (w. S. II Poezji). Krytyka przyjmowała te zbiorki na ogół życzliwie, zdobyły też pewną popularność wśród czytelników. Wybór z wierszy napisanych po r. 1899 ogłosił R. w tomie Chwile (Lw. 1923), znalazło się tu sporo utworów powstałych w czasie wojny, o treści patriotycznej.

Większe jeszcze uznanie i poczytność znalazły miniatury i szkice nowelistyczne R-ego zawarte w tomach: Ze ścieżek życia. Wrażenia i obserwacje (Lw. 1891, przekład czeski – 1897), Z teki impresjonisty (Lw. 1893), W półcieniu (Lw. 1900), Obrazki familijne (Złoczów 1903). Z upodobaniem sięgał w nich do wydarzeń z życia codziennego zwyczajnych ludzi (zwłaszcza urzędników), które opisywał na ogół pogodnie, z wyrozumiałością dla swoich bohaterów. Podobny charakter miały także jego dłuższe utwory beletrystyczne (np. powieść Moja córka, Lw. 1898). Był też R. autorem kilkunastu sztuk, z nich jako pierwsza dostała się na scenę «krotochwila w 3a.», Świeże powietrze (wyst. Lw. 1893), osnuta na tle życia kuracjuszy w modnym uzdrowisku galicyjskim; w «baśni dramatycznej wierszem w 5 a. z prologiem», Circe wprowadził postać antycznej czarodziejki w warunki życia wielkomiejskiego u schyłku XIX w. Sztuka została odznaczona na IV Konkursie Galicyjskiego Wydziału Krajowego (1900), lecz do jej wystawienia nie dopuściła – ze względów moralnych – austriacka cenzura, fragmenty ogłosił autor w czasopismach, całość dał poznać dopiero niemiecki przekład A. Zippera (Lw. 1905). Największy sukces teatralny odniosła, oparta na popularnej legendzie o dziewczynie-studencie Uniw. Krak., komedia w 3 aktach Nawojka, grana we Lwowie w r. 1901, a następnie w Krakowie. Nie znalazły natomiast powodzenia «ballada w 3 a. z prologiem» Za siódmą górą, za siódmą rzeką (wyst. Lw. 1901), oparta na „Biblii” «rzecz w 1 a.», Zuzanna w kąpieli (wyst. Lw. 1903, wyd. Złoczów 1905) i sztuka w 4 aktach, o tematyce współczesnej Dymisja (wyst. Lw. 1904).

Od r. 1884 podstawą utrzymania R-ego była praca dziennikarska. W r. 1898 napisał o nim Chołoniewski, że był «wogóle uniwersalnym redaktorem: redagował pisma polityczne, literackie, urzędnicze, dla dzieci, dla kobiet itd.». Był więc, m. in. członkiem redakcji „Dziennika Polskiego” (od maja 1890), redaktorem i wydawcą dwutygodnika „Myśl” (1893–4), w r. 1892 sekretarzem redakcji przeniesionego z Krakowa do Lwowa czasopisma „Świat”, od r. 1895 redagował dziennik „Słowo Polskie” (do objęcia redakcji przez Zygmunta Wasilewskiego w r. 1902). W lipcu 1897 wziął udział w kongresie dziennikarskim w Sztokholmie. W lutym 1903 wstąpił do redakcji urzędowej „Gazety Lwowskiej”, gdzie z czasem objął dział polityczny. W r. 1909 został kierownikiem lwowskiej filii oficjalnej agencji prasowej pod nazwą Wiedeńskie Biuro Korespondencyjne. Od połowy grudnia 1918 został – po Adamie Krechowieckim – redaktorem naczelnym „Gazety Lwowskiej”, którą prowadził do r. 1928 (w r. 1919 redagował też dodawany do niej „Przewodnik Naukowy i Literacki”). Z pracą dziennikarską R-ego wiązały się – oprócz okolicznościowych broszur – dwie jego książki: Wizerunki sejmowe. Ludzie i sprawy. Przyczynek do historii samorządu galicyjskiego. Seria I (Lw. 1903 – żywo i dowcipnie przedstawione sylwetki polityków galicyjskich) oraz obszerna, pisana na gorąco publikacja Lwów podczas inwazji (rosyjskiej w l. 1914–15, Lw. 1916).

R. pozostawił również spory dorobek translatorski. Ogłaszał w czasopismach przekłady wierszy poetów niemieckich (R. Dehmel, H. Heine, A. Hoffmann von Fallersleben, A. von Platen, L. Uhland i in.) oraz S. Petöfiego, osobno wydał m. in. tłumaczenie dramatu H. Ibsena „Oblubienica morza” (W. 1889), szkicu Heinego „O Polsce” (Złoczów 1913), dwu powieści F. Hellera („Przygody Filipa Collin”, Lw. 1918 i „Finanse wielkiego księcia”, Lw. 1919) oraz trzech dramatów W. Szekspira: „Opowieść zimowa” (Lw. 1895), „Cymbelin” (Lw. 1897) i „Troilus i Kresyda” (Lw. 1897); przekłady szekspirowskie, choć swobodne i świadczące o «miernej znajomości języka angielskiego» zyskały przecież opinię «wcale dobrych» (Władysław Tarnawski).

R. pisał również dla dzieci. Współpracował z czasopismem „Mały Światek” (od r. 1889 podpisywał go ponadto jako wydawca), osobno ogłosił wierszowane tomiki Czarodziejska książeczka (Lw. 1893, wespół z Władysławem Bełzą), Kreska na Matyska (Lw. 1898) i kilka sztuczek dla amatorskich zespołów. W l. 1902/3–1903/4 jako zastępca nauczyciela uczył języka polskiego w lwowskim Gimnazjum IV, był też współautorem wielokrotnie wznawianych podręczników: Pierwsze czytania dla szkół powszechnych (Cz. 1–2 dla oddziałów II i III, Lw. 1921–3, wespół z Zofią Pfauówną, cz. 3 dla oddziału IV, Lw. 1927, wespół z Janiną Porazińską). Wiele jego wierszowanych utworów weszło w skład innych podręczników języka polskiego, m. in. „Czytania polskie” M. Reitera. Ogłosił również obszerną (ponad 540 stron) drobiazgowo opracowaną książkę dla nauczycieli Pan Tadeusz. Rozbiór szczegółowy (Lw. 1929), będącą zarazem świadectwem kultu R-ego dla poematu. Po przejściu na emeryturę (1928) R. objął redakcję literacką lwowskiego wydawnictwa podręczników szkolnych Kaźmirza Stanisława Jakubowskiego. R. interesował się także muzyką, skomponował kilka utworów, pisał i tłumaczył libretta operowe. Wraz z Henrykiem Opieńskim opracował popularną książeczkę Ignacy Jan Paderewski. Zarys charakterystyki (Lw. 1911). Przez pewien czas zajmował się również spirytyzmem i zamierzał wydawać pismo poświęcone zagadnieniom z tej dziedziny. W r. 1927 R. otrzymał nagrodę literacką miasta Lwowa, w r. n. obchodzono jubileusz 50-lecia jego pracy literackiej. Przed r. 1936 przeniósł się do syna lekarza w Żółkwi, ok. t. r. mieszkał w Rybniku. Zmarł w Warszawie 26 II 1940.

O stosunkach rodzinnych R-ego wiadomo tylko, że z małżeństwa z Bertą Pfisterer, zawartego w r. 1890, miał liczne potomstwo.

Estreicher w. XIX; Estreicher w. XIX, Wyd. 2, V 324; Nowy Korbut, XV (bibliogr., wykaz pseudo- i kryptonimów); Bibliogr. dramatu pol., II; Czachowska, Literatura pol. Bibliogr., II; Jagoda Z., Jarowiecki J., Uryga Z., Bibliografia metodyki nauczania języka polskiego (1918–1939), W. 1963; ciż, Bibliografia metodyki nauczania języka polskiego 1945–69, W. 1974; Kurier Warszawski. Księga jubileuszowa, W. 1896 (bibliogr.); Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1947 i n.; Sawicka F., Rupińska J., Bibliografia polskich wydawnictw pamiątkowych 1801–1914, W. 1973–87 (Indeksy); Literatura pol. Enc., II (I. Teresińska); Lam S., Współcześni pisarze polscy, W. [1922]; Uruski; Ilustrowany Almanach Artystyczno-Literacki, Wyd. 2, Lw. 1911 s. 58 (fot.); – Balk H., Stanisław Rossowski, „Scena Lwow.” 1935/6 nr 6; Chmielowski P., Współcześni poeci polscy, Pet. 1895; Chołodecki J. Białynia, Księga pamiątkowa półwiekowego jubileuszu Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie, Lw. 1909 s. 333; Eustachiewicz L., Dramaturgia Młodej Polski, Wyd. 2, W. 1986; [Gawalewicz M.] Quis, Kronika tygodniowa, „Tyg. Illustr.” 1888 nr 307 s. 316; Korzeniewska E., „Świat”, w: Obraz liter. pol. XIX i XX w., S. 5, I 227; Prasa polska w l. 1864–1918; Stulecie Gazety Lwowskiej, Lw. 1911 I cz. 1; Tarnawski W., O polskich przekładach dramatów Szekspira, Kr. 1914; Zyga A., Krakowskie czasopisma literackie drugiej połowy XIX w., Kr. 1983; – Chołoniewski A., Nieśmiertelni, Lw. 1898 s. 17–19; Dębicki Z., Iskry w popiołach, P. [1931] s. 133; Hertz, Zbiór poetów pol., Ks. 4, 6–7 (bibliogr.); Lam S., Życie wśród wielu, W. 1968; Rossowski S. [odpowiedź na ankietę pt. „Poeci mówią…”], „Lwow. Wiad. Muzycz. i Teatr.” 1933 nr 72 (fot.); Sprawozdanie Dyrekcji C. K. Gimnazjum w Stanisławowie za r. szk. 1879–80, Lw. 1879–80; Sprawozdanie Dyrektora C. K. IV Gimnazjum we Lwowie za r. szk. 1903–4; Lw. 1903–4; Wasylewski S., Czterdzieści lat powodzenia, Wr. 1959; Wysocki A., Sprzed pół wieku, Wyd. 2, Kr. 1958; – „Kur. Pol.” R. 2: 1890 nr 239.

Rościsław Skręt