Ślizień Stefan Ignacy h. własnego Świat (ok. 1720 — 1776), podkomorzy słonimski.
Był wnukiem Stefana Jana (zob.), najstarszym synem Michała Adama (zob.) i Eleonory z Chłusowiczów (Chłusiewiczów), córki woj. mścisławskiego Kazimierza. Miał braci: Tadeusza Onufrego, kanonika wileńskiego, i Józefa Gabriela (zm. 1760), chorążego husarskiego, oraz trzy siostry: Krystynę, żonę Wojciecha Grabowskiego, Zofię, żonę Jana Domosławskiego, i Teresę, żonę Aleksandra Mikulskiego.
Dn. 29 XII 1738 król August III dał konsens rodzicom Ś-a na scedowanie mu star. krewskiego i wiszniewskiego (pow. oszmiański); zgodę tę ponowił 12 XI 1744. Ś. wstąpił 15 VII 1740 do szkoły kadetów w Lunéville, gdzie uczył się przez dwa i pół roku. Wg Teodora Żychlińskiego otrzymał 8 I 1743 dzięki królowi Stanisławowi Leszczyńskiemu patent na porucznika armii francuskiej. W r. 1747 był już w kraju i należał do stronników sapieżyńskich; ojciec starał się dla niego t.r. o urząd wojskiego lub podstolego słonimskiego. Obrany na sejmiku słonimskim jednym z czterech kandydatów na urząd podkomorzego, doprowadził Ś. przy pomocy ojca i łowczego lit. Ignacego Wołka Łaniewskiego do rezygnacji trzech innych konkurentów, a 22 VI 1748 otrzymał przywilej na ten urząd. T.r. zrezygnował z zabiegów o poselstwo na korzyść star. puńskiego Aleksandra Sapiehy i Wołka Łaniewskiego. Po śmierci krewnego Teofila Domasławskiego otrzymał 20 V 1750 patent na drugiego pułkownika w regimencie pieszym buławy polnej lit. Obrany na sejmiku słonimskim 23 VI t.r., został posłem na sejm nadzwycz. t.r. Uczestniczył w sejmiku poselskim słonimskim 21 VIII 1752. W interesie «Familii» pilnował w r.n. wyboru deputatów na sejmiku gromnicznym słonimskim. Brał udział w sejmiku poselskim słonimskim 1756 r., na którym uchwalono w instrukcji poselskiej prośbę do króla o zwołanie Walnej Rady w przypadku zerwania sejmu oraz propozycję elekcji vivente rege i ustanowienia w Rzpltej sukcesji dynastii Wettynów. Razem z ojcem i bratem Józefem uczestniczył w marcu 1756 w karnawale w Słonimie u podkanclerzego lit. Michała Antoniego Sapiehy, połączonym z naradą zwolenników «Familii». Był obecny na reasumpcji Tryb. Lit. w r. 1757. Należał do odłamu zwolenników Sapiehów, zainteresowanego sojuszem z dworem królewskim i Radziwiłłami; popierał podkanclerzego lit. M. A. Sapiehę, który podjął decyzję powstrzymania się od współpracy z «Familią» i udziału w reasumpcji Tryb. Lit. w r. 1757. Jednak już na sejmiku gromnicznym słonimskim 1758 r. Ś. razem z «Familią» protestował przeciw wyborowi na deputata sędziego grodzkiego słonimskiego Kazimierza Rostockiego. Dn. 21 VIII t.r. był na sejmiku poselskim słonimskim, gdzie posłami zostali obrani zwolennicy sapieżyńscy, star. puński Michał Ksawery Sapieha i star. dudzki Hieronim Zienkowicz. Na początku r. 1759 był Ś. wymieniony przez podkanclerzego lit. M. A. Sapiehę jako lider stronnictwa sapieżyńskiego w pow. słonimskim. Dn. 30 I 1759 otrzymał od króla rangę generała majora w wojsku lit. Na sejmiku poselskim słonimskim, 27 VIII 1760, z poparciem Sapiehów i kanclerza lit. Michała Czartoryskiego, Ś. i miecznik lit. Karol Stanisław Radziwiłł zostali posłami na sejm t.r.; swe wynagrodzenia poselskie przekazali na erekcję kościoła jezuitów słonimskich. Na kolejnym sejmiku poselskim słonimskim podpisał Ś. 16 III 1761 instrukcję dla posłów na sejm nadzwycz. Z zalecenia woj. połockiego Aleksandra Sapiehy konkurował o poselstwo na sejmiku w Słonimie w r. 1762, lecz ze starań zrezygnował, widząc poparcie królewskie dla chorążego lit. Stanisława Rzewuskiego i marszałka słonimskiego Kazimierza Wołłowicza. Dn. 25 X t.r. uzyskał patent na pułkownika regimentu pieszego buławy polnej lit. i został adiutantem nowego hetmana polnego lit. Aleksandra Michała Sapiehy, współdziałającego z dworem królewskim. Zwolennicy sapieżyńscy w pow. słonimskim ze Ś-em na czele poparli 7 II 1763 wybór na deputata podkomorzego lit. Stanisława Radziwiłła, kandydata dworskiego na urząd marszałka Tryb. Lit. w r. 1763.
Na początku bezkrólewia Ś. razem z Sapiehami poparł «Familię». Dn. 16 V 1764 w Wilnie podpisał akces do Konfederacji Generalnej W. Ks. Lit., nie wziął jednak udziału 6 IX t.r. w elekcji Stanisława Poniatowskiego. Został natomiast wybrany 29 X w Słonimie na posła na sejm koronacyjny t.r. i w tym charakterze był obecny 4 XII przy generalnym potwierdzeniu praw przez króla Stanisława Augusta. Sejm ten, konstytucją «pozwolenie zamiany gruntów Wincze nazwanych hibernowych», powołał komisję przy Ś-u jako podkomorzym słonimskim. Dn. 22 V 1767 przy zawiązaniu antykrólewskiej konfederacji pow. słonimskiego, został Ś. obrany jej pierwszym konsyliarzem. Wybrano go także na posła w Słonimie na sejm zwołany na 5 X t.r. do Warszawy. W instrukcji nakazano posłom słonimskim nie dopuszczać dysydentów do urzędów i funkcji oraz zapobiegać uchwałom o ich równouprawnieniu; z wykonania przysięgi posłowie mieli być rozliczeni na sejmiku relacyjnym. Ambasador rosyjski N. W. Riepnin oceniał posłów słonimskich na ten sejm jako «durnych», czyli nieprzychylnych żądaniom Rosji. Ś. nie wszedł do wyłonionej 19 X delegacji sejmowej i po jej wybraniu zapewne nie uczestniczył już w obradach sejmu. Sejm ten w r. 1768 wyznaczył komisję do rozgraniczenia star. mścisławskiego przy Ś-u «decisivam sententiam mieć mającym». Dn. 1 VIII t.r. uzyskał Ś. dla żony ius communicativum na star. krewskie. Sejm rozbiorowy l. 1773—5 powołał Ś-a do komisji do rozgraniczenia star. sokołowskiego i ekonomii słonimskiej.
Testamentem ojca Ś. dostał Dziewiątkowicze w pow. słonimskim z trzema młynami, trzema karczmami, trzema stawami oraz z folwarkami Iwankowszczyzna i Jarucianka. Otrzymał także dwór w Słonimie przy ul. Skrobowskiej i plac w Oszmianie. Po śmierci brata, Józefa, objął jego część sukcesji po ojcu; również po tym bracie dostał 20 X 1760 od Augusta III dzierżawę Olesiewicze w pow. oszmiańskim. Natomiast brat Tadeusz, nakłoniony przez ojca do zrzeczenia się 29 XII 1749 za 25 tys. złp. praw do sukcesji, po wypłaceniu mu 9 IV 1757 owej sumy, już 11 V t.r. protestował w grodzie wiłkomierskim przeciw temu wymuszeniu, a po śmierci ojca, pozwał w r. 1761 Ś-a. Z kolei Ś. pozwał Tadeusza o niedotrzymanie zapisów, lecz udało się osiągnąć zgodę i 8 V 1762 Tadeusz potwierdził zrzeczenie się sukcesji po rodzicach na korzyść Ś-a. Ś. był też właścicielem dóbr Kostyki w pow. oszmiańskim, Połonki w pow. wołkowyskim, Krasnego Stawu w pow. słonimskim, oraz Wolnej w woj. nowogródzkim (w r. 1768 wystawił tu murowaną cerkiew dla klasztoru bazylianów). Po bezpotomnej śmierci starościny wiskiej Konstancji z Puzynów Rostkowskiej prowadził sprawy sądowe dotyczące sukcesji po staroście wiskim, do której miał prawo po swej babce Mariannie z Puzynów Chłusowiczowej, wojewodzinie mścisławskiej. Sukcesja obejmowała Pukarzów w woj. bełskim i dworek w Lublinie, a także sumy na dobrach Pniowo w woj. lubelskim. Stopniowo, w l. 1773—5, nabył Ś. prawa do tej schedy od pozostałych spadkobierców: Kościuszków, Owsianych, Bryndzów, Połubińskich, Strumiłłów i in. Od cześnikowej słonimskiej Joanny z Bychowców Bułhakowej i jej syna Joachima kupił 2 V 1775 za 78 tys. złp. dobra Okuninów w pow. słonimskim. Dn. 2 X 1775 wystawił żonie plenipotencję na prowadzenie spraw schedy po babce i ewentualną sprzedaż dóbr.
Ś. był opiekunem Kazimierza i Franciszki, dzieci krewnego, łowczego czernihowskiego Ignacego Śliźnia. Po dojściu do pełnoletności Kazimierza, chorążego regimentu pieszego buławy polnej lit., przekazał mu 2 X 1775 dobra po ojcu. Żonie zapisał 100 tys. złp. na wszystkich dobrach; majątek miała odziedziczyć córka Tekla, a na jej opiekunów wyznaczył hetmana w. lit. Michała Ogińskiego, woj. nowogródzkiego Józefa Niesiołowskiego, podkanclerzego lit. Joachima Chreptowicza, swego brata Tadeusza, oraz krewnych Michała (zm. po lub w r. 1803, zob.) i Rafała (zm. 1817, zob.) Śliźniów. Michałowi zapisał 50 tys. złp. na dobrach Połonka, Rafałowi, wyznaczonemu na egzekutora testamentu, 50 tys. złp. na dobrach Wolna, a chorążemu regimentu pieszego buławy polnej lit. Kazimierzowi Śliźniowi 50 tys. złp. na Kostykach. Sukcesorom pozostawił 455784 złp. długów.
Ś. zmarł między 20 a 24 VIII 1776 (błędną datę 11 XI 1777 podaje Żegota Pauli, B. Jag., rkp. 5344). Zgodnie z testamentem został pochowany w kaplicy w kościele Bernardynów w Słonimie; pogrzeb odbył się zapewne w dn. 11—13 XI 1777, gdyż datę 13 XI t.r. nosi wg Estreichera mowa pogrzebowa wygłoszona przez Kazimierza Śliźnia, gen. adiutanta buławy wielkiej lit.
Od 16 X 1763 był Ś. żonaty ze starościanką woronowską Zofią z Czetwertyńskich (ok. 1739 — 31 VIII 1808), córką Włodzimierza i Anieli z Czermińskich, starościanki drohowyskiej (drohomyskiej), siostrą Kajetana, kaszt. lwowskiego; po śmierci męża rezydowała ona w Okuninowie. Córka z tego małżeństwa, Tekla (zm. po 28 III <16 III st.st.> 1815), była zamężna od 29 VIII 1779 za krewnym Rafałem Śliźniem, wnukiem Michała Ignacego Brunona Śliźnia (zob.). Żychliński i Uruski błędnie podali, że wdowa po Ś-u była powtórnie zamężna za kasztelanem (w rzeczywistości kasztelanicem) bracławskim Józefem Kalasantym Czetwertyńskim.
Boniecki, IV 11—13 (rodzina żony); Estreicher, XXVIII; Niesiecki, VIII 403 (z błędami); Sozański, Imienne spisy osób, s. 34 nr 361, 719; Słown. Geogr. (Bartniki, Dziewiątkowicze, Kostyki, Kościeniewicze, Połonka, Wińcze, Wolna, Zańki); Żychliński, IV 300—1, V 315; — Aftanazy, Dzieje rezydencji, II 298; Boyé P., La Cour Polonaise de Lunéville (1737—1766), Nancy—Paris—Strasbourg 1926 s. 331; Czarnocki K., Historie o Mieleszkach, W. 2008 s. 84—5 (poza indeksem, jako Stefan Józef); Czeppe M., Kamaryla pana z Dukli. Kształtowanie się obozu politycznego Jerzego Augusta Mniszcha 1750—1763, W. 1998; Matsuk A., Barac’ba mahnackich hrupovak u VKL (1717—1763 hh.), Мinsk 2010; tenże, Pasly ad paviatovych sojmikau VKL na sojm Reči Paspalitaj 1756 h., w: Ukraїna kriz viki. Zbirnik naukovych prac na pošanu akademika NAN Ukraїny profesora Valerija Smolija, Kyїv 2010 s. 624—9; tenże, Pasol’skija sojmiki Slonimskaha paveta u panavannie Augusta III, w: Da svajoj historii. Sjarednevečča i Ranni Novy čas, zbornik navukovych artikulau, prisvečanych pamjati Paula Loiki, Smalensk 2013 s. 104—18; tenże, Stronnictwo sapieżyńskie w powiatach Wielkiego Księstwa Litewskiego za panowania Augusta III, w: Studia z dziejów Wielkiego Księstwa Litewskiego, W. 2014 s. 287—318; Nosov B., Ustanovlennije rossijskogo gospodstva v Reči Pospolitoj 1756—1768 gg., Мoskva 2004 s. 669; — Diariusze sejmowe z XVIII wieku, Wyd. W. Konopczyński, W. 1937 III 32; Matuszewicz, Diariusz; Vol. leg., VII 145—9, 418—19, 850—2, VIII 710, 727; — „Kur. Pol.” 1756 nr 138; — AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. II ks. 69/11 s. 338, nr 2828 s. 1—13, Dz. IV nr 880 s. 507, Dz. V nr 11650 s. 19—20, 26—7, nr 11651 s. 1, nr 13858 cz. 2 s. 7, nr 14575 (listy Ś-a do Radziwiłłów), nr 17973 s. 86, B. Czart.: rkp. 2250 s. 209, rkp. 3853 s. 321—3, 373—5; Lietuvos mokslų akademijos biblioteka w Wil.: F. 17 B. 153 k. 242, F. 139 B. 2724 cz. 2 k. 86—6v, cz. 3 k. 65, B. 4050 k. 62—2v, 88, B. 4249 (listy Ś-a do A. Sapiehy); Lietuvos nacionalinis muziejus w Wil.: SA123 k.63—6v, SA132 k.285—6v, SA512 k. 627—8v; Nacyjanal’ny histaryčny archiŭ Belarusi w Grodnie: F. 1663 (Arch. Śliźniów) op. 1 nr 8 k. 1—16, nr 9 k. 1, nr 10 k. 1—17, nr 4723 k. 1—7; Nacyjanal’ny histaryčny archiŭ Belarusi w Mińsku: mf. 18 (Metryka Lit.), nr 171 k. 601—3, nr 172 k. 1138—40, nr 176 s. 99—100, F. 1710 op. 1 nr 18 k. 703—4v, F. 1730 op. 1 nr 18 k. 703—4v, nr 42 k. 2098—9v, 2101—1v, F. 1737 op. 1 nr 37 k. 298—9v, nr 41 k. 401—8v, 409—10v, nr 42 k. 328—33v, nr 43 k. 319—26v, 327—7v, 964—4v, 965—5v, nr 44 k. 436—43, 858—9, nr 45 k. 546—55v, nr 48 k. 725—8v, 730—3v, 738—9v, 782—4v, nr 49 k. 84—7v, 130—40v, 156—6v, 257—62v, 264—71v, 754—5v, 939—41v, F. 1785 op. 1 nr 48 k. 532—4, 697—9; Rossijskaja nacional’naja biblioteka w Pet.: Avtografy Dubrovskogo, nr 127 k. 207—11; — Informacje Mariusza Machyni z Kr. na podstawie kwerendy (AGAD, Arch. Kameralne, III/323 k. 26—26v, B. Czart., 776, s. 427), Informacje Andrzeja Haratyma z W. na podstawie kwerendy (AGAD, Zbiór Mater. Różnej Proweniencji, nr 303 s. 237, Zbiór z Muz. Narod., nr 848, 850, B. Czart., rkp. 1131 s. 641, B. Jag., rkp. 5344 t. IV k. 81v, B. Nauk. PAU i PAN w Kr., rkp. 6710 k. 1—12v, 15—21v, rkp. 6711 k. 7—8v, Rossijskij gosudarstvennyj archiv drevnich aktov w Moskwie, F. 12 d. 126 k. 7—8).
Andrei Matsuk