Różycki Stanisław (ok. 1604–1652), prawnik, profesor i rektor Uniw. Krak., kanonik katedralny krakowski. Ur. na Kazimierzu pod Krakowem, pochodził z zamożnej rodziny mieszczańskiej, był synem Stanisława, właściciela kamienicy w pobliżu kościoła Św. Katarzyny.

Immatrykulowany w Uniw. Krak. w półr. letnim 1619 stopień bakałarza filozofii R. uzyskał 22 III 1622, magisterium w r. 1625. Jako docent extraneus na Wydz. Artium (1625/6, 1627/8, 1628/9) objaśniał głównie traktaty arystotelesowskie i autorów średniowiecznych, m. in. Alberta Wielkiego. W l. 1626–7 uczył dialektyki w Szkołach Nowodworskich, pełniąc jednocześnie obowiązki seniora Bursy Jeruzalem. W r. 1629 na podstawie przedłożonej 30 III Quaestio de unitate et aeternitate mundi (Kr.) został inkorporowany do Kolegium Mniejszego. W r. 1632 był dziekanem Wydz. Filozoficznego; podpisał t. r. protestację Uniwersytetu przeciw otwarciu kolegium jezuickiego przy kościele Św. Piotra. Prawdopodobnie już w tym czasie rozpoczął studia prawnicze; uwieńczył je 6 II 1634 tytułem doktora obojga praw rzymskiej Sapienzy, dokąd udał się bez zezwolenia dziekana po r. 1632. Przypuszczalnie w drodze powrotnej do kraju wpisał się 25 II 1634 do albumu nacji polskiej w uniw. bolońskim. Za samowolny wyjazd do Włoch miał ponieść jakieś konsekwencje (co wypominano mu jeszcze w procesie z l. 1646–7), były one jednak widocznie niezbyt dolegliwe, skoro już 30 X 1634 został wysłany na profesora do poznańskiej Akademii Lubrańskiego. Wykładał tam do 30 VI 1641, będąc od 9 XII 1636 kanonikiem katedralnym poznańskim (fundi Kazimierz). Z kanonii tej zrezygnował przed wyjazdem z Poznania w r. 1641.

Po powrocie do Krakowa prowadził wykłady na Wydz. Prawa: komentował zarówno teksty kanonistyczne («De beneficiis ecclesiasticis», «De iure patronatus») jak i cywilistyczne (Iustinianus, „De contractu emptionis et venditionis”, «De probationibus», «De iure murandi», «De apellationibus»). Z kanclerzem Uniwersytetu bpem Piotrem Gembickim utrzymywał początkowo poprawne stosunki; w r. 1643 na synodzie diecezjalnym krakowskim został mianowany egzaminatorem synodalnym, do r. 1645 posiadał penitencjarię w katedrze wawelskiej, której zrzekł się być może w związku z nadanym mu 27 II 1642 probostwem w Luborzycy. W tym czasie (1646) podjął, wraz ze Stanisławem Czaplicem i Wawrzyńcem Karyńskim, starania o nostryfikację doktoratu i przyjęcie na Wydz. Prawa. Ostatecznie do zwyczajowej responsji pro loco został dopuszczony dopiero z końcem r. n. na mocy uchwały komisji delegatów czterech wydziałów, powołanej przez rektora ze względu na brak dostatecznej liczby profesorów prawników. Przepisaną statutem dysputę odbył 11 XII 1647 na temat przedłożonej do druku Quaestio de sententia ferendo ex praesumptionibus. Popadł następnie w przewlekły proces z Czaplicem i Karyńskim o niesłusznie rzekomo przyznaną mu prioritatem loci w fakultecie jurystów przy poparciu Jakuba Górskiego, którego był uczniem i klientem. Wygrana w tym procesie oraz otrzymana katedra na Wydz. Prawa wzmocniły pozycję R-ego w życiu uniwersyteckim, czego wyrazem było powierzenie mu przed 5 II 1649 kontynuacji rektoratu po śmierci Jakuba Papenkowica na dalszy ciąg półr. zimowego 1648/9 oraz wybór na trzy kolejne kadencje w półr. letnim 1649, zimowym 1649/50 i letnim 1650 (wbrew obowiązującej praktyce, po odmowie przyjęcia godności przez Zygmunta Gregerowica). Objęcie steru rządu uczelni zbiegło się w czasie z nasilającym się konfliktem Uniwersytetu z kanclerzem P. Gembickim. Wprawdzie w rozpowszechnionym w jesieni 1651 anonimowym pamflecie (prawdopodobnie pióra Macieja Zyskiewicza, wydanym pod pseud. Jottusa Rzymianina) zaliczony został R., obok Stanisława Jurkowskiego, Gabriela Ochockiego, Franciszka Rolińskiego, Marcina Słonkowica, Marcina Radymińskiego, Stanisława Temberskiego, do rzędu gorliwych obrońców praw i wolności Uniwersytetu, w istocie jednak w najbardziej zapalnych sprawach zajmował postawę kompromisową, jak np. w r. 1648, kiedy starał się załagodzić spór o przyjęcie Jana Brożka do Kolegium Większego. W r. 1649 zaangażował się w zatarg Jurkowskiego z protegowanym przez kanclerza Gregerowicem o opróżnioną po śmierci Papenkowica prepozyturę w kolegiacie Św. Floriana. Stanąwszy na czele opozycji, która nawet nie dopuściła Gembickiego do wizytacji kolegiaty, po przewlekłym procesie, który oparł się o Rotę Rzymską, nuncjaturę papieską i dwór królewski, ugiął się 25 II 1650 przed wyrokiem i publicznie przeprosił biskupa. Pozwany ponownie 23 III t. r., tym razem o naruszenie zakazu kanclerza odbycia przez Jurkowskiego responsji na Wydz. Lekarskim, również upokorzył się wobec groźby ekskomuniki, a w odnowionym sporze o dopuszczenie do responsji na tym Wydziale Piotra Mucharskiego zajął postawę raczej życzliwej neutralności. Podobnie zachował się podczas burzliwej elekcji rektorskiej (1651) zausznika bpa, ale swego mistrza i preceptora, Górskiego, mimo że jeszcze w tym czasie był uważany za przeciwnika kanclerza.

U schyłku życia R. otrzymał dalsze beneficja: w r. 1648 fundowaną przez siebie prałaturę kanclerza kolegiaty Wszystkich Świętych w Krakowie, prepozyturę w Klimontowie (w tym charakterze wygłosił w r. 1650 kazanie na egzekwiach żałobnych Jerzego Ossolińskiego) i probostwo w Koniuszy. Jednakże pamiętliwy biskup długo nie chciał go dopuścić do krakowskiej kanonii katedralnej; R. dostał ją dopiero w r. 1652 za wstawiennictwem Wojciecha Sierakowskiego, koadiutora opactwa Św. Krzyża na Łysej Górze, i objął 7 VI t. r. W spisanym 28 III 1652 testamencie potwierdził poczynione uprzednio zapisy i ustanowił nowe legaty, m. in. dla kościoła w Luborzycy, dla ubogich i na aniwersarz za własną duszę. Zmarł 3 XI 1652 w Krakowie i został pochowany w kolegiacie Wszystkich Świętych, gdzie egzekutorzy testamentu wznieśli mu nagrobek (nie zachował się).

Estreicher; Łętowski, Katalog bpów krak.; – Franke J. N., Jan Brożek, akademik krakowski, Kr. 1884; Leniek, Książka pamiątkowa Gimn. św. Anny, s. XLVII; Michałowicz J., Szkoła parafialna w Luborzycy i jej związki z Uniwersytetem Jagiellońskim, Kr. 1966 s. 115; Nowacki, Dzieje archidiecezji pozn., II; Wiśniewski J., Dekanat miechowski, Radom 1917 s. 60; Wyczawski H., Biskup Piotr Gembicki, Kr. 1957; – Album stud. Uniw. Crac., IV 64; Bersohn M., Studenci Polacy na uniwersytecie bolońskim w XVI i XVII w., Kr. 1890; Liber beneficiorum et benefactorum Universitatis Jagellonicae in saeculis XV–XVIII, Oprac. J. Michalewicz, M. Michalewicz, Kr. 1980 cz. 1 s. 414; Liber chamorum; Receptiones seu installationes ad episcopatum… Ecclesiae cathedralis Posnaniensis 1532–1800, „Roczniki Tow. Przyj. Nauk Pozn.” T. 35: 1909; Starowolski Sz., Laudatio Almae Academiae Cracoviensis, Kr. 1630; tenże, Monumenta Sarmatarum; Statuta nec non liber promotionum; Temberski, Roczniki; – Arch. Kapituły Katedralnej w Kr.: Acta Actorum XV k. 30–48v.; Arch. UJ: rkp. 15 s. 38, rkp. 19 s. 31, 139–142, 178–186, 187–192, rkp. 35 s. 537, rkp. 36 s. 71–73, rkp. 37 s. 543, 549, 583, rkp. 69 s. 81, 83, rkp. 76 s. 356, rkp. 111 s. 575, 577, rkp. 208 s. 246–251, 257, 790–795; B. Jag.: rkp. 220, 226 IV, 232, 2124, 3316.

Leszek Hajdukiewicz