Sarnowski Stefan h. Jastrzębiec (zm. 1678), podkomorzy łęczycki, poseł na sejmy, marszałek sejmu abdykacyjnego 1668 r. Był synem Wojciecha, chorążego łęczyckiego, i Anny z Zadzików, siostry Jakuba, bpa krakowskiego, bratem stryjecznym Stanisława (zob.).
Uczęszczał S. prawdopodobnie do szkół w Krakowie, gdzie jego brat Jakub był kanonikiem krakowskim. Działalność publiczną rozpoczął dopiero po śmierci ojca w l. pięćdziesiątych. Dn. 30 IV 1653 pełnił funkcję marszałka sejmiku relacyjnego woj. łęczyckiego. W maju 1657 wyznaczony został na rotmistrza wojska powiatowego, wyprawionego pod Kraków. Wiosną 1658 po raz pierwszy obrano go posłem łęczyckim na sejm, na którym wyznaczony został deputatem na Trybunał Skarbowy w Radomiu. Na sejmiku 16 I 1659 szlachta łęczycka delegowała go jako jednego z komisarzy do traktowania z wojskiem cesarskim. Ponownie posłował z woj. łęczyckiego na sejm 1659 r. Został na nim deputatem na komisję lwowską ze swojego województwa. W r. 1660 marszałkował sejmikowi deputackiemu. Był S. także posłem łęczyckim na sejm 1662 r., został na nim ponownie deputatem do Trybunału Skarbowego. Z ramienia komisji lwowskiej dwukrotnie posłował do koła związkowego konfederatów żołnierskich (Związek Święcony). Dn. 22 IX 1663, po śmierci brata stryjecznego Krzysztofa, został chorążym mniejszym łęczyckim. Posłował na sejmy 1664/5 i 1665 r. Na pierwszym z nich S., dotychczas pozostający na uboczu w sporze pomiędzy dworem a marszałkiem w. kor. Jerzym Lubomirskim, po wydaniu wyroku na marszałka opowiedział się po jego stronie. Występował odtąd jako gorący zwolennik Lubomirskiego. Na sejmiku deputackim 1665 r. obrano go rotmistrzem, a w czerwcu 1666 pułkownikiem woj. łęczyckiego. Ponownie obrany został S. posłem łęczyckim na sejmy 1666 (II) i 1667 r. Na tym ostatnim wyznaczono go członkiem komisji «ad pretium rerum» (wyceny towarów luksusowych).
Dn. 19 I 1668 awansował S. na podkomorstwo łęczyckie. Posłował t.r. na sejm abdykacyjny Jana Kazimierza, na którym wybrano go na marszałka izby poselskiej. Wygłosił wtedy mowę do króla, krążącą później w odpisach. T. r. posłował również na konwokację, wyznaczono go wówczas do rady przy boku prymasa Mikołaja Prażmowskiego, został również komisarzem do rewizji żup wielickich i bocheńskich. Jako poseł woj. łęczyckiego wziął udział w elekcji w r. 1669 i oddał głos na Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Będąc dawnym stronnikiem Lubomirskiego i przeciwnikiem stronnictwa francuskiego rychło znalazł się w gronie zwolenników nowego króla. Jako poseł łęczycki na kolejne cztery pierwsze sejmy za panowania Michała Korybuta wielokrotnie toczył spory z przeciwnikami politycznymi króla. Na pierwszym sejmie 1670 r. zażądał m.in. zwołania pospolitego ruszenia na malkontentów. Na tymże sejmie został deputatem do hiberny oraz do rozgraniczenia powiatów międzyrzeckiego i wałeckiego od Brandenburgii. W tym czasie popierał także na sejmach Uniw. Krak. w sporze z jezuitami. W sierpniu 1671 został obrany przez szlachtę łęczycką rotmistrzem (duktorem) pospolitego ruszenia pow. orłowskiego. Uczestniczył w sejmie elekcyjnym w r. 1674 i opowiedział się za wyborem Jana Sobieskiego. Jan Sobieski uważał go za popularnego i mającego duży wpływ wśród szlachty i przed sejmem koronacyjnym 1676 r. skierował do niego list deliberatoryjny. Na pierwszych dwóch sejmach za panowania Jana III, na które posłował z woj. łęczyckiego, występował jako przeciwnik orientacji francuskiej. Naraził się Hieronimowi Lubomirskiemu, ostro przeciwstawiając się na sejmie warszawskim 1677 r. jego staraniom o przekazanie ordynacji ostrogskiej zakonowi maltańskiemu i objęciu jej zarządu przez Lubomirskiego. Był także deputatem na komisję hibernową z sejmu koronacyjnego 1676 r.
S. był właścicielem kilku majątków, głównie w woj. kaliskim (6 wsi w pow. konińskim, pierwotnie jako zastaw od Piotra Łaszcza), a także w woj. łęczyckim i sieradzkim, m.in. trzymał jako zastaw część dóbr miasta Lutomierska. W r. 1671 wydzierżawił czopowe woj. łęczyckiego za 8 tys. złp.
S. został zabity między 10 a 12 VII 1678, w należącej do niego wsi Bratuszyn w woj. kaliskim, przez dragonów wojewodzica rawskiego Kazimierza Grudzińskiego, przysłanych dla egzekucji dekretu trybunalskiego zapadłego w sprawie S-ego z Urszulą Starzyńską i jej synem Janem. Fakt śmierci w niejasnych okolicznościach znanego powszechnie stronnika habsburskiego, a szczególnie udział zaciąganych przez H. Lubomirskiego dragonów Grudzińskiego, został wykorzystany przez opozycję antykrólewską. Hetman w. kor. Dymitr Wiśniowiecki rozesłał w jesieni t.r. na sejmiki list, w którym obarczył Lubomirskiego winą za zamordowanie S-ego za pośrednictwem Grudzińskiego, króla natomiast oskarżył o milczące przyzwolenie na to morderstwo.
Z małżeństwa z Zofią z Kochanowskich (zm. po r. 1686) miał S. córkę Mariannę (zm. przed r. 1691), żonę Andrzeja Radlińskiego, kasztelanica krzywińskiego.
Estreicher, XXVII 150 (błędna informacja o wierszach S-ego); Niesiecki; Elektorowie; Elektorów poczet; Urzędnicy, II/2; – Kłaczewski W., W przededniu wojny domowej w Polsce, L. 1984 s. 89, 167; Matwijowski K., Pierwsze sejmy z czasów Jana III Sobieskiego, Wr. 1976; Matwijów M., Ostatnie sejmy przed abdykacją Jana Kazimierza 1667 i 1668, Wr. 1992; Piwarski K., Hieronim Lubomirski, hetman wielki koronny, Kr. 1929 s. 15; – Arch. francuskie do dziej. Jana III, II 132; Vol. leg., IV 518, 586, 833, 950, 1018, 1038, 1042, V 32, 37, 47, 52, 71, 280, 294, 336, 347; – AGAD: Castr. Lanc. Insc. 225, Castr. Lanc. Rel. 120, 137, 138, 139, Castr. Wiel. Rel. 33, k. 282, 444; AP w Gd.: rkp. 300, 29/159 (diariusz); Arch. Kapituły Katedralnej w Kr.: LA 34, s. 307, 318; B. Czart.: rkp. 1376 (deliberatoria), 1666 (II mowa S-ego), 3075, 3356, 3357; B. Jag.: rkp. 1170 k. 94, 111, 122; B. Ossol.: rkp. 217, 247 (diariusz), 2998 k. 174; B. PAN w Kr.: rkp. 8327, 8328 (Teki Pawińskiego).
Adam Kaźmierczyk