Sierosławski Stanisław (1877–1941), prozaik, poeta, dziennikarz, konferansjer kabaretowy. Ur. 8 V w Krakowie, był synem Józefa, kapelmistrza wojskowego i nauczyciela muzyki oraz autora kilku muzycznych publikacji (m. in. „Śpiew rzymsko-katolickiego kościoła od początku ery chrześcijańskiej aż po nasze czasy”, Kr. 1900), i Stefanii z Sariusz-Zaleskich. Później mieszkał z rodzicami w Podgórzu koło Krakowa.
Od r. 1887/88 S. uczęszczał do III Gimnazjum w Krakowie i tu zdał w r. 1895 maturę. W t. r. zapisał się na Wydz. Prawa UJ, skąd na r. akad. 1896/97 przeniósł się na Wydz. Filozoficzny tegoż uniwersytetu. Słuchał wykładów zarówno z nauk ścisłych, jak i z humanistyki (m.in. studiował sanskryt). Studia przerwał po pierwszym półr. r. akad. 1897/8. Należał – wraz z Adolfem Nowaczyńskim, Ryszardem Ordyńskim, Władysławem Orkanem, Maciejem Szukiewiczem i in.– do kółka literackiego zbierającego się co tydzień w restauracji Lesisza. Jego zapewne debiutem literackim był pełen smutku i pesymizmu wiersz Ciemności, ogłoszony w „Dzienniku Krakowskim” (1897 nr 313). W r. n. ogłosił w krakowskim „Życiu” (nr z 10 IX) przekład utworu wiedeńskiego modernisty P. Altenberga „Zmierzch bogów”.
Początkujący literat, «cygan nad cyganami», tuż po przyjeździe Stanisława Przybyszewskiego w r. 1898 do Krakowa S. przystał do jego «bandy», dając się w tym kręgu poznać również jako «niezgorszy wirtuoz gry fortepianowej» (S. Helsztyński). Nazwany przez mistrza «Stasinkiem», «zadomowił się u Stacha, niańczył mu dzieci, chodził po wódkę, tłumaczył rękopisy […] miał zadziwiającą zdolność absorbowania napojów wyskokowych i doświadczenie nad wiek» (T. Boy-Żeleński). Krążyło o nim mnóstwo anegdot. Poprzez Przybyszewskiego S. poznał redaktora „Czasu” Rudolfa Starzewskiego i dzięki niemu został w r. 1901 korektorem dziennika, a z czasem jego współpracownikiem; stale prowadził dwie rubryki: «Odkrycia i wynalazki» oraz «Ze świata kobiecego». Pisał też do innych pism krakowskich, np. do „Nowej Reformy” i „Życia”. W r. 1904 ogłosił tom nowel pt. Okno naprzeciw (Kr.) o tematyce psychologiczno-erotycznej, surowo ocenionych przez krytykę jako niesamodzielne, zależne od naturalistycznych wzorów, a zwłaszcza od G. Maupassanta. Podobną tematykę, wzbogaconą o obłęd bohatera, miało opowiadanie Majaki („Czas” 1907 nr 249–54). S. przełożył też opowiadania E. T. A. Hoffmanna „Panna de Scudéry” i „Kopalnie faluńskie” (wyd. razem Lw. 1908), a dla teatru komedię W. Somerset Maughama „Lady Frederick” (wyst. Kraków 1909).
Sławę przyniósł S-emu powstały jesienią 1905 w Krakowie pierwszy polski kabaret artystyczno-literacki «Zielony Balonik». S. należał do jego kierowniczego komitetu, a od trzeciego wieczoru niemal już do końca istnienia (1912) pełnił (znakomicie – jak podkreślano współcześnie) rolę konferansjera. Ujawnił w niej «utajone zdolności aktora z komedii dell’ arte» (K. Frycz), występując «z cudownym namaszczeniem» i «z wielkim wdziękiem» (Boy-Żeleński), «przezabawnie, trochę wiedząc, a trochę nie wiedząc o tym» (A. Grzymała-Siedlecki). W r. 1910 i n. brał w Krakowie udział w imprezie tzw. żywego dziennika.
Ok. r. 1911 S. przeniósł się do Warszawy i pracował w redakcji tygodnika „Świat”. Nadal pisał tu głównie o wszelkiego rodzaju odkryciach i wynalazkach, interesował się kinem (był np. autorem artykułu Kinematograf i szkoła, „Kur. Warsz.” 1911 nr 188), a gdy w redakcji „Świata” powstał pomysł nakręcenia filmu fabularnego, napisał do niego scenariusz. Film ten pt. „Obłąkany” (ze Stefanem Jaraczem), mówiący o przeżyciach zazdrosnego męża, zrealizował Marian Fuks (premiera w Warszawie w czerwcu 1912). S. redagował także i wypełniał dział «Pokłosie literackie» w warszawskim kalendarzu informacyjnym „Nasz Rok” na r. 1913 i n., współpracował ponadto z warszawskim pismem humorystycznym „Sowizdrzał” (1913). Dla «Popularnej Biblioteki Historycznej» opracował gawędy Miłość Wilhelma I (Eliza Radziwiłłówna) (W. 1914) i Dramat królowej. Epizod z dziejów Danii (W. 1914). Popularny charakter miały też przeważnie jego przekłady: dla teatru np. przełożył kryminalny melodramat J. Galsworthy’ego „Sprawiedliwość” (wyst. Warszawa 1913). Ogłosił wreszcie tom nowel Noc ślubna (W. 1913), przyjęty tym razem przez krytyków bardziej życzliwie. Henryk Galle przyznał mu «prawdziwy talent w ujmowaniu przedmiotów niezwykłych i wstrząsających», inny jednakże recenzent („Prawda” 1912 nr 48) widział w S-m przede wszystkim epigona Przybyszewskiego. Był S. nadto kierownikiem literackim w istniejącym od marca do maja 1915 teatrzyku warszawskim «Żywa Mucha» – jak świadczy Ludwik Sempoliński – «jednym z najbardziej ambitnych teatrów tego typu». Ewakuowany t. r. w głąb Rosji, pisywał S. do wychodzącego w Moskwie od września 1915 tygodnika „Echo Polskie”, a w r. n. do piotrogrodzkiego „Głosu Polskiego”. W r. 1918 organizował w Piotrogrodzie pokazy «żywego dziennika».
Ok. r. 1919 S. powrócił do Warszawy, gdzie podjął pracę w Biurze Prasowym magistratu stolicy, w r. 1919 został redaktorem „Dziennika Zarządu M. St. Warszawy” (potem „Dziennik Zarządu Miejskiego w M. Stoł. Warszawie”), był nim do zajęcia Warszawy przez Niemców w r. 1939. Równocześnie wchodził w skład redakcji „Świata” i pisywał do czasopism stołecznych („Kurier Polski”, „Kurier Warszawski”, „Rzeczpospolita”, „Tygodnik Ilustrowany” i in.) i krakowskich („Goniec Krakowski”, „Nowa Reforma”). M.in. własne obserwacje zużytkował w artykule Bolszewizm wobec kultury i sztuki („Tyg. Ilustr.” 1919 nr 42–4). Doświadczenia wojenne i przeżycia w Rosji dostarczyły mu również materiału do tomu Cierniowe drogi. Nowele i opowiadania (W. [1922]). Do «odrodzenia polskiego przemysłu» miała się przyczynić broszura Z czym przychodzi do Polski i do czego dąży Stowarzyszenie Mechaników (W. 1921). Do dawniejszych zainteresowań wracał artykułem Świt i zmierzch polskiego kabaretu („Świat” 1921 nr 10). Dorabiał pisaniem do popularnej «Biblioteczki Historyczno-Geograficznej» (Naszyjnik królowej, W. 1925 – rzecz o A. Cagliostro) i przekładami, z których długą popularnością cieszyły się wznawiane jeszcze po r. 1945 powieści: „Trzej muszkieterowie” A. Dumasa (W. 1926) oraz „Młyn na wzgórzu” K. Gjellerupa (W. 1926); tłumaczył także m.in. „Opowieść Artura Gordona Pyma” E. A. Poe (P. 1931), a dla teatru dramat L. Kampfa „Nina” (wyst. Kraków 1919). Życie kulturalno-artystyczne Warszawy omówił w rocznicowym wydawnictwie „Warszawa” (W. 1929), próbował pisać wspomnienia – Przybyszewski w życiu Krakowa (z moich «Wspomnień») („Świat” 1927 nr 49), W służbie kultury (w: „Księga pamiątkowa na dziewięćdziesięciolecie dziennika «Czas»”, W. 1938). Za okupacji niemieckiej był nadal zatrudniony w Biurze Prasowym magistratu Warszawy. S. zmarł w Warszawie 6 X 1941 i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim.
S. był żonaty (ślub w Krakowie 27 V 1907) z Celiną z Engelsteinów, miał z nią dwie córki.
S. jest bohaterem żartobliwego wiersza Boya-Żeleńskiego „Pochwała ojcostwa” (1908), zamieszczonego później w „Słówkach”, wzmianki o nim znajdują się również w innych wierszach zbiorku; jemu także był poświęcony wykonany w «Zielonym Baloniku» wiersz Tadeusza Zakrzewskiego, cytowany przez Boya-Żeleńskiego w książce „Znaszli ten kraj”. Przybyszewski wprowadził S-ego pod imieniem Stasinka do powieści „Synowie ziemi” (1904).
Karykatury S-ego przez K. Frycza i H. Uziembłę, reprod. m.in. w: Weiss T., Legenda i prawda Zielonego Balonika, Wyd. 2, Kr. 1987; Obraz K. Sichulskiego „Kabaret szalony” w Jamie Michalikowej (tu m.in. S.). reprod. tamże; Reprod. karykatury S-ego przez H. Kunzeka, w: Dymek z papierosa…. W. 1959; – Nowy Korbut, XVI cz. 1 (bibliogr., wykaz kryptonimów); Bibliogr. Warszawy, I, IV, V, VI; Lam S., Współcześni pisarze polscy, W. [1922]; Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (fot.); – Helsztyński S., Przybyszewski, Kr. 1966; Historia filmu polskiego, T. 1: 1895–1929, W. 1966; Krasiński E., Teatr Polski Arnolda Szvfmana 1913–1939, W. 1991; Michalik J., Dzieje teatru w Krakowie w latach 1893–1915. W cieniu Teatru Miejskiego (Dzieje leatru w Krakowie, t. 5 cz. 2), Kr. 1987; Obrączka P., Literatura niemiecka w czasopismach polskich końca XIX w., Opole 1983; [Rec. Nocy ślubnej]: H. Galle, „Książka” 1913 nr 3, „Prawda” 1912 nr 48; Ślisz A., Prasa polska w Rosji w dobie wojny i rewolucji (1915–1919), W. 1968; Weiss T., Legenda i prawda Zielonego Balonika, Wyd. 2 przejrzane i poszerzone, Kr. 1987; – Dymek z papierosa, czyli wspomnienia o scenach, scenkach i nadscenkach, Pod red. K. Rudzkiego, W. 1959 (wspomnienia T. Boya-Żeleńskiego, K. Frycza i A. Grzymały-Siedleckiego); Irzykowski K., Notatki z życia, obserwacje i motywy, W. 1964; Kirkor-Kiedroniowa Z., Wspomnienia, Kr. 1986 I; Nusbaum C., Moje wspomnienia z września 1939 roku, w: Wojna i konspiracja, Wyd. 2 uzup., W. 1987; Przybyszewski S., Moi współcześni. Wśród swoich, W. 1930 s. 38–9; Sempoliński L., Wielcy artyści małych scen, W. 1977; Siedlecki A. Grzymała, Nie pożegnani, Kr. 1972; Sprawozdanie […] Dyrekcji C.K. III Gimnazjum w Krakowie za r. szk. 1888–91, 1893–5, Kr. 1888–91, 1893–5; Żeleński T. Boy, O Krakowie, Oprac. H. Markiewicz, Wyd. 2 przejrzane i uzup., Kr. 1974 (fot.); tenże, Słówka, Wstęp T. Weiss, Wr. 1988; – „Nowy Kur. Warsz.” 1941 nr 237 s. 2; „Świat” 1930 nr 51 (fot.); – Arch. UJ: S II 495, S II 515, WF II 324, 326; B. Narod.: rkp. 7351 (zawiadomienie o ślubie).
Rościsław Skręt