INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Stanisław Sobocki h. Korab      Stanisław Sobocki. Fragment portretu pełnopostaciowego autorstwa Hendricka Goltziusa z roku 1581. W zbiorach Rijksmuseum w Amsterdamie.

Stanisław Sobocki h. Korab  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1999-2000 w XXXIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.


 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sobocki Stanisław h. Korab (zm. 1589), rotmistrz, łożniczy królewski, komandor joannitów poznańskich. Pochodził z niezamożnej rodziny osiadłej w woj. kaliskim, która wzięła nazwisko od wsi Sobótka Wielka w dawnym pow. kaliskim. Był synem Jana (zm. przed 1558) i Jadwigi (nazwisko rodowe nieznane). Ojciec S-ego posiadał własność w czterech wsiach pow. kaliskiego: Lenartowicach, Zawidowicach, Grodzisku i Sulęcinie, po jego śmierci zarządem majątku zajmowała się żona Jadwiga.

W r. 1562 S. był jeszcze małoletni, w r. 1568 toczył wraz z braćmi proces o najazd na wieś Grodzisko, z czego wynika, że osiągnął już wiek, w którym zdolny był do podejmowania czynności prawnych, a to wyznaczałoby datę jego urodzin na l. 1547–53. Nie wiadomo, gdzie się uczył, pewne jest jednak, że rodzina starała się, by zdobył wykształcenie odpowiednie dla młodego szlachcica, co wyraźnie podkreślone zostało w mowie pogrzebowej, wygłoszonej po jego śmierci przez Jana Konarskiego, rektora kolegium jezuickiego w Poznaniu. S. uczył się obok łaciny, włoskiego i niemieckiego, także matematyki i geometrii, «nauk żołnierskiemu człowiekowi bardzo potrzebnych». Posiadana wiedza miała zapewnić przyszłość S-emu, dla którego po wydzieleniu schedy po ojcu pozostałoby niewiele, zapewne też z tego powodu ok. r. 1568 opuścił on rodzinny dom. Odbył wiele podróży po Europie. Prawdopodobnie identyczny jest ze Stanisławem Sobaczką, uczestniczącym w r. 1577 w poselstwie kaszt. halickiego Jana Sienieńskiego, wysłanym przez Stefana Batorego do Konstantynopola. S. nie pełnił jeszcze wtedy żadnych istotnych funkcji, był tylko członkiem świty poselskiej. W drodze powrotnej posłano go do króla z wiadomością o samowolnym napadzie na Mołdawię atamana kozackiego Iwana Podkowy.

Niewiele wiadomo o losach S-ego w l.n. Pewne jest jednak, że postanowił wybrać karierę wojskową. Uczestniczył w dwóch kampaniach inflanckich Stefana Batorego. W maju 1580 z polecenia marszałka w. kor. Andrzeja Opalińskiego prowadził zaciąg rajtarów (arkebuzerów) na potrzeby wyprawy pod Wielkie Łuki, gdzie dowodził 150 ludźmi. Brał tam m.in. udział w potyczce pod Toropcem, służąc ze swymi rajtarami pod komendą woj. bracławskiego Janusza Zbaraskiego. Rok później uczestniczył w wyprawie pskowskiej, podczas której dowodził oddziałem 150 rajtarów. Zapewne już po poprzedniej kampanii zdobył spory autorytet, gdyż zasięgano jego opinii w sprawie dodatkowego zaciągu żołnierzy angielskich. W walkach pod Pskowem odznaczył się odwagą, za skuteczne powstrzymanie kontrataku zorganizowanego przez obrońców tej twierdzy na nadciągające pod nią oddziały węgierskie zyskał uznanie króla oraz kanclerza Jana Zamoyskiego. W dowód szacunku kanclerz podjął go wraz ze służącym w jego oddziale śląskim szlachcicem Hansem von Reder obiadem i nagrodził 100 zł. S. wziął także udział w zakończonym niepowodzeniem szturmie na Psków, gdzie, wg słów świadka tych wydarzeń Jana Piotrowskiego, «tłuczono go kijami i kamieniami jako psa». Dowody niemałej odwagi dawał kilkakrotnie. Miał spore trudności ze swymi rajtarami, którzy wszczynali burdy i grozili odejściem, bo zalegano im z żołdem. Po zakończeniu wyprawy pskowskiej przebywał w marcu 1582 w Rydze, gdzie obok innych oficerów został przez króla wynagrodzony za zasługi wojenne; powierzono mu również nowy zaciąg żołnierzy. Rota S-ego, która przebyła zimę na leżach na Litwie, wymieniona została wśród formacji, które w kwietniu t.r. miały udać się na Podole.

S. nie pozostał jednak długo w kraju, brał udział w toczącej się w tym okresie wojnie w Niderlandach. On to właśnie, o czym wspomina mowa żałobna J. Konarskiego, był zapewne opiekunem królewskiego bratanka Baltazara Batorego, który walczył wtedy po stronie hiszpańskiej. W r. 1585 wysłany został do Stefana Batorego jako posłaniec dowódcy wojsk hiszpańskich ks. Parmy Aleksandra Farnese. Miał m.in. prosić, by Batory odciął dowóz żywności z Rzpltej dla zbuntowanych prowincji. Zgłosił się z listami od ks. Parmy do przebywającego przy królu legata papieskiego A. Possevina, co podobno miało znaczny wpływ na decyzję króla ulegającego coraz bardziej jezuicie. S. stał się stopniowo jedną z zaufanych osób monarchy. Był wtajemniczony w plany wielkiej wojny z Turcją, projektowanej przez Stefana Batorego. W związku z tym wysłany został w poselstwie do króla Filipa II, któremu miał przekazać sugestie Batorego dotyczące ligi antytureckiej. Po śmierci króla znajdował się w obozie Zamoyskiego, lecz związany był chyba bardziej z A. Opalińskim, współdziałającym wtedy z kanclerzem. Dn. 8 V 1587 w Środzie podpisał się pod protestem złożonym przez wierną Opalińskiemu szlachtę kaliską przeciwko uchwałom sejmu konwokacyjnego, wymierzonym m.in. w kanclerza. Na sejmie elekcyjnym t.r. oddał 19 VIII głos na królewicza Zygmunta Wazę, następnie towarzyszył kaszt. podlaskiemu Marcinowi Leśniowolskiemu w poselstwie do Szwecji z wiadomością o wyborze Zygmunta na króla. Pozyskał sobie względy nowego władcy, został jego dworzaninem, otrzymał też urząd łożniczego.

Już w r. 1585 S. występował z tytułem kawalera maltańskiego, można zatem przypuszczać, że w czasie podróży zagranicznej, po zakończeniu wojen moskiewskich, był także na Malcie. Dn. 23 III 1586 otrzymał od Stefana Batorego nadanie komandorii domu joannitów w Poznaniu, wakującej po wstąpieniu w związek małżeński dotychczasowego komandora Adama Sędziwoja Czarnkowskiego. Recepcja S-ego do poznańskiej kapituły odbyła się 12 V t.r., a 19 V w obecności woj. kaliskiego Piotra Potulickiego i woj. inowrocławskiego Jana Spławskiego oraz licznie zgromadzonej szlachty odbyła się jego uroczysta instalacja. Wyznaczył też natychmiast na wikariusza kanonika poznańskiego Jakuba Brzeźnickiego. Czarnkowski rościł sobie jednak nadal pretensje do komandorii i z tego powodu S. miał trudności z faktycznym jej objęciem. Dopiero interwencja króla Zygmunta III sprawiła, że kapituła katedralna 13 IV 1588 zatwierdziła dokonaną dwa lata wcześniej recepcję.

Niewiele wiadomo o zgromadzonym przez S-ego majątku. W r. 1582, prawdopodobnie zanim Stefan Batory powierzył mu opiekę nad bratankiem Baltazarem, zaczął wykupywać należące niegdyś do rodziny posiadłości. Od Jana Suchorzewskiego i brata Mikołaja kupił część wsi Lenartowice i Sulęcin, Mikołaj sprzedał mu też Zawidowice i Grodzisko, na co w sumie S. wydał 7 700 złp. W początku r. 1589 został zamordowany przez podsędka kaliskiego Jana Marszewskiego. Uroczystą mszę żałobną odprawiono w kościele św. Marii Magdaleny w Poznaniu. Pochowano go w katedrze poznańskiej w krypcie kaplicy św. Jana Chrzciciela.

S. rodziny nie założył.

Brat S-ego Mikołaj, zwolennik Zygmunta Wazy podczas elekcji 1587 r., był następnie rotmistrzem w wojsku kor., w r. 1588 walczył pod Byczyną. Dn. 21 III t.r. otrzymał w nagrodę wieś Kawęczynek w woj. sieradzkim.

 

PSB (Marszewski Jan); Niesiecki, VIII 437–8; – Besala J., Stefan Batory, W. 1992; Dopierała K., Stosunki dyplomatyczne Polski z Turcją za Stefana Batorego, W. 1986 s. 68; Górski K., Druga wojna Batorego z Wielkim Księstwem Moskiewskim, „Bibl. Warsz.” 1892 t. 4 s. 15; Karwowski S., Komandoria i kościół św. Jana Jerozolimskiego w Poznaniu, „Roczniki Tow. Przyj. Nauk Pozn.” T. 36: 1911 s. 49–50; Lange T. W., Szpitalnicy, joannici, kawalerowie maltańscy, P. 1994 s. 109; Nowacki, Dzieje archidiecezji pozn., I; – Acta Hist., XI (Sprawy wojenne Stefana Batorego); Akta sejmikowe woj. pozn., I; Arch. Zamoyskiego, II, III; Konarski J., Kazanie […] w kościele tumskim poznańskim przy pogrzebie […] Stanisława Sobockiego […] wydane przez ks. Piotra Lilia…, P. 1590; Kronika polska Marcina Bielskiego nowo przez Joachima Bielskiego syna jego wydana, Kr. 1597 s. 774–5; Piotrowski J., Dziennik wyprawy Stefana Batorego pod Psków, Wyd. A. Czuczyński, Kr. 1894 s. 3, 22–3, 53, 58–9, 64, 75, 84, 159, 179; Receptiones seu installationes ad episcopatum […] ecclesiae cathedralis Posnaniensis…, [Wyd. J. R. Weimann], „Roczniki Tow. Przyj. Nauk Pozn.” T. 35: 1909; Script. Rer. Pol., XI (Diariusze 1587); Teki Dworzaczka, CD-ROM, Kórnik–P. 1997; Źródła Dziej., IX 87, 144; – Arch. Archidiec. w P.: sygn. CP 47 k. 9v., CP 46 k. 153v.–156, CP 82 k. 247–248v.; AP w P.: Kalisz Gr. 5 k. 271v., 273, Kalisz Gr. 50 k. 251, Kalisz Gr. 57 k. 999; – Bibliogr. dot. Mikołaja Sobockiego: Plewczyński M., Bitwa pod Byczyną, Studia i Mater. do Hist. Wojsk. T. 17: 1971 cz. 1 s. 154; – Script. Rer. Pol., XI; – AGAD: Metryka Kor., t. 134 k. 297–298.

Paweł Dembiński

 

 
 

Powiązane artykuły

 

Druga połowa XVI wieku

Druga połowa XVI wieku, a przede wszystkim interesujący nas okres panowania ostatniego Jagiellona – Zygmunta Augusta – to okres dominacji wojsk zaciężnych, co przekładało się na konieczność......
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.