Krzyształowicz Stanisław Turbia- (1867–1942), malarz i ilustrator. Ur. w Krakowie. Szczegółowe dane życiorysowe nieznane. W l. 1881–90 kształcił się w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie. Tutaj jego nauczycielami malarstwa byli: J. Matejko, F. Szynalewski, I. Jabłoński, F. Cynk, W. Łuszczkiewicz i L. Loeffler, a w zakresie rzeźby W. Gadomski. K. wyjechał następnie do Monachium, gdzie przebywał w l. 1890–3, pogłębiając studia artystyczne u profesora Seitza, W. Szymanowskiego, głównie zaś u S. Grocholskiego, który prowadził tutaj prywatną szkołę malarstwa. W l. 1895–6 K. studiował w Paryżu u malarza i rysownika Rafaela Collina, profesora w École des Beaux-Arts. Po powrocie do Krakowa wpisał się w r. akad. 1896/7 ponownie do Akademii Sztuk Pięknych, ale już po tygodniu Akademię porzucił. Osiedlił się w Warszawie. Uprawiał malarstwo olejne i pastelowe. Malował krajobrazy (Pejzaż jesienny, Nad stawem, Z okolic Krakowa, Pejzaż zimowy), portrety (K. Tetmajera portret własny), sceny rodzajowe (Taniec góralski, W areszcie miejskim, Gra w scyzoryki, Obiad wyrobnika). Wystawiał w Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w l. 1890, 1896, 1899, 1901, 1904–8, 1911, 1926, 1927 (kolekcja portretów), 1929 (kolekcja prac), w Salonie Aleksandra Krywulta w Warszawie w l. 1898 i 1906, w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie w l. 1892–7, 1902, 1914.
Twórczość K-a pozostawała pod wpływem malarstwa monachijskiego. Wiele zawdzięczał Grocholskiemu w zakresie techniki malarskiej, na co uwagę zwróciła współczesna krytyka („Kraj” 1900), a także w zakresie doboru tematyki (zainteresowanie motywami góralskimi być może przejął od Szymanowskiego). K. posiadł umiejętność rzetelnego rzemiosła malarskiego, ale wybitnych dzieł nie stworzył i większej roli artystycznej nie odegrał. W malarstwie stał na pozycjach tradycyjnego realizmu, należąc do licznych w swoim pokoleniu przedstawicieli epigońskiej sztuki XIX w. To, co namalował, uległo rozproszeniu, tak że obecnie obrazy K-a są nieznane. W swej działalności ilustracyjnej K. ulegał wpływowi modernizmu. W l. 1901–2 był współpracownikiem „Chimery”. Rysował nagłówki, inicjały, przerywniki skomponowane z motywów roślinnych, zwierzęcych, figuralnych, krajobrazowych i fantastycznych. Stylizował je na sposób secesyjny. Wprowadzał też przedstawienia symboliczne. Najwięcej rysunków (kilkadziesiąt) wykonał do „Próchna” W. Berenta; inne utwory, które zdobił w „Chimerze”, to: „Synowie ziemi” S. Przybyszewskiego, „Oczy, włosy, usta” Z. Dębickiego, „Napróżno” G. d’Annunzia, poezje T. Klingsora. Liczne rysunki K-a zamieściło francuskie czasopismo „La Revue du bien” (1904) w numerze poświęconym M. Konopnickiej. K. sygnował swoje rysunki monogramem ST w obramieniu czworobocznym o zaokrąglonych rogach.
K. zmarł w r. 1942 w Podkowie Leśnej.
Autoportret reprod. w: Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; – W. Ilustr. Enc. Gutenberga; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Wiercińska J., Katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1800–1914, Wr.–W.–Kr. 1969; – Płażewska M., Warszawski Salon Aleksandra Krywulta (1880–1906), „Roczn. Muz. Narod. w W.” R. 10: 1966; Polskie życie artystyczne w latach 1890–1914, Pod red. A. Wojciechowskiego, Wr.–W.–Kr. 1967; – Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych w Krakowie; – „Chimera” 1901–2; „Kraj” 1900 nr 18 s. 259; „Sztuki Piękne” 1927 nr 2 s. 76, 1929 nr U s. 445; „Tyg. Illustr.” 1898 t. 1 nr 1 s. 19, 1904 t. 1 nr 3 s. 57; „Wędrowiec” 1902 t. 2 nr 12, 1905 nr 7; – Materiały do słownika artystów Pamiętnika Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, II (rkp.).
Ignacy Trybowski