Lanckoroński Stanisław z Brzezia h. Zadora (zm. 1592), rotmistrz jazdy koronnej, kasztelan halicki. Był synem Hieronima, starosty skalskiego, bratem Mikołaja, podkomorzego podolskiego (zob.). Studiował w Wittenberdze (wpisany w r. 1559), następnie w l. 1560–2 w Lipsku. Po powrocie do kraju był dworzaninem królewskim i rotmistrzem jazdy w wojsku kwarcianym. Już w r. 1553 dostał od króla ekspektatywę na starostwo skalskie, ustąpione mu ostatecznie przez ojca 30 IX 1566 r. Oprócz tego nadał mu król na Podolu w dożywocie młyn w Skale (1568) oraz wsie: Swichlowce (1569) i Piętniczany (1570). Jako dzielny i doświadczony dowódca jazdy, występował K. już podczas wyprawy Mikołaja Mieleckiego, wojewody podolskiego, do Mołdawii w kwietniu 1572 r., podjętej na wpół prywatnie dla poparcia hospodara Bogdana. Odznaczył się zwłaszcza w zwycięskim starciu z Wołochami w rejonie Stepanowiec nad Prutem (przed 10 IV), a potem w odwrocie pod murami Chocimia (13? IV) w starciu obronnym z przeważającymi siłami turecko-wołoskimi, wykazując tu ponadto duże zdyscyplinowanie.
Podczas pierwszych bezkrólewi oraz za panowania Stefana Batorego i Zygmunta III przebywał głównie na Podolu, biorąc udział w zabezpieczaniu południowo-wschodniej granicy Rzeczypospolitej bądź jako rotmistrz wojska kwarcianego, bądź stojąc na czele prywatnego pocztu. I tak np. w początkach marca 1577 r. stoczył, wraz z Mikołajem Herburtem z Dziedziłowa, nieudaną potyczkę z Tatarami pod Konstantynowem, gdzie został ranny. W życie polityczne nie angażował się zbyt mocno, chociaż brał udział w obradach sejmików szlachty ruskiej we Lwowie podczas drugiego i trzeciego bezkrólewia, a nawet został jednym z posłów z Podola na sejm elekcyjny (lato 1587 r.). Opowiedział się na nim za kandydaturą szwedzką. Jednocześnie bardzo energicznie występował jako reprezentant wojska kwarcianego domagając się wypłaty zaległego żołdu. Posłował także na sejm koronacyjny w r. 1587/8. Dn. 1 III 1589 r. został kasztelanem halickim. Zmarł przed lipcem 1592 r. Był najprawdopodobniej różnowiercą.
L., obok wspomnianych wyżej nadań Zygmunta Augusta, posiadał znaczne dobra na Podolu, jak miasteczka Jagielnicę i Dawidkowce i wsie: Jarosław, Żórawińce, Lechnowce, Szwajkowce, Zalesie, Zazulińce, Rossochaciec i in. oraz wieś królewską Sienków. Ponadto należały jeszcze do niego jakieś działy w Krakowskiem, m. in. we wsi Łysokanie w pow. szczyrzyckim. L. był żonaty z Elżbietą Herburtówną, córką Jana, kasztelana sanockiego, star. barskiego, z którą miał dzieci: Mikołaja, późniejszego chorążego lwowskiego (1610), Hieronima, podkomorzego podolskiego (1642), Jana, chorążego podolskiego, i Katarzynę.
Boniecki; Dworzaczek, Genealogia; Niesiecki; Paprocki; Uruski; – Barwiński, Zygmunt III i dyssydenci, „Reform. w Pol.” R. 1: 1921; Kolankowski L., Roty koronne na Rusi i Podolu 1492–1572, „Ziemia Czerwieńska” (Lw.) R. 1: 1935 s. 172; – Akta grodz. i ziem., XX; Arch. Zamoyskiego, IV; Bielski, Kronika, s. 1407; Fontes historiae Ukraino-Russicae, Lviv 1903 VII 184; Łasicki J., Historia wtargnienia Polaków na Wołoszczyznę, Tłum. W. Syrokomla, Pet. 1855 s. 15, 20; Materiały do historii stosunków kulturalnych w XVI w. na dworze królewskim polskim, Oprac. S. Tomkowicz, Kr. 1915; Matricularum summ., V cz. 1 poz. 3769, 4201, 4345, 6424 cz. 2 poz. 9856, 9997, 10837; Script. Rer. Pol., XI; Źródła Dziej., XIV, XIX; – AGAD: Arch. Zamoyskich rkp. 3112 k. 1, ASK dz. II rkp. 29 k. 21a–22a; Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Kartoteka Komitetu Źródeł do Dziejów Życia Umysłowego Polski.
Henryk Kotarski