INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Stanisław Sierakowski z Bogusławic h. Ogończyk      Stanisław (błędnie podpisany jako Jan) SIERAKOWSKI, Kasztelan Lędzki - portret, zapewne fikcyjny w: PAPROCKI, Zrdcadlo Slawneho Margkrabstwij Morawskeh, Ołomuniec 1593 - w zbiorach Biblioteki Czartoryskich - Muzeum Narodowe w Krakowie - źródło kopii cyfro

Stanisław Sierakowski z Bogusławic h. Ogończyk  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1996-1997 w XXXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sierakowski Stanisław z Bogusławic h. Ogończyk (1534–1596), kasztelan lędzki, starosta przedecki. Był jedynym synem Jana, woj. łęczyckiego (zob.) i Jadwigi Wysockiej.

Dn. 20 I 1559 S. występuje po raz pierwszy z tytułem chorążego brzeskiego kujawskiego. Dn. 1 IX t.r. wyznaczony został w Wilnie przez Zygmunta Augusta na jednego z komisarzy królewskich, którzy mieli rozsądzić spory prawne dotyczące wsi Stare Miasto (inaczej Stary Brześć) w pow. brzeskim kujawskim. W l.n. zajmował się rozmaitymi sprawami majątkowymi w Wielkopolsce i na Kujawach, np. 30 VII 1560 wyekspediował zboże z Włocławka do Gdańska, a 25 IX t.r. przeprowadził w imieniu swego ojca operację finansową z Mikołajem Łąckim, kaszt. kamieńskim. Jako poseł ziemi dobrzyńskiej brał udział w sejmie warszawskim 1563/64 r. Dn. 12 XII 1563 był już podkomorzym dobrzyńskim. W czerwcu 1564 rozgraniczył dobra biskupstwa kujawskiego – Młyniec, Małszyce, Dobrzejowice od majątków szlacheckich. Był obecny na sejmie piotrkowskim 1565 r., podczas którego (7 II) występował jako dworzanin królewski. Dokument wystawiony przez Zygmunta Augusta 10 III t.r. wskazuje, że S. należał w tym czasie do komisji królewskiej powołanej do zbadania tytułów własności rodzin Nadrowskich i Balińskich w tenucie Starorypin, położonej w ziemi dobrzyńskiej. Między 19 IX a 15 XI 1568 otrzymał S. nominację na kasztelana rypińskiego. Z cesji ojcowskiej najpóźniej w t.r. uzyskał królewszczyzny leżące w woj. płockim i został tenutariuszem wsi Biała i Maszewo wraz z wójtostwem. Mimo awansu na krzesło senatorskie S. wziął udział w sejmie lubelskim 1569 r. jako poseł ziemi dobrzyńskiej; przyłożył swą pieczęć pod aktem unii polsko-lit. Podczas tego sejmu (13 VI) otrzymał od króla konsens na przekazanie młyna w Białej nowemu młynarzowi. Pozwolenie to zrealizował zaraz po przybyciu z Lublina do Białej 20 IX t.r. Po raz ostatni z tytułem kasztelana rypińskiego wystąpił S. 16 XI 1570 w Mostkach przy rozgraniczaniu swoich majątków w pow. konińskim od dóbr ziemskich Mikołaja Russockiego, łowczego sieradzkiego. Dn. 30 XII 1570 był już kasztelanem kowalskim. Mimo to nie przestał pełnić funkcji poselskich i w r. 1572 posłował z woj. brzeskiego kujawskiego na ostatni za życia Zygmunta Augusta sejm kor. w Warszawie.

W czasie pierwszego bezkrólewia S. nie zdołał skłonić szlachty kujawskiej na sejmiku w Radziejowie w dn. 21 VIII 1572, aby przyjęła uchwały zjazdu senatorów zapadłe w Łowiczu 23 VII t.r. Na początku 1573 r. uczestniczył w sejmie konwokacyjnym w Warszawie; należał do obrońców tolerancji wyznaniowej w Polsce i był jednym z sygnatariuszy konfederacji warszawskiej zawartej 28 I. Brał również udział w sejmie elekcyjnym na polu pod Kamieniem, poparł kandydaturę Henryka Walezego i 16 V 1573 podpisał dekret o jego elekcji.

Dużą aktywność rozwinął S. na kończącym drugie bezkrólewie sejmie elekcyjnym pod Wolą w jesieni 1575. Wnioskował, aby podczas elekcji senatorowie byli zrównani w prawach ze szlachtą, z którą ściśle współdziałał. Opowiadał się przeciw wyborowi cesarza Maksymiliana II i 26 XI «w imieniu wszystkich Brześcian i Inowrocławian głosował za Piastem» (S. Orzelski). Później przyłączył się do zwolenników kandydatury Stefana Batorego. Dn. 4 I 1576 wziął udział w zjeździe szlachty woj. brzeskiego i inowrocławskiego w Radziejowie, który opowiedział się przeciw obiorowi Habsburga na króla Polski, podjął postanowienia o zabezpieczeniu przybycia i objęcia tronu przez Stefana Batorego oraz wysłał posłów na zjazd w Jędrzejowie. Dn. 27 II t.r. towarzyszył S. infantce Annie Jagiellonce w uroczystym wjeździe do Krakowa na ślub i koronację. Na sejmie koronacyjnym obradującym od 1 III występował jako poseł z Kujaw i dlatego uchylił się 3 III od udziału w wotach senatorskich. Na wieść o przybyciu króla-elekta Stefana do Polski (28 III) wyprawiony został przez batorian wraz z posłem elekta Jerzym Niemstą do zebranych w Warszawie cezarian z zawiadomieniem o zbliżającej się koronacji Stefana Batorego i z propozycją układów. Dn. 14 IV został przyjęty przez arcybpa Jakuba Uchańskiego, który odmówił uznania ks. siedmiogrodzkiego za króla. Po powrocie do Krakowa złożył S. wobec senatu 25 IV sprawozdanie ze swojego poselstwa do «cesarczyków», a następnie wszedł do grona deputatów wyznaczonych do rozpatrzenia i ewentualnego poprawienia artykułów uchwalonych przez zjazd w Jędrzejowie („Confirmatio electionis…”); wniesiony przez S-ego projekt spotkał się 27 IV z powszechną aprobatą zgromadzonych. Dowodem uznania dla S-ego było wyznaczenie go na delegata do wysłuchania czytanej przez Stefana Batorego przysięgi. Dn. 4 V S. był jednym ze świadków potwierdzenia przez króla praw i przywilejów wszystkich stanów i przyjęcia przez niego zobowiązania do dotrzymania postanowień artykułów henrykowskich. Dn. 17 V podpisał się pod królewską konfirmacją przywilejów mieszczan krakowskich. Jesienią 1576 uczestniczył w sejmie toruńskim, podczas którego mianowany został kasztelanem lędzkim (dokument z datą 24 XI 1576). Nominacja ta budzi jednak pewne wątpliwości, ponieważ 30 XI 1576 S. świadczył na przywileju wystawionym przez Stefana Batorego dla klasztoru św. Dominika w Płocku, używając tytułu kasztelana kowalskiego. Jako kasztelan lędzki występuje w źródłach po raz pierwszy dopiero 28 IV 1577. Wcześniej, między 4 V a 24 V 1576, uzyskał S. z cesji ojca star. przedeckie wraz z wójtostwem kłodawskim. W wojnie z Gdańskiem nie brał udziału. Prowadził natomiast ożywioną działalność gospodarczą. Wykorzystując swą zwierzchność administracyjną i jurysdykcyjną, wymuszał na mieszkańcach dzierżonych przez siebie królewszczyzn świadczenia sprzeczne z przyjętymi normami i zwyczajami, m.in. usiłował podnieść pańszczyznę z 1 dnia do 2 dni tygodniowo. Skargi ludności wsi królewskich z woj. płockiego dotarły do Stefana Batorego, który wiosną 1577 polecił S-emu, aby zabronił urzędnikom w swej tenucie w Białej powiększania robocizn, bicia i więzienia poddanych.

Na początku 1578 r. uczestniczył S. w sejmie w Warszawie i 3 III podpisał akt dotyczący potwierdzenia kurateli margrabiego Jerzego Fryderyka z Ansbach nad chorym umysłowo ks. pruskim Albrechtem Fryderykiem oraz uznania praw dziedzicznych domu Hohenzollernów z linii elektorów brandenburskich do ewentualnej sukcesji w Prusach Książęcych. S. nie odgrywał już w tym czasie wybitniejszej roli w obradach sejmowych. Na sejmie w r. 1585, poświęconym głównie sprawie Zborowskich, zajął powściągliwe stanowisko, wstrzymując się od wypowiedzi w tej kwestii. Podczas tego sejmu 6 II uzyskał S. od Stefana Batorego pozwolenie na budowę ratusza w Kłodawie, a 26 II świadczył na przywileju o palowym dla Gdańska. W czasie interregnum po śmierci Batorego był obecny 15 I 1587 na zjeździe szlachty kujawskiej w Radziejowie. Należał do zwolenników wyboru na tron Polski królewicza szwedzkiego Zygmunta Wazy, lecz nie brał aktywnego udziału w jego elekcji. Wiosną 1591 Zygmunt III wysłał S-ego na sejmik generalny ziem pruskich zwołany na 8 V do Malborka. Szczegółową instrukcję dla posła wystawiono w Krakowie 7 IV 1591. Jeden z najważniejszych punktów poleceń królewskich dotyczył rozstrzygnięcia sporu wokół obsady opactwa w Pelplinie. Po śmierci Leonarda Rembowskiego wybrany został przez mnichów Krzysztof Kliński, którego usunięcia domagał się bp kujawski Hieronim Rozdrażewski, wspierany w tej sprawie przez króla. S. uzyskał w Malborku rozwiązanie satysfakcjonujące Zygmunta III. Problemy związane z przeciwdziałaniem nastrojom separatystycznym, kwestiami podatkowymi, podporządkowaniem Prus Królewskich Trybunałowi Kor., zmusiły S-ego do przedłużenia legacji do końca czerwca. S. przeprowadził w tym czasie rozmowy z przedstawicielami wielkich miast pruskich, którzy prosili go o interwencję u króla w sprawach kontrybucyjnych. Na początku sierpnia t.r. S. uczestniczył w sejmiku kujawskim w Radziejowie, a następnie brał udział w sejmie w Warszawie. W r. 1592 został ponownie wysłany przez króla do Prus Królewskich na sejmik pruski wyznaczony uniwersałem na 9 III do Torunia, gdzie domagał się od stanów uchwał podatkowych. Uzyskał zgodę na kontrybucję dzięki zawarciu ze stanami kompromisu i pozytywnemu rozpatrzeniu ich żądań, które dotyczyły m.in. uwolnienia ziem pruskich od poboru ceł w Białej Górze na Nogacie. Do końca życia korespondował z radami wielkich miast pruskich, a na początku lipca 1596 przebywał z krótką wizytą w Toruniu. Przeciwstawiał się w tym czasie nadużyciom popełnianym przez Sebastiana Grabowieckiego, przełożonego nad salinami w Bydgoszczy i Toruniu, który wystąpił przeciwko S-emu na drodze sądowej. Po raz ostatni wymieniony został w postulatach szlachty woj. poznańskiego i kaliskiego doręczonych Zygmuntowi III 23 X 1596, w których broniono S-ego przed niesłusznym pozwem królewskiego żupnika.

Związki S-ego z ruchem różnowierczym były dość luźne. Cieszył się jednak poważaniem w środowisku dysydenckim. Jan Rybiński dedykował S-emu zbiór pieśni lirycznych pt. „Gęśli różnorymnych księga I” (Tor. 1593), co mogłoby świadczyć o jego przynależności do kościoła braci czeskich. Na ewangelicką konfesję S-ego wskazuje wzmianka z r. 1595 – fragment mowy Daniela Mikołajewskiego, kalwińskiego ministra w Radziejowie, i posła woj. brzeskiego kujawskiego Andrzeja Leszczyńskiego, wygłoszonej do rady Gdańska 14 VII t.r. i stanowiącej zachętę dla gdańszczan do wzięcia udziału w planowanym generalnym synodzie toruńskim. W mowie tej odnajdujemy informację, że S. należał do grona dygnitarzy, do których sekretarze królewscy zwrócili się z ostrzeżeniem, aby nie brali udziału w synodzie toruńskim; pozostawało to w ścisłym związku z akcją obozu katolickiego podjętą w celu zastraszenia patronów ewangelickich w miesiącach poprzedzających termin zwołania zjazdu toruńskiego. Przestroga odniosła skutek i S. nie przybył w sierpniu 1595 na obrady różnowierców w Toruniu. O S-m jako protestancie w r. 1573 pisze W. Budka. W. Dworzaczek uważa S-ego za kalwinistę, o czym – jego zdaniem – świadczy dedykowanie w r. 1597 przez teologa kalwińskiego Grzegorza z Żarnowca dziełka pt. „Nazwiska z objawienia Jana świętego” synom S-ego.

Dobra S-ego leżały w woj. kaliskim i brzeskim kujawskim oraz w ziemi dobrzyńskiej. Posiadał Mąkolno, Lipiny i Kazubek w pow. konińskim, Dzierzbice, Wiewierz i Chodów w pow. łęczyckim, Bogusławice, Goraj, Nasiegniewice, Ryń, Brzezie i część Polonisz w pow. przedeckim, Polanowice, Janikowo i Sokolniki w pow. kruszwickim, Morzyce, Janowice, Mąkoszyn, Sierakowy, Zakrzewek i Kaczewo w pow. radziejowskim. Ten ostatni majątek zakupił 5 I 1562 za kwotę 2 200 złp. od Stanisława Jarochowskiego. W akcie zamiany sporządzonym 7 II 1565 zrzekł się Kaczewa na rzecz bpa kujawskiego Mikołaja Wolskiego, otrzymując w zamian wieś Młyniec wraz z jeziorem Smolne, położoną nad Drwęcą w kluczu ciechocińskim na granicy ziemi dobrzyńskiej z woj. chełmińskim. Był ponadto właścicielem domu w Toruniu. Prócz dóbr dziedzicznych trzymał królewszczyzny: tenutę bialską w woj. płockim oraz starostwo przedeckie w woj. brzeskim kujawskim i łęczyckim, w skład którego wchodziły trzy miasta: Przedecz, Kłodawa i Dąbrowica oraz 21 wsi. Dn. 4 V 1588 dostał zgodę na wykupienie wsi, wójtostw, sołectw, młynów i in. użytków należących do tego starostwa. Posiadłości te S. rozdzielił między synów jeszcze za swego życia. Dn. 6 III 1591 uzyskał S. od Zygmunta III zgodę na cesję dzierżawy wsi Biała i Maszewo wraz z wójtostwem na rzecz swojego najstarszego syna Janusza. Krótko przed śmiercią za zezwoleniem królewskim scedował swoje prawa do starostwa przedeckiego oraz tenuty i wójtostwa w Kłodawie na rzecz drugiego z synów Marcina. Zmarł 20 XII 1596 zapewne w Bogusławicach. Zwłoki S-ego złożono później w rodzinnym grobowcu w kościele kolegiackim św. Idziego w Kłodawie.

Z małżeństwa z Anną Chomieską, córką Marcina (zm. przed r. 1558), a nie jak w herbarzach Balińską, kasztelanką kruszwicką, miał S. trzech synów: kaszt. brzeskiego kujawskiego Janusza (zob.), Marcina (zob.) i Łukasza (zob.). S. był także ojcem trzech córek: Zofii, zamężnej za Korzyńskim (imię nie znane), Elżbiety, która krótko przed 9 II 1579 wyszła za Stanisława Głowińskiego, późniejszego kaszt. rypińskiego, oraz Anny, benedyktynki w klasztorze w Chełmnie.

 

Epitafium Sierakowskich w kościele p.wezw. Najśw. Marii Panny w Kłodawie; – Estreicher; Niesiecki, VIII; Okolski, II 328; Święcki, Historyczne pamiątki, II 93; Urzędnicy, I/2, VI/2; Żychliński, I 277; – Budka W., Kto podpisał konfederację warszawską? „Reform. w Pol.” R. 1: 1921 s. 315, 319; Dworzaczek W., Oblicze wyznaniowe senatu Rzeczypospolitej Polskiej w dobie kontrreformacji, w: Munera litteraria. Księga ku czci prof. Romana Pollaka, P. 1962 s. 46, 50; Glemma T., Piotr Kostka. Lata młodzieńcze i działalność polityczna 1532–1595, Tor. 1959 s. 205–6; Jarmiński L., Bez użycia siły, W. 1992 s. 15, 16; Kolankowski L., Posłowie sejmów Zygmunta Augusta, „Reform. w Pol.” R. 5: 1928 s. 128, 133, 137; Litwornia A., Sebastian Grabowiecki, Wr. 1976 s. 71–2; Merczyng, Zbory i senatorowie, s. 135; Rawita-Witanowski M., Kłodawa i jej okolice pod względem historvczno-ludoznawczym, W. 1904 s. 31, 205; Sucheni-Grabowska A., Monarchia dwu ostatnich Jagiellonów a ruch egzekucyjny, Wr. 1974 I 221; – Akta sejmikowe woj. pozn., I; Akta Unii; Cochanoviana. Źródła urzędowe do biografii Jana Kochanowskiego, Wyd. i oprac. M. Garbaczowa i W. Urban, Wr. 1985 s. 189, 192; Diariusze i akta sejmowe r. 1591–1592, Wyd. E. Barwiński, Script. Rer. Pol., XXI; Diariusze sejmowe r. 1597, Wyd. E. Barwiński, Script. Rer. Pol., XX; Dnevnik ljublinskago sejma 1569 goda, Wyd. M. Kojalovič, Pet. 1869 s. 721 (błędnie jako Snakowski); Dzieje ziemi kujawskiej, Oprac. A. Pawiński, Cz. 2: Lauda i instrukcje 1572–1674, W. 1888 s. 5, 6, 9, 10; Kronika z czasów króla Stefana Batorego 1575–1582, Wyd. H. Barycz, Kr. 1939, Arch. Kom. Hist., XV 371; Lengnich, Gesch. d. preuss. Lande, IV 118–20, 127, 130, 138; Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1616–1620, Wyd. Z. Górski, R. Kabaciński, J. Pakulski, Wr. 1994 II 49, 57, 63; Lustracje województwa płockiego 1565–1789, Wyd. A. Sucheni-Grabowska, S. M. Szacherska, W. 1965 s. 75, 254–5; Matricularum summ, V 2564, 10186; Orzelski, Bezkrólewia ksiąg ośmioro; Prawa, przywileje i statuta m. Kr., I 321, 702; Przywileje miasta Poznania XIII–XVIII wieku, Wyd. W. Maisel, P. 1994 s. 183–5; Regestra thelonei Vlad., s. 162, 163, 263, 322, 366; Starowolski, Monumenta Sarmatarum, s. 713; Uchańsciana, V 593–4; Vol. leg., II 768, 914; Zbiór dok. m. Płocka, II nr 682, 714, 717; Źródła Dziej., IX (Księgi podskarbińskie) s. 10, 148, XI (Akta Metryki Kor.) s. 280; – AGAD: Metryka Kor. t. 134 k. 12, 377v.–378, Brześć Kuj. Grodz. recognitionum nr 11 k. 60v.–61, 63v.–64v., 72, 375–377, Przedecz Grodz. recognitionum nr 11 k. 37v., 39, 95 96, 102, 173v., nr 19 k. 34v.–35, 49v.–51, 131, 155, 184v., 198v.–202v., 206–207, 221, 242, 249–251, 278, 328, nr 27 k. 79v.–80, 81–83v., 99, 482v., Przedecz Grodz. Manuale recognitionum et relationum nr 5 k. 123; AP w P.: Gniezno Grodz. nr 31 k. 397, Kalisz Grodz. nr 34 k. 405v.–406v., Poznań Grodz. nr 106 k. 19v.–21v., 776v.–778; B. Kórn.: rkp. 242 k. 390; B. Narod.: rkp. III. 6611 k. 11–15v., rkp. III. 6954; – Informacja Leszka Jarmińskiego na podstawie AP w Gd.: Recesy Stanów Prus Królewskich: 300, 29/56 k. 124r.–124v., 29/59 k. 53r.–53v., 166v.

Andrzej Kamieński

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

zarządzanie majątkami, własność dóbr ziemskich, urzędy lokalne, dzieci - 6 (w tym 3 synów), gospodarowanie majątkami, unia lubelska 1569, kasztelania kowalska, obrona tolerancji wyznaniowej w Polsce, elekcja Henryka (de Valois) 1573, elekcja Stefana (Batorego) 1576, kościół Św. Idziego w Kłodawie, konfederacja warszawska 1573, sejm 1569, lubelski, spław zboża do Gdańska, dwór króla Zygmunta II Augusta, koronacja króla Stefana 1576, sejmik generalny Prus Królewskich, kandydatura Henryka de Valois na króla Polski, bezkrólewie po śmierci Króla Stefana, sejm 1576 zwyczajny, toruński, rozgraniczanie dóbr, sejm 1576 koronacyjny, krakowski, ślub Stefana Batorego z Anną Jagiellonką 1576, kandydatura Stefana Batorego na króla Polski, kandydatura Zygmunta Wazy na króla Polski, bezkrólewie po śmierci Zygmunta II Augusta, sejm 1573 elekcyjny, warszawski, pod Kamieniem, sejm 1575 elekcyjny, warszawski, pod Wolą, herb rodu Ogończyków, ojciec - Wojewoda Łęczycki, urzędy ziemskie brzeskie kujawskie, komisarstwo królewskie, posłowanie z Ziemi Dobrzyńskiej, urzędy ziemskie dobrzyńskie, sejm 1565, piotrkowski, sejm 1572, warszawski , posłowanie z Woj. Brzeskiego kujawskiego, sejmiki kujawskie, sejm 1573 konwokacyjny, warszawski, sejm 1578, zwyczajny, warszawski , sprawa sukcesji pruskiej, sprawa kurateli nad chorym Księciem Pruskim, dedykacje utworów literackich, posiadanie domu w Toruniu, wykup sołectw, sygnatariusze Konfederacji Warszawskiej 1573, sejm 1563-1564 warszawski, spory z poddanymi, spory o godności kościelne, dobra w Ziemi Dobrzyńskiej, królewszczyzny w Woj. Brzeskim kujawskim, wykup wójtostw, sejmiki radziejowskie, dobra w Pow. Radziejowskim, opór wobec kandydatury habsburskiej do tronu Polski, akt kontumacyjny 24 III 1569, królewszczyzny w Woj. Płockim, sejmiki generalne pruskie, dobra w Woj. Kaliskim, dobra w Woj. Brzeskim kujawskim, dobra w Pow. Konińskim, dobra w Pow. Łęczyckim, królewszczyzny w Woj. Łęczyckim, cesje królewszczyzn w rodzinie, teść - Kasztelan Kruszwicki, córka - benedyktynka, rodzina Sierakowskich (de Sierakowy) h. Ogończyk, sejmy XVI w. (3 ćwierć), sejmy XVI w. (4 ćwierć)
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Chmura tagów

 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.