Sznuk Stefan Mieczysław (1896–1986), generał brygady, pilot obserwator Wojska Polskiego.
Ur. 12 VI w Warszawie, był synem Zdzisława, inżyniera zatrudnionego w zarządzie m. Warszawy, i Marii z domu Hempel, bratankiem Andrzeja Sznuka, filologa klasycznego, w l. 1906–15 dyrektora Gimnazjum gen. Pawła Chrzanowskiego w Warszawie.
Od r. 1909 uczył się S. w Gimnazjum gen. Pawła Chrzanowskiego w Warszawie. W r. 1911 pomagał Czesławowi Zbierskiemu i Stanisławowi Cywińskiemu w budowie pierwszego polskiego samolotu w hangarze «Aviaty» nr 1 na Lotnisku Mokotowskim. Od jesieni t.r. kontynuował naukę w Prywatnej Szkole Handlowej im. A. Jeżewskiego i w r. 1914 zdał tam maturę. T.r. podjął studia na Wydz. Chemii warszawskiego Inst. Politechnicznego. W trakcie ofensywy wojsk niemieckich podczas pierwszej wojny światowej wstąpił 1 IX 1915 do armii rosyjskiej. Służył w kompanii robót inżynieryjnych, a następnie m.in. w formacjach saperów; za budowę umocnień podczas bitwy pod Łuckiem otrzymał we wrześniu 1916 Krzyż św. Jerzego IV kl., a październiku r.n. awansował do stopnia chorążego. Podczas próby dotarcia do II Korpusu Polskiego został w maju 1918 zatrzymany i internowany przez Austriaków w obozie w Tarnopolu, ale udało mu się zbiec i dotrzeć do rodziny w Lublinie. Po uzyskaniu w lipcu t.r. zgody władz niemieckich przybył w sierpniu do Warszawy, by podjąć studia na Wydz. Rolniczym SGGW. Równocześnie wstąpił do POW (przysięgę złożył przed Wacławem Stachiewiczem) i działał w Wydz. Technicznym jej Komendy Głównej; został także członkiem Związku Lotników.
W dn. 8–10 XI 1918 uczestniczył S. w zajęciu przez Polaków lotniska na Polu Mokotowskim w Warszawie. Dn. 20 XI t.r. wstąpił do WP i tego samego dnia awansowany do stopnia podporucznika, otrzymał przydział do 1. baonu lotn. stacjonującego na tym lotnisku. W grudniu 1918 lub styczniu 1919 został referentem działu uzbrojenia lotniczego w Centralnych Składach Lotniczych. Uczestniczył w Wyższych Kursach Lotniczych dla oficerów w tworzonej Wojskowej Szkole Lotniczej. Przydzielony 9 II 1919 do powstającej 11. eskadry lotn., wyruszył w kwietniu lub maju t.r. na front litewsko-białoruski. Podczas ofensywy na Mińsk wyróżnił się w lipcu jako obserwator w lotach bojowych na samolotach «Brandenburg B I» i «Albatros C III». Awansowany 13 III 1920 na porucznika (ze starszeństwem z 25 II t.r.), służył od 15 IV w 7. dyonie lotn., a od 1 XI w 1. dyonie lotn. (m.in. jako oficer taktyczny). W listopadzie t.r. został obserwatorem 12. eskadry wywiadowczej. Dn. 8 VI 1922 otrzymał awans na kapitana, po czym odbył VII Kurs Doskonalący w Oficerskiej Szkole Obserwatorów Lotniczych w Toruniu (12 VIII – 3 XI t.r.); w listopadzie t.r. został dowódcą 16. eskadry lotn. Zdał ją 3 VIII 1924 i przeszedł do kwatermistrzostwa 1. p. lotn. W tym czasie wszedł w skład Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej Państwa. Dn. 16 X 1925 objął stanowisko kierownika referatu w Dep. IV Żeglugi Powietrznej MSWojsk. Awansował 17 XII t.r. do stopnia majora (ze starszeństwem z 15 VIII 1924). Dn. 22 VII 1926 ukończył Kurs Aplikacyjny Oficerów Obserwatorów Lotnictwa w Oficerskiej Szkole Lotniczej w Grudziądzu, a następnie Dęblinie, po czym otrzymał w sierpniu t.r. przydział do 4. p. lotn. w Toruniu. Od 16 XI 1928 dowodził 1. dyonem liniowym; latał m.in. na samolotach «Potez XXV» i «Potez XXVII». Odbył wówczas Kurs Oficerów Sztabowych Lotnictwa przy Centrum Wyższych Studiów Wojskowych w Warszawie, ukończył go w r. 1929 i objął stanowisko zastępcy dowódcy 4. p. lotn. Równocześnie w l. 1930–5 wykładał taktykę ogólną lotnictwa w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Awansował do stopnia podpułkownika (ze starszeństwem z 1 I 1935) i w listopadzie 1936 został komendantem Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, a 15 XI 1938 komendantem Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 1 w Dęblinie. Mianowany pułkownikiem (ze starszeństwem z 19 III 1939), dowodził od 15 VI 1939 Grupami Szkół Lotniczych.
Pod koniec sierpnia 1939 został S. dowódcą Lotnictwa i Obrony Przeciwlotniczej Armii «Kraków». W kampanii wrześniowej przeszedł 13 IX t.r. na równorzędne stanowisko w tworzonej Armii «Lublin». Dn. 19 IX przekroczył granicę rumuńską. W polskim attachacie w Bukareszcie był szefem tranzytu wojskowego (przerzutu lotników) do Francji. Na początku kwietnia 1940 dotarł do Francji i został referentem lotnictwa w MSWojsk. Rządu RP. Prowadził wówczas przesłuchania (przypuszczalnie jako członek Komisji Badania Wyniku Kampanii Wrześniowej) lotników WP oraz pracowników przemysłu lotniczego. Ewakuowany do Wielkiej Brytanii, objął w lipcu 1940 szefostwo sztabu Inspektoratu Polskich Sił Powietrznych. W pierwszych dniach sierpnia t.r. wystąpił z wnioskiem do Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego o wykorzystanie Polonii amerykańskiej jako źródła rezerw personalnych. W celu dokonania werbunku wyruszył 1 VII 1941 na czele polskiej Misji Lotniczej do Halifaxu w Kanadzie. Dn. 20 VII t.r. Misję podporządkowano Dowódcy Oddziałów WP w Kanadzie, gen. brygady Bronisławowi Duchowi, oraz szefowi tamtejszej Misji Lotniczej Brytyjskiej, po czym skoncentrowano przy Dowództwie Oddziałów WP w Windsor. Po rozpoczęciu 14 III 1942 szkolenia lotników w Initial Training School w Victoriaville S. został Delegatem Inspektora Polskich Sił Powietrznych na Kanadę i przeniósł się do Ottawy. Misję Lotniczą zlikwidowano w marcu t.r., przekazując jej uprawnienia Polskiej Misji Wojskowej; S. został zastępcą jej szefa, komandora Witolda Zajączkowskiego, a po jego wyjeździe do Wielkiej Brytanii objął 30 V jej kierownictwo. Równocześnie był Delegatem Dowódcy Sił Powietrznych na Kanadę, od jesieni 1944 p.o. attaché wojskowym, a od lutego 1945 attaché lotniczym Poselstwa RP w Kanadzie.
Po cofnięciu w lipcu 1945 uznania rządu RP przez państwa zachodnie wrócił S. do Wielkiej Brytanii i do sierpnia 1947 pozostawał w dyspozycji dowódcy Polskich Sił Powietrznych. Po demobilizacji t.r. wrócił do Kanady i osiedlił się w Ottawie. Był m.in. przewodniczącym Rady Kongresu Polonii Kanadyjskiej, wiceprezesem Royal Canadian Air Force Association oraz członkiem Stow. Polskich Kombatantów w Kanadzie (Koło nr 8 w Ottawie). W r. 1964 gen. Władysław Anders (w imieniu Rady Trzech) awansował go do stopnia generała brygady (ze starszeństwem z 1 I t.r.). S. opatrzył przedmową pracę Franciszka Kmietowicza pt. „Polskie Siły Zbrojne w Kanadzie w drugiej wojnie światowej” (Windsor 1984). Zmarł 6 V 1986 w Ottawie, został pochowany na tamtejszym cmentarzu Notre Dame. Był odznaczony m.in. Orderem Virtuti Militari V kl., Orderem Odrodzenia Polski II, III i IV kl., Krzyżem Walecznych (dwukrotnie), Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Lotniczym (czterokrotnie), Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Medalem za Wojnę 1918–1921, srebrnym Medalem za Długoletnią Służbę, odznaczeniami brytyjskimi: Most Excellent Order of the British Empire-Commander, War Medal 1939–1945 i Defence Medal, oraz kanadyjskim The Order of Canada-Companion; posiadał tytuł i odznakę obserwatora (nr 1830), nadane 6 VIII 1921.
W zawartym w r. 1921 małżeństwie ze Stanisławą Borowską miał S. córkę Krystynę (ur. 1922).
Kosk H., Generalicja polska, Pruszków 2001 II; Kryska-Karski–Żurakowski, Generałowie; Mierzwiński Z., Generałowie II Rzeczypospolitej, W. 1990; Rybka R., Stepan K., Awanse oficerskie w wojsku polskim 1935–1939, Kr. 2003; ciż, Rocznik oficerski z 1939, Kr. 2006; – Bartel R. i in., Z historii polskiego lotnictwa wojskowego 1918–1939, W. 1978 s. 193, 341, 592, 598; Borowski M., Krzemiński C., Mała kronika polskiego lotnictwa wojskowego, W. 1979 s. 38; Celek J., Lotnictwo polskie na drodze przemian 1925–1939. Poglądy, zamierzenia, rzeczywistość i wnioski na dziś, w: 80 lat lotnictwa polskiego – Historia i współczesność, W. 1998 I 119; tenże, Skrzydlata szkoła. Dęblińska Szkoła Lotnicza w latach 1925–1939 i wojenne losy jej wychowanków, P. 2000; tenże, Wyższa Oficerska Szkoła Lotnicza im. Janka Krasickiego, W. 1979 s. 50, 58, 74, 93; Cynk J., Polskie Siły Powietrzne w wojnie 1939–1943, Gd. 2001 I 165; tenże, Samolot bombowy PZL P-37 Łoś, W. 1990 s. 52–3; Czmur S., Wójcik W., Generałowie w stalowych mundurach, W. 2003 s. 183–4; Czyż mogli dać więcej. Dzieje 13 promocji Szkoły Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, Oprac. A. Dreja, Londyn 1989 s. 30–1, 41 (fot.), s. 42; Jugnowski E., Lotnisko mokotowskie. Rok 1918, „Stolica” 1966 nr 47 s. 16; Kalinowski F. D., Lotnictwo polskie w Wielkiej Brytanii 1940–1945, Paryż 1969; Konieczny J., Kronika lotnictwa polskiego 1941–1945, W. 1984 s. 101; Kopański T., 16 (39-a) Eskadra Wywiadowcza 1919–1920, W. 1994 s. 88; Kozak Z., Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w Polsce w latach 1928–1939, Szczecin 2007 s. 30; tenże, Liga Obrony Powietrznej Państwa w okresie międzywojennym, W.–Suwałki 1993 s. 127; Król W., Zarys działań polskiego lotnictwa w Wielkiej Brytanii 1940–1945, W. 1990 s. 19; Ku czci poległych lotników. Księga pamiątkowa, Red. M. Romeyko, W. 1933 s. 179–80 (fot.); Kubala K., Start w nieskończoność. Biografia asa Polskich Sił, pilota Dywizjonu 303 Mariana Pisarka, Tor. 2005 s. 96; Kujawa M., Pęknięte ogniwo, Rzeszów 1987 s. 68; Kurowski A., Lotnictwo polskie w 1939 roku, W. 1962 s. 110; Mitkiewicz L., Z gen. Sikorskim na Obczyźnie, Paryż 1968; Ochabska K., Stanisław Skalski, Gliwice 2007 s. 52 (fot.); Pawlak J., Absolwenci Szkoły Orląt 1925–1939, W. 2002 s. 10 (fot.), s. 33, 35, 39–40; tenże, Pamięci lotników polskich 1918–1945, W. 1998 s. 192–3; tenże, Polskie eskadry w latach 1918–1939, W. 1989 s. 114, 263; tenże, Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939, W. 2001 s. 576; Piętnastolecie LOPP, W. 1938 s. 290; Polskie Siły Powietrzne 1943–1945, Gd. 2002 II 390, 690; Przedpełski A., Lotnictwo Wojska Polskiego 1918–1996, W. 1997 s. 65, 82, 183, 310; Steblik W., Armia „Kraków” 1939, W. 1975; Szewczyk F., Sałasiński R., Komendanci Dęblińskiej Szkoły Orląt, „Biul. Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych” 1998 nr 3 (98) s. 22, 27; Tarkowski K., Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką 1919–1920, W. 1991 s. 30, 68; W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Red. W. Chocianowicz, Londyn 1969; Woźniak M., Komendanci i prymusi „Szkoły Orląt”, „Biul. Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych” 1997 nr 3 (74) s. 17; Zbierański C., O narodzinach lotnictwa polskiego, Nowy York 1958 s. 19, 25; Zieliński J., Komendanci „Szkoły Orląt”, P. 2000 s. 58–63 (fot.); tenże, Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych, P. 1995; – Chełstowski A., Garść wspomnień z życia żołnierza-włóczęgi, Wr. 2010 s. 33; Rocznik oficerski za l. 1923, 1924, 1928, 1932, W. 1923–32; Zając J., Dwie wojny. Mój udział w wojnie o niepodległość i obronie powietrznej Polski, Londyn 1964 I; – „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1986 nr 140; „Żołnierz Wolności” 1988 nr 187; – CAW: Akta personalne, sygn. I.482.85–8150 (fot.); IPiM Sikorskiego: sygn. LOT.A.I.28/3a (Ogólna charakterystyka sprawozdania ppłk. dypl. Władysława Bohuszewicza oprac. przez płk. obser. Stefana Sznuka), sygn. LOT.A.II.4/10 (Sprawozdanie z działań wojennych płk. obs. Sznuka Stefana byłego dcy lotnictwa Armii „Kraków”, Paryż 1940), sygn. LOT.A.I.29/1b/5 (Koreferat Lotnictwa i OPL Biura Rejestracyjnego MSWojsk. płk. obs. Sznuka do sprawozdania ppłk. obs. Jungrawa); – Mater. w posiadaniu autora: Pol. Misja Wojsk. w Kanadzie (Lotnictwo), Relacja Bohdana Ejbicha z Kanady; – Informacje Andrzeja Suchcitza z Londynu.
Zygmunt Kozak