Sadorski (Szadorski, Zadorski) Stefan (ok. 1584–1641), sekretarz królewski. Pochodził z Wolborza, był synem Andrzeja.
W r. 1596 S. rozpoczął studia na Uniw. Krak. (wpisał się do albumu jako: «Stephanus Andreae Sadorski Wolboriensis, dioc. gnesn.»). Być może, że drogę do nauki zawdzięczał opiece bpa włocławskiego Hieronima Rozdrażewskiego. Otrzymał bowiem staranne wykształcenie, znał kilka języków, co ułatwiło mu przyjęcie do służby na dworze Zygmunta III. W r. 1604 wydał w Krakowie Gratulatio z okazji mianowania Szymona Rudnickiego na biskupa warmińskiego. Wkrótce został sekretarzem królewskim, utrzymywał bliskie kontakty z Sz. Rudnickim, który – być może – ułatwił mu osiedlenie się (ok. 1610) na Warmii. W r. 1614 S. był tam właścicielem dóbr: Biegonity, Księżno, Leginy, Wągsty, Bartołdy Wielkie. W Prusach Książęcych należała doń wieś Łyna. W r. 1614 został komisarzem królewskim do przeprowadzenia rewizji łanów warmińskich; sporządzono wówczas pierwszy niezbyt dokładny kataster warmiński. W l. 1615–17 prowadził z upoważnienia Rudnickiego pertraktacje z radą miejską Elbląga o odzyskanie dla katolików tamtejszego kościoła św. Mikołaja.
Kilkakrotnie jeździł S. z misjami politycznymi do Prus Książęcych: po raz pierwszy wysłał go król w jesieni 1615 na zwołaną przez siebie konwokację landratów poświęconą sprawie naruszania praw i przywilejów Prus Książęcych przez elektora Jana Zygmunta. Konwokacja ta przekształciła się w opozycyjne w stosunku do elektora zgromadzenie landratów i szlachty, tzw. kwerulantów, którzy 17 XI wręczyli S-emu przeznaczony dla króla wykaz przypadków łamania przez elektora obowiązujących w Księstwie zasad przyjętych w tzw. recesach z l. 1609 i 1612. Ponieważ król poparł stanowisko kwerulantów i polecił S-emu dopilnowanie realizacji postanowień umacniających zwierzchność Polski nad lennem pruskim, związane z elektorem brandenburskim stronnictwo zaczęło obawiać się, że S. może stać się przywódcą partii opozycyjnej w księstwie. W r. 1616 towarzyszył S. kaszt. wyszogrodzkiemu Adamowi Kossobudzkiemu w poselstwie na sejm mający zebrać się w Królewcu w listopadzie; w kurii landratów wygłosił S. przemówienie krytykujące elektora i regentów, żądał też przyspieszenia budowy kościoła katolickiego w Królewcu. Stanowisko S-ego, który w podobnym duchu wystąpił w szlacheckiej kurii sejmu pruskiego, spotkało się z ostrą krytyką posła pow. pokarmińskiego Joachima Pröcka. Pröck zarzucił mu nawet, że nie jest posłem królewskim. Po zakończeniu sejmu S. korespondował z przywódcą kwerulantów Ottonem von Gröbenem. W r. 1621 przybył z kaszt. Łukaszem Sierakowskim na sejm krajowy do Prus Książęcych. W toku obrad sejmowych odegrał ważną rolę; żądał m. in. obsadzenia wakujących urzędów, zwiększenia podatków na wojnę Polski z Turcją, budowy drugiego katolickiego kościoła w Królewcu, osadzenia urzędnika królewskiego w Piławie. W czasie trwania sejmu S. utrzymywał kontakt listowny z bpem warmińskim Sz. Rudnickim. Okazał się komisarzem nieprzychylnym elektorowi i nieprzekupnym. W lutym 1635 jako komisarz Władysława IV był na sejmie obradującym w Świętej Siekierce, a w maju na sejmie zebranym w Zalewie. Sprzyjał opozycji antyelektorskiej, popierając jej sprawy na dworze królewskim.
Od r. 1616 prowadził S. w imieniu bpa Rudnickiego pertraktacje z O. von Gröbenem o kupno Świętej Lipki, miejscowości będącej w XV w. ośrodkiem kultu maryjnego. W wyniku nalegań S-ego Gröben sprzedał plac pod budowę kaplicy katolickiej. Umowa została zawarta 28 II 1617. S. zabiegał jednak o kupno całej posiadłości, 3 XII 1618 podpisał z Gröbenem wstępny kontrakt, a 12 IV 1619 – ostateczny i stał się właścicielem 5 łanów i 21 morgów w Świętej Lipce. T. r., przy wsparciu bpa Rudnickiego, została wybudowana w Świętej Lipce kaplica katolicka. Pojawiły się jednak trudności z zapewnieniem jej stałej opieki kapłańskiej; w ciągu ośmiu lat zmieniło się tu trzech księży. W r. 1624 S. postanowił przekazać kaplicę jezuitom braniewskim, proponując im zarazem pomoc w założeniu drugiego na Warmii kolegium jezuickiego. Jezuici wszakże nie kwapili się z objęciem Świętej Lipki. Dopiero po zajęciu Braniewa przez wojska szwedzkie i wypędzeniu z tego miasta jezuitów (1626) otworzyły się możliwości zrealizowania tych planów. W r. 1630 S. przekazał jezuitom poaugustiański klasztor w Reszlu i pomógł go odbudować. Jezuici objęli budynki klasztorne, a także 7 V 1631 dom i kaplicę w Świętej Lipce. Pragnąc utrwalić fundację, zmienił decyzję i 7 X 1636, za zgodą regentów, przebywając w Królewcu zapisał Świętą Lipkę kapitule warmińskiej. Zapis ten potwierdził w Jezioranach 18 XII 1636. Przeciw postępowaniu S-ego gwałtownie zaprotestowali jezuici. Doszło do wymiany listów między S-m i kapitułą warmińską a jezuitami, uzgodniono spotkanie w Księżnie, posiadłości S-ego; odbyło się ono 28 IV 1637, w jego wyniku zmienił S. niektóre punkty poprzedniego zapisu. Przekazał jezuitom kaplicę i dom, kapitule przyznano prawo do ziemi, którą mieli użytkować jezuici. Ustalono, że pierwszym proboszczem w Świętej Lipce oraz zarządcą dóbr po S-m zostanie kanonik Łukasz Górnicki. Zgodnie z tymi postanowieniami kapituła warmińska 18 V 1637 przejęła w obecności S-ego grunty w Świętej Lipce, Księżnie i Wągstach. Jezuici natomiast weszli w użytkowanie posiadłości ziemskiej w Świętej Lipce 18 VIII 1639; faktycznymi użytkownikami stali się dopiero od 16 XII 1640. Układy kapituły z jezuitami dwukrotnie potwierdził bp Mikołaj Szyszkowski 20 XII 1636 i 8 XI 1639 oraz papież Urban VIII 13 IX 1640 i 2 I 1641.
W grudniu 1639 S. zapisał reszelskim jezuitom 7 tys. marek, dochody z młyna w Sułowie oraz deputat z Bartold Wielkich. Dzięki tej hojności S-ego kolegium jezuickie w Reszlu rozpoczęło swą działalność. W katedrze fromborskiej ufundował S. beneficjum dla odprawiania mszy św. roratniej w kaplicy polskiej. S. zmarł 2 VII 1641 w Świętej Lipce, pochowano go w kościele św. Jana Chrzciciela (obecnie nie istnieje) w Reszlu, gdzie umieszczono poświęcone mu epitafium. Także w katedrze fromborskiej wmurowano staraniem kapituły warmińskiej epitafium S-ego.
Portret S-ego pędzla nieznanego malarza w muzeum w Świętej Lipce; – Estreicher; Oracki, Słown. Warmii, Prus Ks. II; Siarczyński, Obraz wieku panowania Zygmunta III, II; Katalog zabytków sztuki w Pol., S. N., II z. 1; – Czapliński W., Polska a Prusy i Brandenburgia za Władysława IV, Wr. 1947 passim; Janiszewska-Mincer B., Otto von Gröben, przywódca opozycji stanów w Prusach Książęcych, „Komun. Mazursko-Warmińskie” 1962 nr 1 (Zadorski); taż, Sejm krajowy Prus Książęcych w latach 1616–1618, tamże 1964 nr 4 (Zadorski); taż, Sejm krajowy Prus Książęcych w 1621 roku na tle walki stanów pruskich z elektorem Jerzym Wilhelmem, „Zap. Hist.” T. 28: 1963 z. 1 s. 21, 22, 24, 25, 31, 32; taż, Zwycięstwo opozycji pruskiej na konwokacjach landratów w latach 1615/1616, „Komun. Mazursko-Warmińskie” 1963 nr 2 (Zadorski); Janiszewska-Mincer B., Mincer F., Rzeczpospolita Polska a Prusy Książęce w latach 1598–1621, W. 1988; Obłąk J., Katedra we Fromborku, Olsztyn 1980 s. 25; Paszenda J., Święta Lipka, Gd. 1984 s. 6–8; Poklewski J., Święta Lipka, W.–P. 1974 (bibliogr., fot. portretu na s. 46); Poschmann A., Das Jesuitenkolleg in Rössel, Braunsberg 1932 s. 10–11, 12–13, 15, 128–9; Seeberg-Elverfeldt R., Die preussischen Stände und Polen unter Kurfürst Georg Wilhelm bis zum Tode König Sigismund III (1620–1632), „Altpreussische Forschungen” Bd. 13: 1936 H. 1 s. 55–7; Szorc A., Dominium warmińskie 1243–1772, Olsztyn 1990; tenże, Stefan Sadorski (1581–1640), fundator Świętej Lipki, Olsztyn 1996; Toeppen M., Die preussische Landtage während der Regentschaft des brandenburgischen Kurfürsten Johann Sigismund (1609–1619), Königsberg 1897 s. 144, 145, 195; – Album stud. Univ. Crac., III 201; Starowolski, Monumenta Sarmatarum; – AP w Olsztynie: V/3–15, 16 (recesy sejmu krajowego Prus Książęcych); Arch. Diec. Warmińskiej w Olsztynie: t. 19 k. 19–22 (testament S-ego), Dok. kap. E 10, AB, A 11 k. 375, 433–435, H. 16 s. 709–723, Acta Cap. t. 5 k. 261–264, t. 6 k. 14, 25, 31, 51, 61, 67, 89, 90, 100, 110, t. 7 k. 274, 276, D. 56, 59, Święta Lipka 6/1, 6/2; B. Czart.: Teki Naruszewicza t. 111 s. 127.
Stanisław Achremczyk
Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to tekst zaktualizowany, uwzględniający opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.