Popowski Stefan (1870–1937), malarz, krytyk sztuki. Ur. 21 III w Warszawie, był synem Władysława, urzędnika miejskiego, i Walerii z domu Rucińskiej, bratem Stanisława (zob.). Kształcił się w państwowym gimnazjum na Pradze, a następnie w warszawskiej Klasie Rysunkowej pod kierunkiem Wojciecha Gersona. W r. 1889 wyjechał na dalsze studia artystyczne do Petersburga, po roku przeniósł się do Monachium, a w r. 1891 osiadł na stałe w Warszawie, oddając się pracy malarskiej i pisarskiej. Brał też udział w warszawskim życiu artystycznym. Ok. r. 1897 i 1909 odbył podróże do Włoch. Wśród obrazów z tych lat figurują liczne włoskie pejzaże, m. in. Ulica Rio de Camello w Wenecji, S. Maria del Salute, W parku cyprysowym i Ruiny Sorrento. Od dziewiętnastego roku życia brał P. udział niemal we wszystkich wystawach urządzanych przez warszawskie Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP), zdobywając tamże listy pochwalne: w r. 1891 za obraz Świt, w r. 1897 za Krajobraz oraz II nagrodę miłośników za obraz Zachód zimowy (eksponowany później w r. 1925 na wystawie Zima w Polsce). W l. 1924–30 był członkiem Komitetu (zrzekł się 1 VI 1930), a w l. 1926–9 wiceprezesem TZSP. Wszystkie wystawy indywidualne artysty odbyły się również w TZSP: w r. 1902 razem z Józefem Rapackim i dwukrotnie w r. 1935. W l. 1896–1918 ukazywały się sporadycznie w „Tygodniku Ilustrowanym”, „Wędrowcu”, „Kłosach” i „Ziarnie” ilustracje P-ego do utworów literackich, pejzaże i sceny rodzajowe. Jednak przede wszystkim był P. znanym twórcą nastrojowych krajobrazów olejnych, autorem licznych nokturnów, malarzem nocy i delikatnych świateł księżyca otoczonego barankami obłoków. Studiował też efekty słońca w pejzażach dziennych i porannych. Wielokrotnie opracowywał te same tematy, jak np. Wieczór letni, Zmierzch, Noc księżycowa, Poranek, Brzask itd.
Poczynając od ostatnich lat XIX w. P. pisywał krytyki malarskie w „Bibliotece Warszawskiej”, w l. 1901–9 w „Głosie”, w l. 1980–13 był stałym współpracownikiem miesięcznika „Sfinks”. Jego felietony i artykuły publicystyczne ukazywały się również, poczynając od r. 1908 aż do lat trzydziestych, w „Gazecie Polskiej”, sporadycznie w „Kurierze Warszawskim”. Pisywał też regularnie wstępy do wychodzących od r. 1925 przewodników, a zarazem katalogów wystaw TZSP.
P. należał do generacji wychowanej na tradycji sztuki dziewiętnastowiecznej wzbogaconej o akcenty modernistyczne. Świadczy o tym nie tylko jego malarstwo. W ostatnich latach XIX i na początku XX w. należał do grupy krytyków głęboko zaangażowanych w losy modernizmu. W latach późniejszych nie zszedł z drogi obranej w młodości, a gdy po wojnie pojawiły się w polskiej sztuce nowe prądy, stanął w szeregu obrońców dawnych tradycji. Reprezentując zachowawcze środowisko Zachęty, zajął niechętne stanowisko wobec nowych tendencji i ugrupowań artystycznych, które ostro atakował w licznych wypowiedziach prasowych i we wstępach do katalogów TZSP. Zwalczał też na łamach prasy działający od lat trzydziestych, a popierający nową sztukę, Instytut Propagandy Sztuki, który cieszył się względami Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz Min. Spraw Zagranicznych. Ukazujące się w latach dwudziestych i trzydziestych felietony i krytyki artystyczne P-ego ujawniają nadto skrajnie prawicowe poglądy autora.
P. zajmował się także projektowaniem domków. Wg jego projektu wzniesiono w r. 1904 w Olszance koło Skierniewic dwunastopokojowy dwór właścicieli majątku Wróblewskich oraz cztery małe domki letniskowe. Ok. r. 1922 P. wybudował tam własny domek z obszerną pracownią malarską, gdzie spędzał wolne chwile, a pod koniec życia stale mieszkał. W Olszance powstała swoista kolonia artystów: mieli tam domki malarze: Józef Rapacki (mąż siostry P-ego Gabrieli) i Czesław Tański, krytyk Henryk Galle, Wojciech Świętosławski i Leokadia Pancewiczowa, żona aktora Jerzego Leszczyńskiego. P., ciężko chory i sparaliżowany przez ostatnie półtora roku życia, zmarł 14 XII 1937 w Warszawie. Pochowany tymczasowo w katakumbach cmentarza Powązkowskiego, został później przeniesiony do grobowca rodzinnego na tym samym cmentarzu, kwatera H, rząd 3, nr 24.
P. rodziny nie założył. Prócz Stanisława bratem jego był Jan (zm. w r. 1949), śpiewak operetki warszawskiej, a od czasów dyrekcji Emila Młynarskiego dyrektor sceny Opery, siostrami m. in. wspomniana już Gabriela Rapacka (zm. 1964) i Jadwiga (zm. 1944), żona Teodora Herynga (zob.).
Prace malarskie P-ego zachowały się, w Muz. Narod. w Warszawie i Krakowie oraz w Muz. Literatury im. A. Mickiewicza w Warszawie (Anhelli, olej, ok. 1915). W posiadaniu Tadeusza Herynga w Warszawie jest ok. 20 szkiców, rysunków i studiów warsztatowych P-ego oraz jego srebrny medal TZSP z r. 1926.
Grajewski, Bibliografia ilustracji; Pol. Bibliogr. Sztuki; Enc. Org. (1898–1904); Enc. Ultima Thule, VIII; Ilustr. Enc. Trzaski; Thieme-Becker, Lexikon d. Künstler; Katalog Jubileuszowej Wystawy Zachęty, W. 1910–11; Katalog Ogólnopol. Wystawy Sztuki, Lw. 1910; Katalog wystawy Gerson i jego uczniowie, W. 1931 s. 30; Wiercińska, Katalog prac TZSP; – [Bunikiewicz W.] W. B., Śp. Stefan Popowski, „Kur. Warsz.” 1937 nr 346 s. 11; Grzegorczyk P., Diariusz kultury pol., W. 1937; Jellenta C., Galerya ostatnich dni, Kr. 1897 s. 257; Kopera F., Dzieje malarstwa w Polsce, Kr. 1929 III; Niewiadomski E., Malarstwo pol. XIX i XX w., W. 1926 s. 254; Płażewska, Warsz. Salon A. Krywulta, (jako Stanisław); Pol. życie artyst. w l. 1890–1914; toż w l. 1915–39; Wiercińska, Tow. Zachęty; – Sprawozdanie Komitetu TZSP za 1937 r., W. [b. d.] s. 14 (wspomnienie pośmiertne); Teksty o malarzach. Antologia polskiej krytyki artyst. 1890–1918. Wybrał… W. Juszczak, W. 1976; – „Kur. Warsz.” 1937 nr 344 z 15 XII i nr z 16 XII (nekrologi); – B. Narod.: Dział Rękopisów (list do Stanisława Masłowskiego z r. 1898 oraz list do Tadeusza Jaroszyńskiego b. d.); B. Publ. m. st. Warszawy: Dział Rękopisów (1 list); IS PAN w W. Biblioteka: Arch. S. P-ego (fotografie, wycinki prasowe, rękopisy, korespondencja), Materiały Słownika Artystów Polskich; Muz. Narod. w W.: Dział Dokumentacji: Karta pocztowa do Red. „Tyg. Ilustr.” datowana Monachium 16 VI 1890 oraz rękopis datowany 13 V 1890 „Przedstawienie pasyjne w Oberamergau”; – Informacje siostrzeńca inż. Tadeusza Herynga z Warszawy.
Maria Zakrzewska