Stanisław z Grodziska (Grodzicki, Grodicius) (ok. 1620–1707), prowincjał, bernardyn.
Ur. w Grodzisku Wpol. w rodzinie chłopskiej.
S. uczył się w miejscowej szkole elementarnej. Do zakonu braci mniejszych (bernardynów) wstąpił przed r. 1658, zapewne odbył nowicjat w konwencie poznańskim. W r. 1658 był lektorem studium bernardyńskiego filozofii w klasztorze w Kościanie nad Obrą, a w r. 1668, w konwencie św. Anny w Warszawie, lektorem teologii w tamtejszym studium zakonnym. W l.n. wykładał teologię w konwencie św. Bernardyna w Poznaniu, gdzie podjął też obowiązki kaznodziei z tytułem praedicator generalis. Już wówczas wykazał się znajomością prawa kanonicznego, broniąc w sądzie biskupim (bp. poznańskiego Stefana Wierzbowskiego) bernardynów oskarżonych przez prowincjała franciszkanów konwentualnych Kazimierza Biernackiego o nielegalne przyjęcie do swego klasztoru kilku zakonników franciszkańskich; S. doprowadził do umorzenia sprawy, dzięki czemu wzrosła jego popularność w zakonie. W r. 1673 został kustoszem (gwardianem) klasztoru w Poznaniu, a w l. 1674–7 był definitorem i sekretarzem prowincji wielkopolskiej bernardynów. Jako przełożony zasłużył się odbudową kościoła i konwentu poznańskiego po pożarze w r. 1673. Pełniąc obowiązki sekretarza prowincji zakonnej spisywał m.in. „Acta Provinciae Maioris Poloniae Bernardinorum…” za okres rządów prowincjała Franciszka z Warszawy (1674–7). Kustoszem konwentu w Poznaniu był ponownie w l. 1677–80, a w r. 1683 został na trzyletnią kadencję prowincjałem wielkopolskiej prowincji bernardynów. Okazał się dobrym administratorem klasztorów wielkopolskich i obrońcą praw zakonu. Za jego rządów ufundowano nowy klasztor w Ratowie koło Mławy w diec. płockiej (1686), a na kapitule w Kazimierzu Biskupim przyjęto ostatecznie fundację w Kadynach koło Elbląga, zrealizowaną w r. 1684 przez woj. inflanckiego Jana Teodora Schliebena; zakonnicy klasztoru w Kadynach mieli nawracać na katolicyzm tamtejszych protestantów. S. przekazał dla tej fundacji zbiór książek zebranych z innych klasztorów bernardyńskich. Dzięki interwencji S-a podjęto też po długiej przerwie budowę kościoła klasztornego w Łobżenicy nad Kaszubką (dopływem Noteci).
W r. 1686 został S. wybrany na kustosza i kronikarza (chronologa) swojej prowincji zakonnej. Z tego okresu pochodzą spisane przez niego Summaria descriptio status Provinciae Poloniae… (B. Kórn., rkp. 102 k. 110–12v), będące przedstawieniem stanu jednolitej początkowo prowincji polskiej bernardynów w chwili jej podziału w r. 1628, oraz opis konwentów prowincji wielkopolskiej: Descriptio synoptica conventuum Provinciae […] Maioris Poloniae… (B. Kórn., rkp. 102 k. 106–9). S. ponownie zarządzał prowincją zakonną w l. 1693–5, jako wikariusz prowincji wielkopolskiej po śmierci prowincjała Andrzeja Paszczyńskiego. W r. 1694 przyjął fundację klasztoru w Czerniakowie koło Warszawy, zaproponowaną przez marsz. w. kor. Stanisława Herakliusza Lubomirskiego. W r. 1700, podczas nieobecności prowincjała Poncjana Gawrońskiego, raz jeszcze objął rządy prowincji.
W r. 1692 opublikował S. w Poznaniu Pax religiosa, dzieło będące kompendium przywilejów i egzempcji zakonnych w stosunku do władzy biskupiej. Zaczerpnął je z dekretów Stolicy Apostolskiej, soborów powszechnych oraz orzeczeń kongregacji rzymskich. Inne jego dzieło Speculum religiosum (Tor. 1698) stanowi opracowanie z zakresu teologii ascetycznej a zarazem swego rodzaju poradnik dobrego zakonnika, daje bowiem wskazania nie tylko na temat modlitwy, ślubów zakonnych i karności, oraz przygotowania się na śmierć, ale także pożywienia, przyjmowania gości, urządzania zabaw i sposobów leczenia chorób.
W ostatnich latach życia S. mieszkał w konwencie bernardyńskim w Grodzisku Wpol., gdzie zajmował się nadal pracą pisarską i jako doświadczony prawnik czuwał nad przyjęciem nowych fundacji, m.in. w Gołańczy koło Wągrowca. Mianowany w r. 1698 komisarzem tej fundacji, dzięki dobrej argumentacji prawnej uzyskał zgodę władz archidiecezjalnych w Gnieźnie na osiedlenie się bernardynów w Gołańczy, pomimo przeszkód stawianych przez miejscowego plebana. S. zmarł 20 X 1707, w opinii świętości, w Grodzisku Wpol., podczas panującej w tym mieście epidemii.
Rycina z podpisem: Fr. Edel sculpsit, w: Speculum religiosum, Tor. 1698; Fot. w: Murawiec W. F., Bernardyni warszawscy, Kr. 1973; – Estreicher, XVII (Grodzicki); – Enc. Org. (Grodziecki); PSB, II (Biernacki Kazimierz); Słownik polskich pisarzy franciszkańskich, W. 1981; Słown. Pol. Teologów Katol., IV; – Barącz S., Pamiętnik zakonu oo. bernardynów w Polsce, Lw. 1874 s. 204; Golichowski N., Przed nową epoką. Materiały do historii oo. bernardynów w Polsce, Kr. 1899 s. 204; Kantak K., Bernardyni polscy, Lw. 1933 II 180, 228, 289, 326, 332–3, 416, 461; tenże, Franciszkanie polscy, Kr. 1938 II 321; tenże, Kronika bernardynów poznańskich. „Kron. M. Poznania” R. 3: 1925 s. 180, 204; Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych, Kalwaria Zebrzydowska 1985 (s. 84, mylne daty kadencji prowincjalskięj); Korytkowski J., Brevis descriptio historico-geographica ecclesiarum Archidioecesis Gnesnensis et Posnaniensis, Gnesnae 1888 s. 62; Nowacki, Dzieje archidiecezji pozn., II; – Arch. Prow. OO. Bernardynów w Kr.: Acta almae Provinciae Maioris Poloniae, 1683–1686, rkp. W-5 s. 79, 143, 145, Golichowski N., Poczet wybitnych bernardynów od XV do XIX wieku włącznie, rkp. s. 103, Teki Bogdalskiego, rkp. RGP-k-35 t. 18 k. 125–6v, t. 49 k. 112; B. Kórn.: Listy S-a (5) do podległych zakonników, rkp. 102 k. 7–8v, 132–5v, 141–3v, 214–15v, 218–19v.
Wiesław Franciszek Murawiec