Surzyński Stefan (1855–1919), organista, dyrygent, kompozytor i pedagog.
Ur. 30 lub 31 VIII w Środzie (obecnie Środa Wpol.), był czwartym z dziesięciorga dzieci Franciszka (1826–1878), organisty, kameralisty i dyrygenta, oraz Józefy ze Szmitkowskich (1827–1887), bratem Józefa (zob., tu informacje o rodzeństwie) i Mieczysława (zob.).
Muzyki uczył się S. początkowo pod kierunkiem ojca oraz brata, Józefa. W l. 1870–2 przebywał wraz z rodziną w Poznaniu, następnie w Buku koło Poznania, gdzie po śmierci ojca przejął funkcję organisty w kościele parafialnym. W r. 1880 wrócił do Poznania i został tam dyrygentem chóru Stow. Śpiewaczego «Stella». W r. 1881 studiował z bratem Józefem w Ratyzbonie, w szkole muzyki kościelnej u M. Hallera i F. X. Haberla. Opublikował Nad grobem. Śpiew na 4 głosy męskie (P. 1886). W r. 1888 osiadł w Tarnowie. Był tam organistą, dyrygentem chóru i kapeli katedralnej oraz nauczycielem gry na organach w szkole organistowskiej, założonej przez ks. Franciszka Walczyńskiego. Objął też dyrekcję artystyczną tarnowskiego Tow. Muzycznego, w którym wykonywał utwory oratoryjno-kantatowe oraz opery, m.in. „Halkę” Stanisława Moniuszki.
S. komponował dzieła świeckie i religijne, głównie na organy, m.in. Preludia na organy (S. 1–4, W. 1897–8) i Préludes faciles (4 zesz., W. przed r. 1903). Opracował kilka popularnych śpiewników, m.in. Wieniec pieśni polskich na głos i fortepian (P. ok. r. 1890), „Harfiarz”. Zbiór pieśni patriotycznych i narodowych na cztery męskie głosy (4. serie, Tarnów 1890, 1891, 1896, 1910), Śpiewnik kościelny dla użytku organistów (Tarnów 1891), Hołd Najsłodszemu Sercu Jezusowemu – dwadzieścia pieśni na dwa głosy żeńskie lub męskie, chór i organy lub harmonium (W. 1897), Nasze hasło. Zbiór pieśni polskich obyczajowych i okolicznościowych… (Tarnów 1896–1903), Lirenka. Zbiór pieśni narodowych, ludowych i towarzyskich (Tarnów 1910), Echo polskie. Największy zbiór pieśni polskich obyczajowych i okolicznościowych […] z melodiami, na chór a cappella (Tarnów 1909–14 I–V). Wspólnie z bratem Mieczysławem opracował Pastorałki – Preludia na organy lub harmonium op. 63 i 67 (2 zesz., Tarnów przed r. 1912), natomiast z braćmi Mieczysławem i Józefem – zbiór 55 pieśni pt. Bard na czterogłosowy chór męski (P. 1911) oraz zbiór 51 pieśni pt. Menestrel na czterogłosowy chór mieszany (P. 1913). Skomponował nową melodię pieśni „Cześć polskiej ziemi” do tekstu Feliksa Frankowskiego oraz szereg utworów popularnych, m.in. Sokoły. Polonez na fortepian op. 50 (Tarnów [b.r.w.]). W Tarnowie opublikował też Podręcznik teoretyczno-praktyczny do nauki śpiewu… (1905, wyd. 2, 1912) oraz Katechizm pierwszych zasad muzyki dla użytku uczniów szkół kościelno-muzycznych i organistów (1909, wyd. 2, Londyn 1957, ze wstępem bratanka, Leona Surzyńskiego – zob.).
W r. 1913 zamieszkał S. we Lwowie. Również tutaj pracował jako organista, a także jako dyrektor muzyczny w katedrze rzymskokatolickiej. W tym okresie opracował kolędy polskie na czterogłosowy chór mieszany. Zmarł 6 IV 1919 we Lwowie, został pochowany na cmentarzu Łyczakowskim.
W małżeństwie z Anną z Szulców miał S. pięcioro dzieci: syna Władysława (zob.) i cztery córki: Jadwigę, Zofię, po mężu Slany, Marię i Halinę.
Liczne rękopisy dzieł S-ego znajdują się w Bibliotece Narodowej w Warszawie.
Błaszczyk, Dyrygenci; Enc. Muzycz., X; Nicieja, Łyczaków, s. 368; Wpol. Słown. Biogr.; Przybylski T., Polska pieśń kościelna w twórczości organowej kompozytorów od XVI wieku do Mieczysława Surzyńskiego, „Organy i Muzyka Organowa” T. 10: 1997; Winowicz K., Ksiądz prałat dr Józef Surzyński, P.–Kościan 2006; – Informacje Elżbiety Kołaczkiewicz z Wr.
Alina Mądry