Szczepanowski (Prus-Szczepanowski) Stanisław Wiktor, pseud.: Ziemowit, Wiktor Prus, S.W.S. (1882–1961), inżynier mechanik, konstruktor i przemysłowiec naftowy, publicysta.
Ur. 27 VII w Słobodzie Rungurskiej (pow. kołomyjski), był synem Stanisława Antoniego (zob.) i Heleny z Wolskich, bratem Flory (Florentyny) (zob.), Eleonory (zob. Plutyńska Eleonora), Witolda, Wandy (zob.) i Zofii, zamężnej ze Stefanem Szumanem, bratem ciotecznym Mariana (zob.) i Tadeusza Smoluchowskich (zob.).
S. uczył się w Szkole Realnej we Lwowie. Od r. 1899 publikował pod pseud. Ziemowit w czasopismach dla młodzieży o orientacjach socjalistycznej („Promień”) i narodowej („Teka”). Po zdaniu matury z odznaczeniem w r. 1899 praktykował pod kierunkiem brata ciotecznego, Wacława Wolskiego, w kopalni ropy naftowej w Schodnicy pod Borysławiem, po czym jeszcze t.r. podjął studia na Wydz. Maszynowym politechn. (Technische Hochschule) w Darmstadt. Działał tam w polskim stow. akademickim «Lechicya» kolejno jako jego bibliotekarz, sekretarz i prezes; w r. 1904 był równocześnie prezesem Zjednoczenia Stowarzyszeń Młodzieży Polskiej Zagranicą. W Związku Młodzieży Polskiej «Zet» pełnił funkcję kierownika Okręgu Zagranicznego oraz członka Centralizacji. Po otrzymaniu w grudniu t.r. dyplomu inżyniera mechanika pracował w l. 1905–6 kolejno jako konstruktor, kierownik warsztatu i kierownik kopalni w firmie brata ciotecznego «W. Wolski i Sp.» w Borysławiu. W r. 1907 założył w Borysławiu przedsiębiorstwo techniczno-handlowe, które m.in. budowało zbiorniki ziemne na ropę. Następnie zorganizował przedsiębiorstwo do wierceń ropy naftowej, które prowadziło działalność w kopalniach pow. drohobyckiego (Borysław, Tustanowice i Wolanka). Od 1 VI 1908 redagował wydawany przez Związek Polskich Techników Wiertniczych i Naftowych w Borysławiu „Przegląd Techniczny Naftowy” jako dodatek do miesięcznika „Nafta”; 10 VI t.r. dodatek przestał się ukazywać. W r. 1905 wstąpił S. do tajnej Ligi Narodowej i w r. 1906 był delegatem na zjazd jej Rady Głównej w Warszawie. Należał do założycieli powstałych w r. 1908 «Drużyn Bartoszowych» i został członkiem ich Rady Nadzorczej, mającej zadania komisji rewizyjnej (pełnił tę funkcję do r. 1912). Publikował w drużyniackim miesięczniku „Dzwon”, wydawanym we Lwowie w l. 1911–14. Współpracował też z lwowską prasą o orientacji narodowo-demokratycznej: dziennikiem „Słowo Polskie” i dwutygodnikiem „Rzeczpospolita”. Był członkiem założycielem powstałego w r. 1907 Karpackiego Tow. Narciarzy i wraz z kuzynem Tadeuszem Smoluchowskim dokonał kilku pierwszych wejść narciarskich na szczyty Karpat Wschodnich.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej wstąpił S. w sierpniu 1914 do Legionu Wschodniego. Po jego rozwiązaniu 21 IX t.r. został wcielony do armii austriackiej; po r. 1915 walczył na froncie włoskim. W r. 1918 otrzymał urlop, przyjechał do Galicji i włączył się w działalność Polskich Kadr Wojskowych, tworzonych przez Czesława Mączyńskiego. W listopadzie t.r. uczestniczył w obronie Lwowa. W r. 1919 był we Lwowie komendantem kwatery przy misji państw koalicyjnych (delegacje Francji, Włoch i USA). Na rozkaz ministra spraw wojskowych gen. Józefa Leśniewskiego zorganizował t.r. komendy naftowe w Borysławiu i Krośnie z zadaniem uregulowania stosunków prawnych przedsiębiorstw niemieckich. Własnym nakładem opublikował t.r. we Lwowie Widoki i drogi rozwoju gospodarczego ziem Polski oraz Zmiany wartości i losy pieniądza, wydane t.r. ponownie, uzupełnione o projekt ustawy walutowej (Lw.). W r. 1920 ogłosił, również własnym sumptem, Nowoczesne granice naturalne Polski. Z dwoma mapami (Lw.).
Po zakończeniu działalności w komendach naftowych wrócił S. do pracy w kopalnictwie. Był członkiem założycielem oraz prezesem Rady Nadzorczej, powstałego w r. 1921 Związku Polskich Przemysłowców Naftowych. Jako delegat Krajowego Tow. Naftowego wchodził w l. 1921–6 w skład Państw. Rady Naftowej. Równocześnie był w l. 1922–4 członkiem Rady Zarządzającej Państw. Rafinerii Olejów Mineralnych «Polmin». Opracował i opatrzył wstępem, zatytułowanym Zarys życia i prac Stanisława Prus Szczepanowskiego, trzecie wydanie „Myśli o odrodzeniu narodowym” swego ojca (Lw.–W. 1923). Publikował artykuły fachowe w czasopismach specjalistycznych: miesięczniku „Nafta” (1921–7), m.in. Zagadnienia rozwojowe Borysławia (R. 1: 1922 nr 1), dziale naftowym „Słowa Polskiego” (1921–32), m.in. w odcinkach Listopad 1918 na naftowym Podkarpaciu (listopad 1923), oraz miesięczniku „Przemysł Naftowy”, gdzie m.in. w numerze jubileuszowym z czerwca 1929 opisał w artykule Na naftowym Podkarpaciu sytuację galicyjskiego przemysłu naftowego w l. 1918–19. Był autorem licznych urządzeń i konstrukcji ułatwiających eksploatację ropy naftowej; część z nich opatentował w Polsce i Wielkiej Brytanii, m.in. tłok do wydobywania ropy z szybów naftowych (1925) oraz aparaturę do rozdzielania mieszanin i par na frakcje o różnej masie cząsteczkowej (1926). Pod pseud. Wiktor Prus opublikował w r. 1937 książkę „Zet” i Zjednoczenie, wielka tajna organizacja młodzieży polskiej (1886–1914) (Lw.). W warszawskim dzienniku „ABC” ogłosił w l. 1937–8 serię artykułów o ochronie «polskiego arsenału naftowego», przyczyniając się do wycofania projektu nowej ustawy górniczo-naftowej, wniesionego już do Sejmu. W l. 1938–9 pełnił funkcję wiceprezesa Związku Polskich Przemysłowców i Kupców.
Po wybuchu drugiej wojny światowej przedostał się S. do Wielkiej Brytanii, gdzie w l. 1940–3 pracował w Londynie jako referent ds. tekstów angielskich w Oddz. Organizacyjnym Sztabu Głównego Naczelnego Wodza. Był współzałożycielem powstałego w r. 1942 międzyalianckiego klubu United Nations Forum, w którym często występował z referatami. Dwukrotnie opublikował w Londynie zbiór prac ojca pt. „Walka narodu polskiego o byt” (1942, 1943), jako czwarte i piąte wydanie „Myśli o odrodzeniu narodowym” (ze swoim wstępem z wydania trzeciego). Po wojnie pozostał na emigracji. Działał w Stow. Techników Polskich w Wielkiej Brytanii (był współzałożycielem i członkiem zarządu tej organizacji) oraz Stow. Ekonomistów Polskich w Zjednoczonym Królestwie. Zajmował się konstrukcją maszyn do pisania i w r. 1948 opatentował w Wielkiej Brytanii i USA ich ulepszenia (Improvements in typewriters and their types). W wychodzącej w Londynie „Myśli Polskiej” publikował artykuły, m.in. Liga Narodowa w perspektywie moich wspomnień (1953 nr z 15 X) oraz Prawdziwe oblicze walki Lwowa i Galicji Wschodniej lat 1918–19–1920. W 40-lecie (1958 nr z 15 XI). Współpracował też z londyńskim „Dziennikiem Polskim i Dziennikiem Żołnierza”, gdzie ogłosił m.in. Polonus może pozostać Polonusem (1951 nr z 19 IX) oraz Polska, Ruś, Rosja i Sowiety (1953 nr z 8 VII). W „Biuletynie Stowarzyszenia Techników Polskich” redagował w l. 1956–8 dział „Sprawy krajowe”; na łamach tego organu ogłaszał również artykuły (sygnowane często krypt. S.W.S.), m.in. Patenty na wynalazki w świecie i w Polsce (wrzesień 1955), Nowy klimat życia Polski (listopad 1956), Strategiczna rola techniki w wojnach światowych (listopad 1957) i Nowoczesność tajemnicą zwycięstwa 1920 roku (tamże). Zmarł 28 VIII 1961 w Londynie, został pochowany na cmentarzu Gunnersbury (kw. DA grób 225). Był odznaczony m.in. Krzyżem Walecznych (1919) oraz Odznaką Honorową «Orlęta».
W małżeństwie z Zofią z Dubanowiczów (1884–1959), siostrą Edwarda Dubanowicza (zob.), miał S. czworo dzieci: Stanisława Jana (1909–1938), inżyniera mechanika, który zginął 9 VIII podczas lotu ćwiczebnego na szybowcu w Bezmiechowej, Annę Beatę (1910–1973), doktor psychologii, zamężną za Jerzym Zajączkowskim (1907–1941), Krystynę (zob. Szczepanowska-Miklaszewska Krystyna) i Jerzego Stanisława (1919–1945), podczas drugiej wojny światowej żołnierza 1. Polskiej Dyw. Pancernej, który dowodząc plutonem czołgów zginął 26 IV podczas walk w Holandii.
Grodziska K., Polskie groby na cmentarzach Londynu, Kr. 1995 I; Piłatowicz J., Ruch stowarzyszeniowy inżynierów i techników polskich do 1939 r. T. II. Słownik polskich stowarzyszeń technicznych i naukowo-technicznych do 1939 r., W. 2005; – Drużyny Bartoszowe 1908–1914, Lw. 1939 s. 19, 65–6, 390; Historia polskiego przemysłu naftowego, Red. R. Wolwowicz, Brzozów–Kr. 1994 I; Kozicki S., Historia Ligi Narodowej (okres 1887–1907), Londyn 1964; Kuberski L., Stanisław Szczepanowski 1846–1900. Przemysłowiec. Polityk. Publicysta, Opole 1997; Lutyński A., Inżynier Wacław Wolski (1865–1922), „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” R. 5: 1960 nr 3/4 s. 405, 408; Poczet redaktorów prasy technicznej. Wydawcy i redaktorzy „Przeglądu Technicznego Naftowego” (1907–1908) oraz „Ropy” (1911–1914), „Prasa Techn.” 1989 nr 3 s. 27; – Grabski S., Pamiętniki, Oprac. W. Stankiewicz, W. 1989 I 176, 384; ZET w walce o niepodległość i budowę państwa. Szkice i wspomnienia, Red. T. W. Nowacki i in., W. 1996; – „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1961 nr 206 (nekrolog); „Wschód” R. 3: 1938 nr 93 s. 2 (nekrolog syna, Stanisława Jana, fot.) – B. Jag.: rkp. Przyb. 111/97 (Genealogia – Wolscy, Szczepanowscy, Smoluchowscy i rodziny spokrewnione); – Mater. Red. PSB: Mater. do słown. biogr. S. Lama oraz Życiorysy nafciarzy. Teka Kazimierza Mińskiego.
Stanisław Tadeusz Sroka