Stanisław ze Skarbimierza (Stanislaus Skarbirzski, Skarbimierczyk, ze Skalmierza, dziś Skalbmierz) (ok. 1365–1431), teolog, prawnik, profesor i rektor Uniwersytetu Krakowskiego.
Był synem mieszczanina skarbimierskiego Jana; jego brat Jan był sołtysem w Siemiechowie koło Tarnowa (27 III 1428). S. studiował na Uniw. w Pradze, początkowo na Wydz. Artium pod kierunkiem Konrada z Wormacji. Dn. 23 XI 1382 został bakałarzem, a 9 II 1385 mistrzem. Na pewno przed r. 1389 otrzymał święcenia kapłańskie, ponieważ z t.r. pochodzi kazanie, jakie Bartłomiej z Jasła wygłosił na jego prymicjach. W r. 1389 podjął w Pradze studia prawnicze. W ciągu dwóch lat uzyskał (1391) tytuł bakałarza dekretów. Z tego okresu pochodzi jego traktat Repetitio de indulgentiis (B. Uniw. Wrocł., rkp. I F 285, Bayerische Staatsbibliothek w Monachium, rkp. Clm 14243), być może napisany w ramach rygorów jego promocji, bardzo wówczas aktualny, bo odnoszący się do odpustów udzielonych wiernym przez papieża Bonifacego IX w związku z Jubileuszem Jezusa Chrystusa, obchodzonym w Kościele w r. 1390.
W trakcie studiów S. utrzymywał ścisłe kontakty z krajem. Ok. r. 1390 bp krakowski Jan z Radliczyc obdarzył go godnością kanonika skarbimierskiego, a niebawem (o ile nie wcześniej) został S. z nadania królewskiego rektorem kościoła p. wezw. św. Piotra w Sandomierzu. W l. 1390–2 współpracował ze środowiskiem naukowym i kościelnym Krakowa przy reaktywowaniu Uniw. Krak.; zapewne wraz z doktorami dekretów Mikołajem Gorzkowskim i Mikołajem Wigandi z Krakowa oraz magistrem artium Bartłomiejem z Jasła (który przekazał o tym wiadomość), czynił starania o wznowienie działalności dydaktycznej krakowskiej uczelni. W r. 1393 wygłosił w katedrze wawelskiej kazanie na ingresie bp. Piotra Wysza (B. Jag., rkp. 191, 723). Tekst ten ukazywał w pewnym sensie program rządów nowego biskupa krakowskiego, zamierzającego wzmocnić autorytet władzy kościelnej, uporządkować sprawy wewnątrzdiecezjalne oraz zaprowadzić większą dyscyplinę wśród kleru. W r. 1396 został S. doktorem dekretów (doctor decretorum; tytuł ten stał się z czasem synonimicznym określeniem S-a) i t.r. wrócił do kraju. Nie są prawdziwe wiadomości o jego studiach teologicznych w Paryżu lub w Pradze, a także o ponownych studiach prawniczych w Padwie w l. 1403–10.
S. osiadł w Krakowie, związał się z dworem Jadwigi i Jagiełły na tyle ściśle, że został spowiednikiem królowej (wg J. Wolnego). Na pogrzebie zmarłej 17 VII 1399 Jadwigi wygłosił kazanie; wtedy to po raz pierwszy dostojnik kościelny i równocześnie prawnik, publicznie w katedrze biskupiej mówił o świętości Andegawenki (Wolny). W r. 1400 desygnowano S-a na pierwszego rektora Uniw. Krak. Swą ogólną koncepcję nauki, a w szczególności uniwersytetu, przedstawił w inauguracyjnej rekomendacji Universitatis de novo fundatae (B. Jag., rkp. 191, 723). Najwyższe miejsce w hierarchii nauk przyznawał teologii, uczyła bowiem ona prawd wiary i zasad moralnych. Zaznaczał przy tym, że dopiero uniwersytet stwarza możliwość pełnego rozwoju człowieka pod względem kultury umysłowej i moralności, a ludzie wykształceni przynoszą zaszczyt Kościołowi i przyczyniają się do wzmocnienia potęgi państwa. Mowa ta jest humanistyczną refleksją, charakterystyczną dla późnego średniowiecza i również włoskiego renesansu. Działalność S-a jako rektora Uniw. Krak. skupiała się głównie na sprawach organizacyjnych. Już w r. akad. 1400/1 na Uniw. Krak. rozpoczęło naukę 205 studentów, choć ta relatywnie duża liczba była zapewne wynikiem rozgłosu towarzyszącego nowej uczelni, a pośrednio także reform na Uniw. Praskim; w l.n. odnotowywano mniej wpisów w księdze studiujących. S. wraz z Erazmem z Nysy, Andrzejem z Malborka, Franciszkiem z Brzegu i Wojciechem z Młodzaw brał też udział w pracach komisji uniwersyteckiej, powołanej w celu ułożenia statutów Wydz. Artium. Godność rektora sprawował jeszcze raz, w r. 1413; uświetnił ją i tym razem mową inauguracyjną (B. Jag., rkp. 192). Wśród 121 nowych studentów, wpisanych wówczas do matrykuły uniwersyteckiej, znalazł się też Jan z Kęt, który kilkanaście lat później o współpracy ze swym mistrzem i kolegą uniwersyteckim zostawił swoistą pamiętnikarską wiadomość w jednym ze swych rękopisów (B. Watykańska: Vat. Lat., rkp. 14642 k. 2v). Równocześnie podjął S. wykłady (dziś nieznane) na Wydz. Prawa. O jego aktywności jako profesora świadczą pośrednio rekomendacje graduałowe, wygłaszane przez niego podczas uroczystości promocyjnych uczniów, np. Jana Fałkowskiego (ok. 1407, 1421), Pawła Włodkowica (1411), Jana Elgota (ok. 1422, 1425, 1427) czy Macieja z Koła (ok. 1426). Innego typu świadectwem są laudacje, które głosił na cześć swoich następców na urzędzie rektorskim: Jana Wajduta z Drohiczyna (1402), Ottona Marcinowica (1403), Łukasza z Wielkiego Koźmina (1411), ks. mazowieckiego Aleksandra (1422), a także kazania pogrzebowe na egzekwiach kolegów i uczniów: Ottona Marcinowica (ok. 1412), Łukasza z Wielkiego Koźmina (1412), Mikołaja z Bidzin (1413). Z pewnością takich mów-kazań okolicznościowych wygłosił S. przez trzydzieści lat na zgromadzeniach uniwersyteckich znacznie więcej niż ich dotychczas zidentyfikowano w przekazach rękopiśmiennych (M. Kowalczyk).
Nie pełniąc żadnego urzędu państwowego, brał jednak S. udział w życiu politycznym. W czasie wojny z zakonem krzyżackim (1410) napisał kazanie o wojnie sprawiedliwej Sermo de bello iusto et iniusto (30. w kolekcji sapiencialnej); ten prekursorski w dziejach prawa narodów tekst nie został przez autora datowany, współcześnie nigdy go osobno nie przepisywano ani nie cytowano. Poglądy S-a znał jednak zapewne bp Wojciech Jastrzębiec, który informując polskich duchownych przebywających w kurii rzymskiej o zwycięstwie grunwaldzkim, przedstawił argumenty za wojną sprawiedliwą. Dopiero jednak w naszych czasach Sermo de bello iusto et iniusto stało się przedmiotem wielu analiz i komentarzy, przysłaniając całość olbrzymiej spuścizny S-a. Z treścią tego kazania łączy się jednostronicową notatkę Revocatur in dubium (B. Jag., rkp. 723), w której dopuszczono korzystanie z pomocy «heretyków» w wojnie obronnej prowadzonej przez króla polskiego. Także ten tekst jest prawdopodobnie autorstwa S-a (L. Ehrlich). W r. 1422, jako «procurator substitutus» króla Władysława Jagiełły, uczestniczył S. w procesie sądowym polsko-krzyżackim, toczonym przed Antonim Zeno, specjalnym wysłannikiem papieża Marcina V. Ostatnim prawno-politycznym działaniem S-a był jego udział (wraz z Adamem z Będkowa, Elgotem, Jakubem z Zaborowa i Tomaszem z Chrobrza) w opracowaniu (1429) memoriału w sprawie nielegalności zamierzonej koronacji w. ks. lit. Witolda na króla Litwy przez króla Zygmunta Luksemburskiego. Zdaniem autorów memoriału, Zygmunt Luksemburski jako król nie miał uprawnień do nadawania godności królewskiej, te bowiem przysługiwały tylko papieżowi i cesarzowi.
Przed 28 X 1402 został S. kanonikiem katedralnym krakowskim. Prawdopodobnie odtąd (a nie od r. 1392) do r. 1423 pełnił funkcję kaznodziei katedralnego, którą następnie przejął jego uczeń Paweł z Zatora. W r. 1423 wygłosił kazanie powitalne podczas ingresu bp. krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego (B. Uniw. Wrocł., rkp. I Q 14 k. 277–82v), podobne do kazania wygłoszonego niegdyś dla bp. Piotra Wysza, ale dostosowane do warunków, w jakich nowy biskup obejmował urząd. Przed r. 1419 bp krakowski Wojciech Jastrzębiec uczynił S-a wikariuszem generalnym krakowskim in spiritualibus. T.r., a następnie w l. 1423–7, sporadycznie zastępował na tym urzędzie Andrzeja Myszkę. Korzystając z uprawnień kanonicznych, rozpoczął ok. r. 1419 starania o kanonizację królowej Jadwigi, a w r. 1426 brał udział w pracach komisji powołanej w tym celu przez ówczesnego arcybp. gnieźnieńskiego Wojciecha Jastrzębca. Z zebranej przez S-a dokumentacji (zeznań składanych przez świadków cudów dokonanych za pośrednictwem zmarłej królowej), znane są dzisiaj protokoły dwóch relacji. Zachowane teksty kazań S-a świadczą, że brał on również udział w synodach: w Krakowie (1408), Kaliszu (1409), prawdopodobnie we Wrocławiu (1410, 1415), Przemyślu (1415), Włocławku (1417) i Łęczycy (1422?). Istotną rolę jako dekretysta odegrał S. przy redagowaniu statutów synodalnych wieluńsko-kaliskich, ogłoszonych przez arcybp. Mikołaja Trąbę (1420).
Wiedzę kanonistyczną wykorzystywał S. również w sprawach doraźnych, np. podczas procesu, jaki w r. 1429 wytoczono w Krakowie okultyście i astrologowi Henrykowi Czechowi, oskarżonemu o heretyckie praktyki i poglądy. S. wypowiedział się w tej sprawie na piśmie (trzy Consilia contra Henricum de Brega, B. Jag., rkp. 723, 1523, 2014), a w procesie sądowym, jako wikariusz generalny in spiritualibus, zasiadał obok dominikańskiego inkwizytora Jana. W l. 1402–29 pełnił różnego rodzaju funkcje sądownicze, w dokumentach występuje wówczas z tytułem: arbiter, arbitrator, amicalibis compositor, specialis commissarius episcopi Cracoviensis. S. brał udział w procesach dotyczących spraw lub sporów majątkowych przeważnie osób duchownych, np. archiprezbitera Mikołaja Pieniążka przeciwko Annie Paszkowej i Katarzynie Łękoszowej, ksieni klarysek Hanny w Starym Sączu (ok. r. 1422), uniejowskiego proboszcza Heliasa (1422), plebana Budka z Olkusza przeciwko tamtejszemu klasztorowi Augustianów (1424), Konrada, prepozyta Bożego Ciała na Kazimierzu, przeciwko Janowi, rektorowi kościoła w Niegowici (1424), Jana Reja z Szumska (1429). W procesach tych występował często z innymi asesorami: Mikołajem Gorzkowskim, Piotrem ze Strzelc, Piotrem Wolframem.
Spuścizna pisarska S-a, wspominana dziś głównie ze względu na dziesięciostronicowe kazanie Sermo de bello iusto et iniusto, obejmuje w rzeczywistości ponad 600 pozycji, głównie o treści teologicznej i filozoficzno-prawnej. Składają się na nią przede wszystkim zwarte tematycznie kolekcje kazań, typowo duszpasterskich, przeznaczonych na niedziele i święta roku liturgicznego, ukazujących własne koncepcje chrystologiczne i mariologiczne S-a. W l. 1385–95, a zwłaszcza w Roku Jubileuszowym 1390, S. opracował 78 kazań w Liber conclusionum evangelicae veritatis, 20 kazań Super „Gloria in excelsis”, 13 Homiliae de vulneribus Redemptoris, 13 kazań De materia indulgentiarum, 6 kazań De poenitentia, 19 kazań De incarnatione Christi, 9 kazań De octo beatitudinibus. Był także autorem trzech solilokwiów, z których jedno poświęcił zmarłej królowej Jadwidze (Soliloquium de transitu Hedvigis, reginae Poloniae). Zapewne z lat późniejszych pochodzą trzy cykle kazań maryjnych: 21 kazań De materia viriginalium gaudiorum, 11 kazań Super Magnificat, 10 kazań De beata Maria Virgine, aktualne ze względu na żywo wówczas omawiane zagadnienia mariologiczne. W r. 1412, lub nieco później, opracował S. ogromną kolekcję 94 kazań De tempore et de sanctis. W nieznanym okresie napisał zupełnie oryginalny cykl 51 kazań ściśle teologicznych Super symbolum Nicenum. Na kolekcję 114 kazań Sermones de sapientia Dei złożyły się teksty tworzone prawdopodobnie w l. 1407–15. S., zaangażowany w aktualne dyskusje filozoficzno-teologiczne, nie pozostał obojętny wobec husytyzmu; ok. r. 1424 napisał sześć Determinationes contra sectatores Wyklef et Joannis Hus, z czym merytorycznie wiążą się wspomniane Consilia contra Henricum de Brega. W ciągu całego życia napisał też i wygłosił kilkadziesiąt kazań okolicznościowych. Znamienne jest, że S., choć doctor decretorum, nie napisał ani jednego dzieła ściśle prawniczego. Wzmianka o jego (jako Jana ze Skarbimierza) autorstwie komentarza do „Dekretałów” papieża Grzegorza IX, podana w „Janocianach”, jest nieprawdziwa.
Twórczość kaznodziejska S-a odzwierciedla tzw. nurt reformistyczny z końca XIV w., polegający m.in. na odrzuceniu egzemplów, pseudo-religijnych bajek i opowieści na rzecz teologicznie pogłębionej refleksji, opartej przede wszystkim na treściach biblijnych. W zanegowaniu wartości egzemplów jako konstrukcyjnego składnika kaznodziejskiej narracji S. posunął się tak daleko, że zrezygnował nawet z faktografii historycznej, zwłaszcza dotyczącej wydarzeń aktualnych. Wychodził bowiem z założenia, że kazanie powinno uczyć prawd Bożych, objaśniać tajemnicę objawienia, być kompetentnie, ale jednocześnie przystępnie podanym komentarzem biblijnym. Teksty S-a charakteryzują się oryginalnym przetwarzaniem cytatów biblijnych („Wulgatę” bez wątpienia znał na pamięć), bogactwem słownictwa (dopełnionym neologizmami) oraz klarownością łacińskich struktur zdaniowych. S., mimo wykształcenia prawniczego, był przede wszystkim myślicielem-teologiem, i to z tej perspektywy omawiał i analizował aktualne problemy Kościoła (koncyliaryzm, schizma), zagadnienie władzy świeckiej i duchownej, życie religijne i intelektualne, obyczajowość indywidualną i społeczną. Dorobek pisarski S-a, w większości pozostający w rękopisach i tylko w znikomym stopniu opracowany, pozwala go uznać za wybitnego przedstawiciela piętnastowiecznej teologii fundamentalnej (dawniej zwaną apologetyką). S. zmarł 9 I 1431. Datę zgonu odnotowano w „Kalendarzu krakowskim”, opatrując ją adnotacją, że ten «iurista et theologus maximus» był najczulszym ojcem ubogich i sierot, a „Biblię” studiował przez całe dorosłe życie.
Reprod. pieczęci S-a w: Markowski M., Dzieje Wydziału Teologii Uniwersytetu Krakowskiego w latach 1397–1525, Kr. 1996 ilustr. 7; – Hist. Nauki Pol., VI 639–40; Nowy Korbut, III; – Filoz. w Pol. Słown.; Korolko M., Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, W. 1990 s. 60; Słown. Pol. Teologów Katol., IV; – Chmielowska B., Informacja o nieznanych pismach Stanisława ze Skarbimierza w rękopisie Biblioteki Uniwersyteckiej w Gandawie [G. 14838], „Przegl. Tomistyczny” T. 1: 1984 s. 237–8; taż, Les notions de loi naturelle et de loi positive chez Stanislas de Skarbimierz (vers 1360–1531), w: Miscellanea Mediaevalia. Soziale Ordnungen im Selbstverständnis des Mittelalters, Hrsg. v. A. Zimmermann, Berlin 1980 XII/II 534–9; taż, Stanislas de Skarbimierz – le premier recteur de l’université de Cracovie après le renouveau de celle-ci, „Mediaevalia Philosophica Polonorum” T. 24: 1979 s. 73–112; taż, Traité de Stanislas de Skarbimierz „De contractu reemptionis” retrouvé dans le manuscrit G. 14838 de la Bibliothèque Universitaire de Gand, tamże T. 31: 1992 s. 122–3; Czartoryski P., La notion d’université et idée de la science à l’université de Cracovie dans la première moitié du XVe siècle, tamże T. 14: 1970 s. 23–39; [Czerwiński T. F.] J. z K. K., Ks. Stanisław Skalbmierczyk, pierwszy rektor wznowionej wszechnicy jagiellońskiej, W. 1902; Domański J., Discours d’inauguration fait par Stanislas de Skarbimierz à l’occasion du renouveau de l’université de Cracovie, „Mediaevalia Philosophica Polonorum” T. 24: 1979 s. 113–32; tenże, Początki humanizmu, w: Dzieje filozofii średniowiecznej w Polsce, Red. Z. Kuksewicz, Wr. 1982 IX; tenże, Swoistość i uniwersalizm polskiej myśli średniowiecznej, w: 700 lat myśli polskiej. Filozofia i myśl społeczna XIII–XV wieku, Oprac. J. Domański, W. 1978 s. 1–38; Drewnowski J., Uczony w świadomości polskiego środowiska naukowego pierwszej połowy XV w., Wr. 1987; Dzieje teologii katol., I 151–209, 275–307; Dzieje UJ, I 37–89, 91–138; Ehrlich L., Paweł Włodkowic i Stanisław ze Skarbimierza, Wr. 1954; tenże, Polski wykład prawa wojny XV wieku. Kazanie Stanisława ze Skarbimierza „De bellis iustis”, W. 1955; tenże, Z dziejów Wydziału Prawa UJ w wieku XV, w: Studia z dziejów Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, Red. M. Patkaniowski, Kr. 1964 s. 35–48; Fijałek J., Mistrz Jakub z Paradyża i Uniwersytet Krakowski w okresie soboru bazylejskiego, Kr. 1900 I 46, 148, 193, 256, 268, 274, II 43, 77; tenże, Studia do dziejów Uniwersytetu Krakowskiego i jego Wydziału Teologicznego w XV wieku, Rozpr. AU Wydz. Filol. T. 29: 1898 s. 87; Frycz S., Z naszej dydaktyczno-pedagogicznej przeszłości. Akademia Krakowska jako „tron Boga”, a jej profesorowie jako „zwierzęta apokaliptyczne”, „Przeszłość” T. 6: 1934 s. 17–23; Gabryl F., Realizm i nominalizm w dziejach filozofii, „Kwart. Teolog.” T. 3: 1904 s. 28–66; Gieysztor A., Mistrzowie polscy uniwersytetu paryskiego w XIV i XV wieku, w: Wieki średnie – Medium aevum. Prace ofiarowane T. Manteufflowi w 60. rocznicę urodzin, W. 1962 s. 221; Hist. B. Jag., I 43, 47, 52, 63–8, 97, 118; Hist. Nauki Pol., I 239–44; Hołowiński I., Homiletyka, Kr. 1859 s. 322–8; Hornowska–Zdzitowiecka-Jasieńska, Zbiory rękopiśmienne, s. 111–12, 328, 358–9, 369, 376, 399; Jarra E., Twórczość prawna duchowieństwa polskiego, 966–1800, „Sacrum Poloniae Millenium” T. 1: 1954 s. 272; Jasudowicz T., Śladami Ludwika Ehrlicha. Do Pawła Włodkowica po naukę o prawach człowieka, Tor. 1995; Kocot K., O miejsce Stanisława ze Skarbimierza w historii prawa narodów. Na marginesie książki Ludwika Ehrlicha, „Państwo i Prawo” T. 11: 1956 s. 552–9; Kowalczyk M., Krakowskie mowy uniwersyteckie z pierwszej połowy XV wieku, Kr. 1970; taż, Les problèmes de l’identification de l’écriture dans les manuscrits du XVe siècle de la Bibliothèque Jagellonne, w: Probleme der Bearbeitung mittelalterlicher Handschriften, Wiesbaden 1986 s. 15–23; taż, Odnowienie Uniwersytetu Krakowskiego w świetle mów Bartłomieja z Jasła, „Studia Hist.” R. 6: 1964 s. 23–42; Kozłowska-Budkowa Z., Najdawniejsze krakowskie mowy uniwersyteckie, „Spraw. PAU” T. 52: 1951 s. 570–5; taż, Rękopisy kazania „De bellis iustis”, w: Ehrlich L., Polski wykład prawa wojny XV wieku. Kazanie Stanisława ze Skarbimierza „De bellis iustis”, W. 1955 s. 215–30; taż, Sermones sapientiales Stanisława ze Skalmierza, „Spraw. PAU” T. 53: 1952 s. 391–6; taż, Uniwerstytet Jagielloński w dobie Grunwaldu, Zesz. Nauk. UJ 1961 nr 48, Prace Hist., z. 8 s. 55–71; Kras P., Husyci w piętnastowiecznej Polsce, L. 1998; Krzyżaniakowa J., Kancelaria królewska Władysława Jagiełły, P. 1972 cz. 1; taż, Profesorowie krakowscy na uniwersytecie w Pradze – ich mistrzowie i koledzy, w: Cracovia, Polonia, Europa, Red. W. Bukowski, K. Ożóg, S. Szczur, Kr. 1995 s. 505–27; Kultura Polski średniowiecznej XIV–XV w., Red. B. Geremek, W. 1997; Lankosz K., Stanisław ze Skarbimierza (ok. 1360–1431), w: Uniwersytet Jagielloński. Złota księga Wydziału Prawa i Administracji, Red. J. Stelmach, W. Uruszczak, Kr. 2000 s. 51–6; Lichończak-Nurek G., Wojciech herbu Jastrzębiec, arcybiskup i mąż stanu (ok. 1362–1436), Kr. 1996 s. 36, 64, 182–3; Maciejewska W., Jadwiga królowa polska, Kr. 1934 s. 165–8; Markowski M., Dzieje Wydziału Teologii Uniwersytetu Krakowskiego w latach 1397–1525, Kr. 1996; Mecherzyński K., Historia wymowy polskiej, Kr. 1856 I 188–93; Morawski, Historia UJ, I 84, 228; Olszewski M., Świat zabobonów w średniowieczu. Studium kazania o zabobonach Stanisława ze Skarbimierza, W. 2002; Ożóg K., Refleksje Stanisława ze Skarbimierza o państwie, w: Drogą historii, L. 2001 s. 47–61; tenże, Związki Uniwersytetu Krakowskiego z kapitułą katedralną krakowską u schyłku XIV i w pierwszej ćwierci XV w., „Roczn. B. PAN w Kr.” R. 43: 1998 s. 7–35; Pelczar J. S., Zarys dziejów kaznodziejstwa w kościele katolickim, Kr. 1896–7 cz. 2 s. 53–4, dod., s. 1–5; Rabiej P., Uczeni uniwersyteccy w służbie i otoczeniu Zbigniewa Oleśnickiego, biskupa krakowskiego, w: Polska i jej sąsiedzi w późnym średniowieczu, Kr. 2000 s. 199–231; Rebeta J., Czy notatka „Revocatur” należy do polskiej szkoły prawa stosunków międzynarodowych z połowy XV wieku, „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” T. 20: 1975 nr 3–4 s. 533–40; tenże, Początki nauk społecznych. Podstawy metodologiczne, w: Dzieje filozofii średniowiecznej w Polsce, Red. Z. Kuksewicz, Wr. 1988 XI; Schlauch M. B., Gower and Polish Jurists on the Rights of Non-Believers, w: Mélanges de littérature comparée et de philologie offerts à Mieczysław Brahmer, W. 1967 s. 467– 73; Swieżawski S., U źródeł nowożytnej etyki. Filozofia moralna w Europie w XV wieku, Kr. 1987; Wielgus S., Polska średniowieczna doktryna ius gentium, L. 1996; Wiesiołowski J., Prace i projekty Pawła Włodkowica – Konstancja zimą 1415 i 1416 roku, „Roczn. Hist.” R. 35: 1969 s. 93–123; Wiszniewski, Hist. liter, pol., IV 244–52, V 43–52; Włodek Z., Eklezjologia krakowska w pierwszej połowie XV wieku, w: Jubileusz sześćsetlecia Wydziału Teologicznego, Red. A. Kubiś, Kr. 1998 s. 247–82; Wolny J., Zawadzki R. M., Królowa Jadwiga w tradycji kaznodziejskiej XV wieku, „Analecta Cracoviensia” T. 7: 1975 s. 20–33, 76–9; Wünsch T., Konziliarismus und Polen, Paderborn 1998; Zajączkowski S., Studia nad procesami Polski i Litwy z zakonem krzyżackim w latach 1420–1423, „Ateneum Wil.” T. 12: 1937; Zawadzki R. M., Periodyzacja twórczości Stanisława ze Skarbimierza na tle jego działalności publicznej, „Biul. B. Jag.” R. 27: 1977 s. 21–39; tenże, Spuścizna pisarska Stanisława ze Skarbimierza. Studium źródłoznawcze, Kr. 1979; Zawodzińska C., Pisma Stanisława ze Skarbimierza, pierwszego rektora UJ, w kodeksach Biblioteki Jagiellońskiej, „Roczniki Bibliot.” R. 3–4: 1960 s. 299–327; – Album seu Matricula Facultatis Iuridicae Universitatis Pragensis ab anno Christi 1372 usque ad annum 1418, w: Monumenta Historica Universitatis Carolo-Ferdinandeae Pragensis, Pragae 1834 II 5, 16, 102; Album stud. Univ. Crac., I 1, 13, 33; Cod. Univ. Crac., I 44–8, 77–9, 102–4, 133–40, 149, 154–8, 161; Collatio in congregatione universitatis, Wyd. M. Gensler, J. Sowa, w: Prima verba. Krakowskie mowy uniwersyteckie, Red. E. Jung-Palczewska, Ł. 2000 s. 52– 63; Consilium krakowskie (1429), Wyd. S. Zachorowski, w: tenże, Studia z historii prawa kościelnego, Kr. 1917 s. 187–92; Determinatio de contractu reemptionis, Wyd. B. Chmielowska, „Mediaevalia Philosophica Polonorum” T. 31: 1992 s. 129–41; Dzieło Jadwigi i Jagiełły. W sześćsetlecie chrztu Litwy i jej związków z Polską, Oprac W. Biliński, W. 1989 s. 280–99; Kod. Mpol., IV; Krytyczna edycja traktatu „De indulgentiis” Stanisława ze Skarbimierza, Oprac. S. Wielgus, „Acta Mediaevalia” T. 3: 1978 s. 5–39; Liber decanorum Facultatis Philosophicae Universitatis Pragensis ab anno Christi 1367 usque ad annum 1585, w: Monumenta Historica Universitatis Carolo-Ferdinandeae Pragensis, Pragae 1830 1206–9, 223–7, 295; Lites, wyd. 2, II 84–5, 87, 90, 97; Mon. Pol. Hist., S. Nowa, V 11–112, 162; Mowa Stanisława ze Skarbimierza na ingres Piotra Wysza, Wyd. W. Seńko, w: tenże, Piotr Wysz z Radolina i jego dzieło «Speculum aureum», W. 1995 s. 273–9; Stanislai de Scarbimiria determinationes tres, w: Scripta manent. Textus ad theologiam spectantes in Universitate Cracoviensi saeculo XV conscripti, Oprac. Z. Włodek, Kr. 2000 s. 103–62; Stanislai de Scarbimiria sermones sapientiales, cz. 1–3, Ed. B. Chmielowska, w: Textus et studia. Historiam theologiae in Polonia excultae spectantia, W. 1979 vol. 4; Stanislai de Scarbimiria sermones super „Gloria in excelsis”, Ed. R. M. Zawadzki, w: tamże, W. 1978 vol. 7; Stanisława ze Skarbimierza mowa o złych studentach, Oprac. Z. Kozłowska-Budkowa, „Biul. B. Jag.” R. 15: 1963 nr 1–2 s. 11–21; Stanisława ze Skarbimierza trzy mowy rekomendacyjne – na rektoraty: Jana Wajduta, Mikołaja Gorzkowskiego, Ottona Marcinowica, Wyd. R. Tatarzyński, „Przegl. Tomistyczny” T. 6–7: 1997 s. 349–84; Stanisław ze Skarbimierza. Kazania sapiencjalne. Kazanie 46, 66, tamże, s. 83–97; Stanisław ze Skarbimierza. Mowy wybrane o mądrości, Oprac. M. Korolko, Kr. 1997; Stanisław ze Skarbimierza. Pochwała uniwersytetu na nowo ufundowanego, w: 700 lat myśli polskiej. Filozofia i myśl społeczna XIII–XV wieku, Oprac. J. Domański, W. 1978 I 72–83; Stanisław ze Skarbimierza: Soliloquium de transitu Hedvigis Reginae Poloniae, Oprac. D. Michałowska, w: Jubileusz sześćsetlecia Wydziału Teologicznego w Krakowie, Red. A. Kubiś, Kr. 1998; Statuty synodalne wieluńsko-kaliskie Mikołaja Trąby z r. 1420, Wyd. J. Fijałek, A. Vetulani, Kr. 1915–51 s. 120; Třéška J., Životopisný Hornik předhusitské pražské univerzity 1348–1409, Praha 1981 s. 487–8; Zapomniany kalendarz – nekrolog kapituły krakowskiej z XV w., Oprac. M. D. Kowalski, „Nasza Przeszłość” T. 87: 1997 s. 129; Zbiór dok. katedry i diec. krak., II 49–50, 77–8, 145–6, 343–4; Zbiór dok. mpol., VII 246–7; – B. Cystersów w Mogile (Kr.): rkp. 521; B. Jag.: rkp. 190, 193, 226, 404, 1203, Kazanie pogrzebowe na śmierć Stanisława ze Skarbimierza, rkp. 1272 k. 10–12, rkp. 1278, 1484, 1575, 1587, 1625, 1627, 1629, 1630, 1670, Formularz dokumentu, rkp. 1961 k. 298, rkp. 2091, 2151, Oda na cześć Stanisława ze Skarbimierza, rkp. 2192 k. 17, rkp. 2400, 2416, 2509, 2513, 2724; B. Kanoników Regularnych Lateraneńskich w Kr.: rkp. 490; B. Kapit. Katedralnej w Kr.: rkp. 162; B. Ossol.: rkp. 818, 2011, 2081; B. Uniw. Wrocł.: rkp. I F 750, I Q 381, IV F 264; Egyetemi Könyvtàr w Budapeszcie: rkp. Lat. 83; Nemzeti Múzeum w Budapeszcie: rkp. 278; Staatliche Museen zu Berlin, die Kunstbibliothek, w Berlinie: clb Theol. Lat., F. 408; Universiteits Bibliotheek w Gandawie: rkp. G. 14838 (pierwotnie kartuzów w Erfurcie); Uppsala universitetsbibliotek w Uppsali: rkp. C. 610.
Roman Maria Zawadzki