Szabelski Stanisław, pseud. Stanisza (1873–1955), ksiądz rzymskokatolicki, działacz społeczny.
Ur. 28 VII w Częstochowie, był synem Ludwika, farmaceuty i właściciela apteki, uczestnika wojny rosyjsko-tureckiej 1877–8, oraz Emilii z Konatowiczów.
Po ukończeniu gimnazjum, a następnie sześcioklasowej szkoły realnej w Kaliszu, wstąpił S. w r. 1891 do Seminarium Duchownego we Włocławku. Święcenia kapłańskie otrzymał 19 IV 1896 w katedrze włocławskiej z rąk bp. kujawsko-kaliskiego Aleksandra Bereśniewicza. Przez pewien czas uczył religii w zakładzie wychowawczym dla chłopców w podwarszawskim Mokotowie, ale nie uzyskawszy zgody władz rosyjskich na dalsze pełnienie tej funkcji, został 26 VI t.r. skierowany do parafii w Klonowej (pow. sieradzki), a następnie do Kraszewic (pow. wieluński). Po zdaniu egzaminu z języka rosyjskiego był od 27 VIII 1897 wikariuszem parafii św. Jakuba w Piotrkowie oraz prefektem szkół powszechnych i szkoły wiejskiej w Majkowie (pow. piotrkowski). Zwolniony z tych funkcji, został 21 VI 1900 w Piotrkowie prefektem czteroklasowej pensji żeńskiej Henryki Domańskiej oraz kapelanem więzienia, po czym od r. 1906 był prefektem w polskich gimnazjach: żeńskim Domańskiej i męskim Narcyza Jacobsona. Publikował wiersze na łamach piotrkowskich tygodników „Tydzień” (1903–5) i „Ziemia Piotrkowska” (1907) oraz artykuły w piotrkowskim miesięczniku „Wiadomości Pasterskie”, warszawskim tygodniku „Przegląd Katolicki” i włocławskiej „Kronice Diecezji Kujawsko-Kaliskiej”. Zorganizował pierwszą w Król. Pol. pielgrzymkę młodzieży szkolnej na Jasną Górę (prawdopodobnie między l. 1906 a 1910). Jako sekretarz Związku Katolickiego w Piotrkowie urządził w grudniu 1908 obchody pięćdziesięciolecia święceń kapłańskich papieża Piusa X, które rozpoczął okolicznościowym przemówieniem w teatrze. Z Wincentym Konarzewskim opublikował szkic Starożytne miasto Piotrków („Kalendarz Tow. Dobroczynności dla Chrześcijan na r. zwycz. 1909” [b.m.w.]). Zasiadał w komisji rewizyjnej piotrkowskiego oddziału Polskiego Tow. Krajoznawczego; 16 IV 1910 miał tam odczyt pt. Z Prus Zachodnich. Od t.r. był w Piotrkowie członkiem sekcji pedagogicznej Stow. Nauczycielstwa Polskiego i zastępcą członka zarządu nowo utworzonego Tow. Pomocy Szkolnej. Współtworzył powstały t.r. tygodnik katolicko-społeczny „Kronika Piotrkowska”, w którym publikował pod pseud. Stanisza i którego redaktorem naczelnym został 11 III 1911. W czasie wakacji wyjeżdżał do robotników polskich pracujących w Niemczech.
Dn. 16 X 1913 objął S. probostwo w Rozprzy (pow. piotrkowski). W r. 1914 rozpoczął tam budowę nowego kościoła parafialnego wg projektu Feliksa Nowickiego. Po wybuchu pierwszej wojny światowej w r. 1914 kierował sekcjami ekonomiczną, żywnościową i pracy Komitetu Obywatelskiego w Rozprzy (zamiast pieniędzy Komitet rozprowadzał bony podpisane przez S-ego). S. założył bezpłatną kuchnię, stworzył straż samopomocy i otoczył opieką rodziny rezerwistów, powołanych do armii rosyjskiej. Po zajęciu Piotrkowa w grudniu 1914 przez wojska austro-węgierskie przyczynił się do utworzenia na terenie swej parafii kilku szkół powszechnych. Dn. 11 I 1917 został dziekanem nowo utworzonego dekanatu gorzkowickiego, a 10 VII t.r. otrzymał godność kanonika honorowego kolegiaty kaliskiej. Z dn. 15 III 1918 przeniesiono go do Konina, gdzie został prepozytem tamtejszej parafii i dziekanem. T.r. był też prezesem Rady Opiekuńczej Okręgowej Konińsko-Słupeckiej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został dyrektorem Szkoły Handlowej w Koninie i doprowadził do przekształcenia jej 2 VII 1919 w ośmioklasowe Gimnazjum Humanistyczne. W tym czasie zorganizował też kursy dla dziewcząt, z których utworzono w r. 1921 Gimnazjum Żeńskie im. Królowej Jadwigi w Koninie. Zasiadał w sejmiku powiatowym, a przez dwie kadencje również w Radzie Miejskiej Konina. Był założycielem i patronem lokalnego Stow. Robotników Chrześcijańskich, prezesem Polsko-Amerykańskiego Komitetu Pomocy Dzieciom, prezesem Tow. Dobroczynności oraz wiceprezesem Powiatowej Rady Szkolnej. Należał do założycieli powstałego w r. 1921 tygodnika „Głos Koniński”. Opublikował Wspomnienia z pracy pedagogicznej na terenie Konina („Szkoła średnia w Koninie 1863–1938”, Konin [b.r.w.]). Za zasługi dla miasta otrzymał w r. 1923 honorowe obywatelstwo Konina.
Dn. 9 XII 1922 został S. przeniesiony na stanowisko prepozyta (od 10 XII 1925 był proboszczem) w nowo utworzonej parafii św. Jacka w Piotrkowie. Z listy związanego z Narodową Demokracją Bloku Gospodarczego wybrano go 8 XI 1925 do piotrkowskiej Rady Miejskiej. Dn. 2 X 1926 został w Piotrkowie proboszczem parafii św. Jakuba oraz dziekanem tamtejszego dekanatu. Reprezentował od 14 XII t.r. Kościół rzymskokatolicki w Radzie Szkolnej pow. piotrkowskiego, następnie wybrano go na jej przewodniczącego. Był wizytatorem szkół i prezesem piotrkowskiego Polskiego Białego Krzyża, działał też w Macierzy Szkolnej. Dn. 27 I 1927 został mianowany tajnym szambelanem papieskim. Ponownie wybrany 30 XII 1928 z listy Narodowego Komitetu Wyborczego do Rady Miejskiej, został na pierwszym posiedzeniu 26 I 1929 zgłoszony na jej przewodniczącego (wybrano jednak Adama Próchnika z PPS). Z okazji 700. rocznicy śmierci św. Antoniego Padewskiego zorganizował (12–14 VI 1931) Kongres Eucharystyczny Ziemi Piotrkowskiej.
Od r. 1932 był S. w Łodzi tymczasowym kapelanem wojskowym (27 V t.r.), kanonikiem gremialnym Katedralnej Kapituły Łódzkiej (30 V), redaktorem naczelnym diecezjalnego tygodnika „Słowo Katolickie” (30 VI), dyrektorem bursy przy Seminarium Duchownym (24 VIII) i spowiednikiem nadzwycz. Zgromadzenia Sióstr Urszulanek (8 IX). Dn. 18 XI 1936 powołano go na stanowisko prowizora Seminarium Duchownego w sprawach gospodarczych oraz członka Diecezjalnej Rady Administracyjnej Mienia Kościelnego. Od 22 X 1938 był też sędzią prosynodalnym Sądu Biskupiego. Podczas okupacji niemieckiej został 8 XI 1939 aresztowany i osadzony w więzieniu przy ul. Sterlinga w Łodzi. Przewieziony po dwóch dniach do obozu na Radogoszczu, po kilku tygodniach został zwolniony. Ponownie aresztowany 6 V 1941, został wywieziony wraz z m.in. ordynariuszem łódzkim bp. Włodzimierzem Jasińskim oraz bp. sufraganem Kazimierzem Tomczakiem do Szczawina (pow. łódzki), a 12 VIII t.r. do klasztoru Reformatów w Bieczu. Zwolniony w listopadzie 1944, zamieszkał u rodziny Braulińskich w Piotrkowie. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej objął 19 II 1945 paraf. św. Franciszka z Asyżu w Łodzi (proboszczem był do r. 1950). Jego staraniem odnowiono świątynię zamienioną podczas okupacji na magazyn. Dn. 28 X 1946 mianowano go prałatem scholastykiem, a 3 IV 1951 prałatem archidiakonem Katedralnej Kapit. Łódzkiej. Zmarł 8 IV 1955 w Łodzi, tam został pochowany.
W kościele św.św. Jacka i Doroty w Piotrkowie wmurowano staraniem wychowanków poświęconą S-emu tablicę pamiątkową.
Frycie S., Bibliografia zawartości literackiej „Tygodnia” piotrkowskiego, „Roczn. Nauk.-Dydaktyczny Wyższej Szkoły Pedagog. w Rzeszowie” T. 2: 1965 s. 188; – Budziarek M., Katedra przy Adolf Hitlerstrasse. Z dziejów Kościoła katolickiego w Łodzi 1939–1945, W. 1984; Głowacki K., Kościół św. Franciszka Ksawerego i kolegium jezuickie w Piotrkowie Trybunalskim, Piotrków Trybunalski 1982 s. 342; Matysiak D., Wybory parlamentarne i samorządowe w Piotrkowie Trybunalskim w latach 1918–1939, Piotrków Trybunalski 2002 s. 47, 63, 124, 133 (mszp. pracy magisterskiej w Arch. Akad. Świętokrzyskiej, Filii w Piotrkowie Trybunalskim); Motas M., Materiały dotyczące udziału rad opiekuńczych w przejmowaniu władzy w generał-gubernatorstwie warszawskim w listopadzie 1918 r., „Teki Arch.” T. 11: 1968 s. 87; Mucha B., Papieski jubileusz w 1908 roku, „Kur. – Kult. i Rzeczywistość” 2005 nr 12; Pasiecznik J., Prowincja Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszej (franciszkanie reformaci), w: Życie religijne w Polsce pod okupacją 1939–1945. Metropolia wileńska i lwowska, zakony, Kat. 1992; V Zjazd Wychowanków i Absolwentów Liceum im. Tadeusza Kościuszki. W 140. rocznicę powstania szkoły średniej w Koninie, Konin 2003 s. 28–9; Pielużek A., Piotrków i powiat piotrkowski w świetle „Kroniki Piotrkowskiej” 1910–1914, Piotrków Trybunalski 2005 s. 31, 33–4, 37, 42–6, 57, 66, 94–7, 102, 114–15, 123, 135–6, 182–3, 187–8; Pielużek A., Warzocha D., Społecznik, publicysta i tajny szambelan, „Kur. – Kult. i Rzeczywistość” 2006 nr 3; Rogowski H., Śp. ks. prałat Stanisław Szabelski, „Wiad. Diec. Łódz.” 1966 nr 1 s. 23–6; Warzocha D., Czasopiśmiennictwo piotrkowskie w latach 1867–1915, Piotrków Trybunalski 2007 s. 61, 65–7, 133, 147, 150–5; – Elenchus cleri saecularis ac regularis dioeceseos lodziensis pro anno Domini 1926–8, Ł. 1926–8; toż za r. 1931, Ł. 1931; Jednodniówka z okazji Zjazdu Koleżeńskiego b. Wychowanek i Nauczycielstwa Szkoły daw. ś.p. H. Domańskiej i Gimnazjum Zrzeszenia w dn. 8 kwietnia 1934 r., Piotrków Trybunalski 1934 (fot.); Rapalski S., Byłem w piekle, Ł. 1969 s. 167; Spis duchowieństwa i parafii diecezji łódzkiej za r. 1948, Ł. 1948 s. 4–5, 8, 19, 32; toż za r. 1955, Ł. 1955 s. 195; Spisok’ duchovenstvu vloclavskoj ili kujavsko-kaliszskoj eparchii v’ 1914 g., [b.m.r.w.] s. 70; – „Dzień Trybunalski” 1925 nr 84; „Kron. Piotrkowska” 1910 nr 11, 1911 nr 10, 1913 nr 46, 1914 nr 33;. – Arch. Archidiec. w Ł.: Akta personalne S-ego.
Daniel Warzocha