Szemioth Stanisław (1799–1866), wiceprezes Banku Polskiego, rzeczywisty radca stanu.
Ur. w Leśnej (pow. sieński) w gub. mohylewskiej, był najstarszym synem Wincentego (1775/6–1841), dziedzica Leśnej i Leontówki (gub. chersońska), właściciela Szemiothówki (pow. odeski) i dworku w Odessie, wicegubernatora (od sierpnia 1817), a następnie gubernatora jekaterynosławskiego i rzeczywistego radcy stanu (od stycznia 1819), oraz Domicelli Giedroyć (zm. po 1841), która w wianie wniosła Prusin, Chomianki i Jarkówkę (pow. czausowski i czyrykowski w gub. mohylewskiej). Miał siostry: Elżbietę (1801–1854), Eulalię (1804–1871) i Eugenię (1807–1878), które prowadziły zakład wychowawczy dla panien w Odessie, oraz braci: Emanuela Pawła (1809–1839), Gustawa Konstantego Aleksandra (1811–1859), właściciela ziemskiego w pow. ananjewskim i tyraspolskim w gub. chersońskiej, i Aleksandra (1815–1886), urzędnika konsulatu rosyjskiego w Stambule (1856–64).
Po ukończeniu w styczniu 1821 studiów na uniw. w Dorpacie (obecnie Tartu) ze stopniem kandydata filozofii pracował S. w Państw. Banku Hüttenferwaltera w Petersburgu. Dn. 1 IX 1827 otrzymał posadę w kancelarii II oddz. w min. finansów w Petersburgu; został też członkiem działającej przy II oddz. Komisji Typograficznej. W l. trzydziestych prowadził kancelarię ministra finansów Jegora Kankrina; uczestniczył wtedy w działaniach komisji opracowującej pod kierownictwem Michaiła Sperańskiego zbiór praw Imperium Rosyjskiego. W r. 1849 przedstawił projekt zmiany opodatkowania syberyjskiego przemysłu przeróbki złota. W l. pięćdziesiątych zarządzał znacznymi funduszami państwa rosyjskiego, które zostały zaangażowane w nieznane bliżej transakcje prowadzone przez banki angielskie; nie podlegał wtedy żadnej kontroli, wiadomo jednak, że ze zleconego zadania wywiązał się sumiennie.
Dn. 20 VI 1858 objął S. funkcję wiceprezesa Banku Polskiego w Warszawie (prezesem był Benedykt Niepokoyczycki). Uczestniczył w życiu towarzyskim miasta, m.in. na przełomie l. 1862 i 1863 brał udział w balach organizowanych przez namiestnika Fiodora Berga i prezydenta Warszawy Zygmunta Andrzeja Wielopolskiego. W czasie powstania styczniowego pozostał wierny rządowi rosyjskiemu; przedstawicielowi Rządu Narodowego odmówił wydania pieniędzy zdeponowanych w Banku Polskim. Obawiając się o swe życie, napisał przed 19 VII 1863 list do w. ks. Konstantego, by w razie jego śmierci zaopiekował się żoną i dziećmi. Car Aleksander II przekazał S-owi specjalne podziękowanie za jego postawę w liście z 22 VII t.r. do w. ks. Konstantego. Skarbowi Król. Pol. udzielił S. w październiku pożyczki w wysokości 13 tys. rb. na pokrycie bieżących potrzeb. Po upadku powstania opracował w r. 1865 projekt powołania w Rosji akcyjnych banków ziemskich i t.r. otrzymał awans na rzeczywistego radcę stanu. Jesienią 1866 przebywał w Tyrolu we Włoszech, zmarł 22 X 1866 w Merano. Wg „Kuriera Warszawskiego” poważanie wśród Polaków zyskał S. dzięki «prawości charakteru, głębokiej pobożności i rozległej nauce». Był odznaczony orderami św. Stanisława I kl, św. Anny II kl. i św. Włodzimierza III kl.
W małżeństwie z Rosjanką (katoliczką) Anną (Anetą) z Żerebcowów, córką wysokiego urzędnika w min. finansów, miał S. synów: Dymitra, zmarłego w dzieciństwie, Wincentego (1839–1918), porucznika floty rosyjskiej, ożenionego z Zofią z Grocholskich (1846–1922), dziedzica majątków rodzinnych w gub. mohylewskiej i chersońskiej, ponadto dworku w Odessie, oraz Kazimierza (1841–1871), absolwenta École Nationale des Ponts et Chaussèes w Paryżu, inżyniera, od r. 1866 budowniczego portu w Odessie.
Rus. biogr. slovar’, XXIII (dot. także syna, Kazimierza); Śliwowska, Zesłańcy (dot. brata S-a, Gustawa); – Grocholski L., Polonika w archiwach odeskich, „Myśl Narod.” (Petrograd) 1917 s. 70; Orman E., Tahańcza Poniatowskich. Z dziejów szlachty na Ukrainie w XIX w., Kr. 2009; Rembertowski J. N., Bank Polski w okresie 50-letnim (1828–1878), W. 1878 s. 47, 77; – Iwański A. senior, Pamiętniki 1832–1876, Oprac. W. Zawadzki, W. 1968 (dot. sióstr S-a); Kontora opekunstva novorossijskich inostrannych poselencev 1781–1857. Opis fonda 134, t. 1, Dnepropetrovsk–Kiev 1997 nr 423; Koresp. namiestników Król. Pol., III; Mickiewicz W., Pamiętniki, W. 1927 II 7–8; Rocznik Urzędowy Królestwa Polskiego za l. 1860–66, W.; – „Kłosy” 1886 nr 1121; – Nekrologi z r. 1866: „Czas” nr 254, „Kur. Warsz.” nr 252; – Deržavnyj archiv Odesskoï oblasti w Odessie: F. 199 op. 1 spr. 3 k. 11, spr. 61, 96–99, 101, 125, 135, 138, 147–153; – Mater. Red. PSB: Tabl. geneal. Szemiothów, życiorys Wincentego Aleksandra Szemiotha oprac. przez Tomasza Ciesielskiego; – Informacje Aleksandry Szemioth z Kr.
Elżbieta Orman