Stanisław z Modzerowa h. Awdaniec (ok. 1280–1349), rycerz pasowany, konarski brzeski kujawski.
Był synem Pakosława z Bąkowa, zapisanego w dokumencie książąt inowrocławskich Leszka, Przemysła i Kazimierza z r. 1311 jako już nieżyjący. Stryjami S-a byli woj. brzeski Wilk z Izbicy i stolnik brzeski Dobiesław. S. miał starszego brata Jakuba oraz siostrę (zapewne przyrodnią) Katarzynę, zamężną za Włodzimierzem z Łojewa h. Pomian.
W dokumentach S. występuje od r. 1304, kiedy to wraz z bratem Jakubem udzielił w Inowrocławiu braciom stryjecznym Janowi Wilkowicowi i Skarbimirowi Dobiesławowicowi zgody na sprzedaż cystersom byszewskim wsi Bierzyno i Gościeradz w kaszt. bydgoskiej. Analogiczną zgodę wyraził w r. 1311 wobec siostry Katarzyny, która sprzedała tymże cystersom swe dziedzictwo Dąbrówkę. Posiadanie dziedzicznej wsi przez kobietę było zapewne spowodowane dwoma małżeństwami Pakosława; z pierwszego pochodzili Jakub i S., z drugiego Katarzyna, której matka występuje w r. 1311 jako także udzielająca konsensu. Żeniąc się ponownie, ojciec widocznie wydzielił synom wsie w dzielnicy brzeskiej wraz z Modzerowem, które niegdyś otrzymał w wyniku podziału między braćmi kompleksu izbickiego na południu Kujaw Brzeskich, zostawiając sobie dobra w księstwie inowrocławskim i z tej właśnie racji pisał się odtąd z Bąkowa. Przejście tej ostatniej wsi w ręce S-a lub jego potomków można natomiast wyjaśnić bezdzietnością Katarzyny.
W r. 1309 znalazł się S. wśród Kujawian biorących udział w obronie Świecia przed Krzyżakami. Także w czasie wojny polsko-krzyżackiej (1327–32) brał udział (na Wielkanoc 1332) w obronie Brześcia i był obecny podczas zdobycia miasta przez Krzyżaków, którzy rozbili mury machinami. W czasie okupacji Kujaw przez zakon krzyżacki przebywał w ziemi łęczyckiej; prawdopodobnie w Woźnikach 18 II 1339 otrzymał wezwanie do złożenia świadectwa w procesie przeciw Krzyżakom. Dn. 27 II t.r. stawił się w Uniejowie, gdzie został zaprzysiężony i 2 III przesłuchany. Zeznał wówczas m.in., że dorastał w ziemi kujawskiej, lecz że jeździł też na Pomorze Gdańskie, gdzie widział rządy książąt Przemysła i Władysława Łokietka. Przedstawił również, jako naoczny świadek, okoliczności oblężenia i zdobycia Brześcia. W aktach tego procesu S. występuje jeszcze bez urzędu, natomiast jako rycerz pasowany, co w ówczesnej Polsce nie było jeszcze częste. Po odzyskaniu Kujaw na mocy pokoju kaliskiego (1343) wrócił S. do Modzerowa. Dn. 2 III r.n. pojawił się w Brześciu przy królu Kazimierzu Wielkim w gronie dostojników kujawskich jako konarski brzeski. Raz jeszcze wystąpił z tym tytułem w otoczeniu króla 20 VI 1349 w Brześciu. Wprawdzie już 14 XII 1347 widnieje na jednym dokumencie konarski Sędziwój, jest to jednak pomyłka, gdyż Sędziwój zarówno wcześniej, jak i później był podsędkiem brzeskim. S. zmarł po 20 VI 1349. Brak wiadomości o następnych konarskich przez kolejne cztery dziesięciolecia uniemożliwia bliższą chronologię jego zgonu.
S. był żonaty i miał dzieci, ale jego dowodni potomkowie pojawiają się w źródłach dopiero na przełomie XIV i XV w. Są to synowie nieznanego z imienia Modzerowskiego, działający na Kujawach, Rusi Czerwonej i Górnych Węgrzech: Jakusz, kaszt. Beckova a potem Branča, podkoni brzeski Pakosław, woj. lwowski Jan Nos, Stanisław, podsędek inowrocławski Skarbek, Wilk, Mścigniew i Pietrasz. Ich stryjami byli łowczy brzeski Dobiesław z Korzecznika (miał synów Wojciecha z Komorowa i Mikołaja z Korzecznika) oraz Jasiek ze Szczkowa (miał córkę Annę). Kryterium chronologiczne pozwala uznać Dobiesława i Jaśka za wnuków S-a. Inna gałąź tego domu to dziedzice Woźnik w ziemi łęczyckiej. Podczas toczonego przed sądem przedeckim (1403) procesu sędziego Dobiesława z Modzerowa i Anny ze Szczkowa o jej dobra, złożono porękę za wszystkich rodzonych i stryjecznych braci Dobiesława oraz za Woźnickich, że dochowają postanowień mającego zapaść wyroku. Woźniccy byli synami nieżyjącego już wtedy Pakosława, znanego z l. 1386–9, który występował w sądzie przeciw podłowczemu łęczyckiemu Jackowi z Jackowic (jego potomstwo objęło później Woźniki), wraz z wdową (znaną tylko z tej zapiski) po sędzim Dobiesławie. Prawdopodobnie nie był to sędzia łęczycki, lecz kaliski (1343–64), a następnie krótko poznański (1364), wg pieczęci, którą przywiesił do dokumentu poręczającego pokój kaliski, pochodzący z rodu Awdańców – dotąd jednak niezaliczony do konkretnej rodziny (nieznane też pozostają jego dobra w Wielkopolsce). Dobiesław mógł być jednym z synów S-a; przemawia za tym możliwa obecność Woźnickich w procesie o majątki między jego prawnukiem a prawnuczką. Mógł też jednak być Dobiesław młodszym synem lub wnukiem brata S-a, Jakuba, synem zaś występującego w Kaliszu (1338) wśród miejscowych ziemian Pakosława Jakubowica. Potomkowie S-a, Modzerowscy i Komorowscy, wraz z potomstwem Wilka z Izbicy, dzierżyli w XV w. prawa patronackie nad izbickim kościołem.
Bieniak J., Milites w procesie polsko-krzyżackim z 1339 roku, „Przegl. Hist.” R. 75: 1984 s. 509, 513; tenże, Odzyskanie zachodnich Kujaw przez Kazimierza Wielkiego w 1337 r., „Zap. Hist.” R. 39: 1974 z. 3 s. 77–81; Bieniak, Wielkopolska; Chłopocka H., Tradycja o Pomorzu Gdańskim w zeznaniach świadków na procesach polsko-krzyżackich w XIV i XV wieku, „Roczn. Hist.” R. 25: 1959 s. 93, 113, 115; Dvořàkovà D., Poliaci na dvore Žigmunda Luxemburského, „Historické Štúdie” R. 40: 1999 s. 26; Karwasińska J., Sąsiedztwo kujawsko-krzyżackie 1235–1343, w: taż, Kujawy i Mazowsze, W. 1997 s. 153–4, 171–4; Semkowicz W., Ród Awdańców w wiekach średnich, P. 1920; Sieradzan W., Rycerstwo kujawsko-dobrzyńskie w procesie polsko-krzyżackim w Warszawie w 1339 r. „Ziemia Dobrzyńska. Zesz. Hist. Dobrzyńskiego Oddz. Włocławskiego Tow. Nauk.” T. 3: 1995 s. 9, 14–16; tenże, Świadomość historyczna świadków w procesach polsko-krzyżackich w XIV i XV wieku, Tor. 1993 s. 32, 42, 79–80, 86, 127, 136, 155, 212; Śliwiński B., Pogranicze kujawsko-pomorskie w XII–XIII wieku, W. 1989; Zajączkowski S., Polska a zakon krzyżacki w ostatnich latach Władysława Łokietka, Lw. 1929; – Acta capitulorum, II; Cod. Pol., II; Lites, wyd. 2, I 109–10, 264–6; Teki Pawińskiego, III 75, 106; – AGAD: Księgi ziemskie brzeskie, 1 k. 92v–3v; AP w Bydgoszczy: Koronowo Kl. A 52; Arch. Archidiec. w Gnieźnie: Księgi konsystorskie gnieźnieńskie, 1 k. 159; Arch. Diec. we Włocławku: Kopiarz Erectiones ecclesiarum, k. lv–2v; B. Jag.: rkp. 348 s. 285.
Janusz Bieniak