Ślisz Stanisław Tomasz, pseud.: Roskira, Roskir z Kołaczyc, Roskir z Kołaczyc w Galicji (1856—1908), dziennikarz, publicysta, wydawca, działacz polonijny.
Ur. 4 III w Kołaczycach (pow. jasielski), był synem Jana, więzionego przez władze austriackie za wspieranie powstania styczniowego, i Katarzyny (ur. 1822). Miał brata Józefa (1864—1935), garncarza, a po r. 1885 drukarza, wydawcę, współwłaściciela od r. 1896 księgarni wydawniczej i składu dewocjonaliów w Buffalo, założyciela i prezesa w r. 1895 Kółka Dramatycznego im. Adama Mickiewicza, w którym sam występował jako aktor i reżyser, od r. 1905 wiceprezesa na stan Nowy Jork Zjednoczenia Polskiego Rzymsko-Katolickiego (ZPRK) w Ameryce, żonatego od r. 1890 z Marią z Pszczolińskich (zm. 1933).
Ś. uczył się w gimnazjum niższym w Jaśle, a następnie w konwikcie jezuickim w Starej Wsi (pow. brzozowski). Maturę zdał prawdopodobnie w Gimnazjum św. Anny w Krakowie, po czym studiował teologię w Przemyślu oraz zapewne prawo na UJ (brak potwierdzenia w źródłach). W ukazującym się od r. 1881 krakowskim piśmie „Samorząd” publikował pod pseud. Roskir. W kwietniu 1885 (wg United State Census Buffalo z r. 1900: w r. 1884) wyemigrował z matką i bratem do USA. W Buffalo w ciągu kilkunastu dni zorganizował spółkę akcyjną, która od 22 VII 1885 wydawała czasopismo katolickie „Ojczyzna” (od 1 IV 1887 „Polak w Ameryce”) i został jego redaktorem; pismo ukazywało się początkowo raz, a następnie dwa razy w tygodniu. Pod pseud.: Roskir z Kołaczyc i Roskir z Kołaczyc w Galicji publikował w piśmie artykuły oraz opowiadania (Z miłości, Obcy w rodzinnym kraju, Emigrant, Pod pokładem). Podjął też działalność w Związku Narodowym Polskim, przygotowującym Polonię do czynnej walki o niepodległość kraju; 11 X 1885 założył w Buffalo 32. grupę Związku p.n. Synowie Wolności. Na VI Sejmie Związku 5 VII r.n. w Bay City (Michigan) współredagował z Edwardem Z. Brodowskim protesty przeciw polityce Rosji i Prus, przesłane do parlamentów w Berlinie i Wiedniu oraz do Sejmu Krajowego we Lwowie; obaj byli też autorami deklaracji solidarności z narodem irlandzkim. W lutym 1887 odszedł Ś. z „Ojczyzny” i przeniósł się do Milwaukee, gdzie kierował redakcjami wydawanego przez Michała Kruszkę tygodnika „Krytyka” oraz organu Związku — „Zgoda”. Po założeniu przez ks. Wincentego Barzyńskiego (początkowo należał do jego przeciwników) ZPRK przeszedł do tej organizacji. W r. 1887 był jednym z sygnatariuszy protestu ZPRK przeciw ogłoszeniu się przez Związek Narodowy Polski reprezentantem interesów narodu polskiego w Ameryce. Wiosną t.r. osiadł w Chicago, gdzie od 3 V pełnił przez pewien czas funkcję redaktora naczelnego, wydawanego przez Spółkę Wydawnictwa Polskiego księży zmartwychwstańców tygodnika „Wiara i Ojczyzna” (od 31 X oficjalny organ ZPRK). Objął też 20 VI 1887 redakcję nowo założonego przez Spółkę chicagowskiego dziennika „Kropidło”, który pod jego kierownictwem stał się synonimem ultrakonserwatywnych kół katolickich nazywanych kropidlarzami. Pod koniec t.r. rozpoczął z Tomaszem Łobarzewskim wydawanie tamże katolickiego dziennika „Czas”, który jednak utrzymał się tylko kilka miesięcy. T.r. był sekretarzem Sejmu ZPRK w Chicago, a w r. 1889 na kolejnym Sejmie w Bay City złożył wniosek o usunięcie ze Zjednoczenia osób należących równocześnie do Związku Narodowego Polskiego.
Po zamknięciu 22 VI 1888 „Kropidła” Ś. pod koniec r. 1889 wrócił do Buffalo i ponownie objął 29 XII t.r. funkcję redaktora tygodnika (od 6 IV 1895 — dziennika) „Polak w Ameryce”, a w l. 1897—8 był jego wydawcą. Wg Jana Wepsięcia był redaktorem w l. 1898—1907. W czasopiśmie zamieszczał m.in. artykuły potępiające Związek Narodowy Polski. Dn. 26 II 1893 uczestniczył w Buffalo w spotkaniu w sprawie powołania w mieście Związku Sokołów Polskich (powstał 6 VIII t.r.). Współpracując z proboszczem tamtejszej parafii św. Stanisława, ks. Janem Pitassem (Pitasem), był wraz z nim inicjatorem orędzia z 23 VI t.r. w sprawie zorganizowania Kongresu Polsko-Katolickiego; I Kongres odbył się 22 IX 1896 w Buffalo. Od t.r. prowadził z bratem księgarnię wydawniczą. W r. 1898 podjął kampanię przeciw polskim niezależnym kościołom i dysydenckim księżom w USA i wystosował w tej sprawie do Kongregacji Propagandy Wiary dokument pt. Krótka historia niezależnego kościoła polskiego w Stanach Zjednoczonych (rkp. w Archivio Segreto Vaticano). T.r. starał się bezskutecznie o powołanie federacji organizacji katolickich w Ameryce. Był współorganizatorem II Kongresu Polsko-Katolickiego w dn. 24—26 IX 1901 w Buffalo, koncentrującego się na kwestii równouprawnienia polskiego kleru w Ameryce oraz żądaniu powołania księży-Polaków do gremiów amerykańskiej hierarchii kościelnej. W czerwcu 1904 uczestniczył tamże w spotkaniu działaczy polonijnych z Józefem Piłsudskim, udającym się do Japonii. Z ramienia ZPRK brał udział (27—29 IX t.r.) w III Kongresie Polsko-Katolickim w Pittsburgu. Dn. 9 III 1907 poróżnił się z ks. Pitassem, wówczas wydawcą „Polaka w Ameryce”, i odszedł z dziennika z częścią redakcji; 11 IV t.r. pismo przestało się ukazywać. Ś. w ciągu trzech dni założył z bratem Józefem spółkę wydawniczą (o kapitale 15 tys. USD), która przejęła tygodnik „Nowy Wiek” (wydawany przez brata od 4 X 1906) razem z drukarnią; w miejsce tygodnika pojawił się 11 III 1907 dziennik „Polak Amerykański” (wg Wepsięcia pismo założył Franciszek Ruszkiewicz). Jeszcze t.r. (wg A. Kossowskiego) Ś. sprzedał drukarnię i „Polaka Amerykańskiego” Ruszkiewiczowi, ale pozostał jego wydawcą do śmierci. Pod koniec życia tracił wzrok i był sparaliżowany, nadal jednak pracował dzięki pomocy sekretarzy. Cieszył się opinią niezwykle ciętego polemisty o ultrakonserwatywnych poglądach. Zmarł 10 X 1908 w Buffalo i tam został pochowany.
Ś. był dwukrotnie żonaty; po śmierci pierwszej żony w r. 1897 poślubił w lutym r.n. Stanisławę Słomińską. Pozostawił synów: Józefa i Władysława oraz córki: Annę, Antoninę, Wandę, Kazimierę, Stanisławę i Marię.
Bolek, Who’s Who in Polish America; Materiały do słownika publicystów i dziennikarzy polskich, „Zesz. Prasoznawcze” R. 11: 1970 nr 2 s. 85; PSB (Ruszkiewicz Franciszek); Słown. Pracowników Książki Pol.; Słown. pseudonimów, III; [Wepsięć J.] Wepsiec J., Polish American Serial Publications 1842—1966, Chicago [b.r.w.] III; Zieliński, Bibliogr. czas. pol. za granicą; — Blejwas S., American Polonia and the School Strike in Września, „Polish American Studies” 2002 nr 1 s. 14—17; Cuba S. L., Rev. Anthony Klawiter (1836—1913): Research in Progress, „PNCC Studies” Vol. 3: 1982 s. 11; Haiman M., Zjednoczenie Polskie Rzymsko-Katolickie w Ameryce 1873—1948, Chicago 1948 s. 71, 74, 80—2, 85, 92—3, 101, 189—92; Księga pamiątkowa złotego jubileuszu osady polskiej i parafii św. Stanisława B. i M. w Buffalo, New York, 1873—1923, Buffalo 1923 s. 95—7 (fot. s. 97); Kossowski A., W Buffalo przez lata, czyli „polska” historia amerykańskiego miasta, „Słowo Powsz.” 1958 nr 179 s. 6; Majewski K., Traitors and True Poles. Narrating a Polish-American Identity 1880—1939, Athens 2003 s. 33, 164, 215; Nagiel H., Dziennikarstwo polskie w Ameryce, jego 30-letnie dzieje, Chicago 1894 s. 78, 93—5; Osada S., Historia Związku Narodowego Polskiego, Chicago 1957 I 232, 235—6, 277, 308, 445, 644; Prasa polska 1864—1918, W. 1976; Wachtel K., Z.P.R.K. Dzieje Zjednoczenia Polskiego Rzymsko-Katolickiego w Ameryce, Chicago 1913; Waldo A., Sokolstwo. Przednia straż narodu, Pittsburgh 1956 I 354, 381, 405—6 (fot. s. 381); Wieczerzak J. W., Religious Independentism Among Polish Catholics in Buffalo, New York, „PNCC Studies” Vol. 8: 1987 s. 76; — Album pamiątkowy i przewodnik handlowy osady polskiej w mieście Buffalo z dołączeniem okolicznych miejscowości ze stanu New York, Buffalo 1906 s. 423—7, 492 (dot. brata, fot. s. 425); Habdank Dunikowski E., Wśród Polaków w Ameryce. Druga seria listów z Ameryki, Lw. 1893 s. 143—4; — „Wiara i Ojczyzna” 1896 nr 30 s. 1; „Zgoda” 1896 nr 29 s. 4, 1901 nr 34; — Nekrologi z r. 1908: „Kur. Pol.” (Milwaukee) nr z 10 X, 12 X, „Polak w Ameryce” (Buffalo) nr z 10 X; — Archivio Segreto Vaticano w Rzymie: Archivio Propaganda Fide, Nuova S., sygn. 329 s. 711—15; — Informacje Ewy Wołyńskiej z Central Connecticut State University Library.
Adam Walaszek