Słowakowic Stanisław (1634–1701), rajca i burmistrz Krakowa, profesor Uniw. Krak., wydawca kalendarzy. Ur. w Bieczu, był synem tamtejszego mieszczanina Andrzeja i Katarzyny z Klimkiewiczów.
S. studiował w Uniw. Krak., w r. 1650 uzyskał stopień bakałarza, a w r. 1659 magistra sztuk wyzwolonych. Być może w tym czasie był nauczycielem domowym kasztelaniców sierpskich Konstantyna i Stanisława Zielińskich. Od r. 1659 studiował medycynę, a jako docent ekstraneus wykładał filozofię, matematykę i geometrię na Wydz. Filozoficznym. Dn. 13 III 1665 został powołany do Kolegium Mniejszego, objął katedrę astrologii, w r. 1667 był prepozytem tego kolegium. Pełnił też funkcję seniora bursy Jerozolimskiej. Wkrótce wyjechał na studia medyczne do Padwy, gdzie 21 II 1668 wpisał się do albumu nacji polskiej. Dn. 10 VIII t.r. uzyskał doktorat medycyny. W r.n. był konsyliarzem nacji polskiej, zrzekł się tej godności w maju t.r. i w lecie powrócił do Polski. Wykładał na Wydz. Filozoficznym Uniw. Krak., w r. 1670 był jego delegatem na sejm. W r. 1675 nostryfikował doktorat padewski, przedkładając tezę Quaestio medica de paralisi (Kr.) i 2 XI t.r. został inkorporowany do Wydz. Lekarskiego. W r. 1699 był dziekanem tego wydziału. W r. 1701 wykładał botanikę. Pełnił funkcję lekarza nadwornego woj. sandomierskiego Stanisława Warszyckiego.
S. żywo zajmował się astronomią i astrologią, w swoich drukowanych rozprawach z tego zakresu wyrażał krytyczne uwagi o kosmologii arystotelesowskiej, przychylając się do heliocentrycznych poglądów Mikołaja Kopernika. Prace swoje poświęcił m.in. zaćmieniom Księżyca (Icon damnate ad tenebras Lunae… (Kr. [b.r.w.]), a także pochodzeniu i lokalizacji komet (Quaestio meteorologica de cometis…, Kr. 1665, Postliminium cometarum…, Kr. 1681). W r. 1679 przyjął S. prawo miejskie krakowskie i 15 IX t.r. został powołany w poczet rajców. Wielokrotnie powierzano mu obowiązki burmistrza, m.in. w l. 1680, 1692–4, 1701. W r. 1697 wziął udział w uroczystościach związanych z wjazdem i koronacją Augusta II w Krakowie, podczas ceremonii składania hołdu przez miasto Kraków niósł baldachim nad królem. Być może właśnie z okazji koronacji otrzymał S. tytuł kawalera Złotej Ostrogi (eques auratus) nadany przez króla kilku mieszczanom krakowskim. W r. 1700 w związku z planowanymi przez miasto uroczystymi obchodami 1000-lecia Krakowa (od Kraka) polecono S-owi i rajcy Pawłowi Nieśniowskiemu dopilnować wydawnictwa „Urbis Cracoviae praecipua privilegia et prerogativa”, mającego ukazać się w drugim tomie „Ius Regni Poloniae” Mikołaja Zalaszowskiego. Dzieło to, do którego S. wybrał stosowne dokumenty, ukazało się już po jego śmierci w r. 1702.
Zainteresowania medyczne i astrologiczne S-ego znalazły wyraz w głównej dziedzinie jego działalności – edytorstwie kalendarzy. Wydawał je w różnych krakowskich oficynach począwszy od r. 1661 aż do śmierci. Kalendarz świąt rocznych i biegów niebieskich… wychodził w formacie 16°, a Nowy i stary kalendarz… w 4°. Zasadniczą częścią kalendarzy S-ego był prognostyk, drukował też tabele dni feralnych i zestawienia jarmarków. Być może S. podróżował po Europie Zachodniej i Południowej przed r. 1689; pozwalają na to przypuszczenie krajoznawcze opisy zamieszczane w niektórych rocznikach kalendarzy i sugestie S-a, że opisywane kraje widział osobiście. Zgodnie z teorią medycyny humoralnej publikował porady o sposobie puszczania krwi i ryciny pouczające, z których żył można ją puszczać. Jego kalendarze zawierają też wiele innych porad medycznych, a także dotyczących żywienia, wychowania i opieki nad dziećmi.
S. posiadał dom i ogród pod bramą św. Mikołaja obok kościoła i kamienicę przy ul. Floriańskiej. Miał księgozbiór złożony z kilkudziesięciu książek o treści religijnej. W testamencie z r. 1696 zapisał 300 złp. na altarię Świętego Krzyża w kościele Mariackim. Zmarł w ostatnich dniach drugiej dekady września 1701.
S. był dwukrotnie żonaty, po raz pierwszy z Elżbietą Domżałłówną (zm. 8 IX 1677) i powtórnie od r. 1680 z Franciszką Attelmajerówną (zm. przed 1696). Z pierwszego małżeństwa pozostawił synów: Stanisława Józefa (zm. 1721), doktora medycyny, profesora Szkół Nowodworskich (1698), rajcę krakowskiego, sekretarza królewskiego, i Jana Antoniego, a z drugiego – Antoniego i Franciszka oraz córki Teresę, Annę i Katarzynę.
Syn S-a Jan Antoni (zm. 26 V 1721) studiował w Uniw. Krak., w r. 1693 uzyskał bakalaureat, a w r. 1696 został magistrem filozofii. W l.n. uczył w Akad. Lubrańskiego w Poznaniu. Po powrocie do Krakowa był seniorem Szkoły Mariackiej w l. 1701–3. Wyjechał w r. 1703 na studia medyczne do Padwy, był tu w l. 1703–4 konsyliarzem nacji polskiej i niemieckiej, a w r. 1704 asesorem nacji polskiej, uzyskał w t.r. doktorat medycyny i w r. 1705 wrócił do Krakowa. Na podstawie rozprawy De scorbuto (Kr.) w r. 1716 został profesorem na Wydz. Lekarskim, w r. 1719 był dziekanem tego wydziału. Od r. 1716 wchodził do rady miejskiej. Miał tytuł kawalera Złotej Ostrogi, był autorem panegiryków.
Estreicher; Hist. Nauki Pol., VI; Kośmiński, Słown. lekarzów; Górska B., Katalog kalendarzy XVII–XVIII w. w zbiorach Biblioteki Ossolineum, Wr. 1978; – Bieniarzówna J., Mieszczaństwo krakowskie XVII wieku, Kr. 1974; Chmiel A., Domy krakowskie. Ulica Floriańska, Kr. 1917 cz. 2 s. 34–5; Dobrzycki J., Święty Jerzy gra na skrzypkach, czyli krakowski spór o podstawy i metodę nauki w XVII wieku, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 42: 1998 s. 77; Dzieje UJ, I (syn Jan Antoni); Lachs J., Kronika lekarzy krakowskich XVII w., P. 1929; Majer J., Wiadomości z życia profesorów Wydziału Lekarskiego w Uniwersytecie Jagiellońskim, Wil. 1861; Rożek M., Mecenat artystyczny mieszczaństwa krakowskiego w XVIII w., Kr. 1977; – Grabowski A., Starożytnicze wiadomości o Krakowie, Kr. 1852; Księgozbiory lekarskie z XVII w., Wyd. J. Lachs, Arch. Tow. Nauk. we Lw., Wydz. Filol., Lw. 1939 II 38, 117–8; Z dawnych metryk kościoła Mariackiego w Krakowie, Wyd. J. Sygański, Lw. 1911 s. 26; – AP w Kr. Oddz. Miejski: rkp. 733 s. 427–428, rkp. 1477 s. 24, 26, 54, Scab. Crac. 1689–1701 nr 41 s. 1197–1232; B. Jag.: rkp. 5359 XII s. 11–115, 5352 II; B. PAN w Kr.: rkp. 428 k. 259–261, 429 k. 233–244.
Zdzisław Noga