Stoińska z Urbanowiczów Stefania Maria, pseud. Stefania Barwińska (1883–1978), aktorka, śpiewaczka.
Ur. 16 VIII w Poznaniu, była córką Antoniego Urbanowicza, nauczyciela ludowego (zm. 1898), i Władysławy z Łuczkowskich (zm. 1915), krewną (wnuczką?) poety Ryszarda Berwińskiego (zob., jego zniekształcone nazwisko było pseud. S-iej), siostrą aktorki Leonii Barwińskiej-Hertz (1882–1964).
Po ukończeniu niemieckiej szkoły średniej w Poznaniu uczyła się śpiewu i aktorstwa na lekcjach prywatnych. Prawdopodobnie za pośrednictwem męża siostry Leonii, Henryka Hertza-Barwińskiego (brata Benedykta Hertza, zob.) poznała przed r. 1907, być może w Krakowie, rzeźbiarza Henryka Kunę. Zadebiutowała (wg własnych informacji) 15 X 1907, pod pseud. Barwińska (który już wcześniej przybrała jej siostra Leonia), jako chórzystka w zespole operetkowym Juliana Myszkowskiego w Lublinie. Latem 1908 śpiewała w zespole operetkowym Włodzimierza Maliszewskiego w Łodzi i tam została zaangażowana na sezon 1908/9 do Teatru Dramatycznego «Victoria», prowadzonego przez Aleksandra Zelwerowicza. W sezonie 1909/10 należała do zespołu Eugeniusza Majdrowicza w Sosnowcu, a latem 1910 występowała w Wilnie, w prowadzonym przez Józefa Popławskiego teatrze w Ogrodzie Bernardyńskim, m.in. w partiach operetkowych (np. w „Krysi leśniczance” G. Jarno). Na sezon 1910/11 Andrzej Lelewicz zaangażował ją do Teatru Polskiego w Poznaniu i razem z tym zespołem latem 1911 wzięła udział w objeździe Galicji. Zimą t.r. grała w Teatrze «Colosseum» we Lwowie, głównie w repertuarze wodewilowym i operetkowym. Po wybuchu pierwszej wojny światowej wyjechała do Wiednia; w l. 1916–17 z zespołem Henryka Czarneckiego występowała m.in. w Radomiu, Kielcach i Piotrkowie, m.in. jako Zofia w „Halce” Stanisława Moniuszki.
W r. 1918 grała w Warszawie w kabarecie «Czarny Kot» oraz w popularnych widowiskach w Wielkim Teatrze Ludowym na Dynasach. Występowała też w Lublinie, a w r. 1919 w warszawskim teatrzyku «Argus» i w Teatrze Stołecznym kierowanym przez Tadeusza Kończyca (właśc. Alfreda Grota-Bęczkowskiego); na inaugurację działalności tego teatru wykonała partię Opinii Publicznej w operetce „Orfeusz w piekle” J. Offenbacha. W l.n. śpiewała coraz rzadziej, natomiast częściej występowała w repertuarze dramatycznym. Wiosną 1919 razem z zespołem objazdowego Warszawskiego Teatru Dramatycznego w W. Ks. Pozn. Marii Ursyn występowała w Inowrocławiu. W sezonie 1921/2 zaangażowała się do efemerycznego Teatru Narodowego w Poznaniu. Latem 1922, już jako Stoińska, grała z zespołem Henryka Cudnowskiego w Krynicy. Zaangażowana przez Czarneckiego na sezon 1922/3 do zespołu dramatycznego powstającego w Sosnowcu, zdobyła tam uznanie m.in. rolą Rudomskiej w „Ponad śnieg bielszym się stanę” Stefana Żeromskiego w reżyserii Stanisława Knake-Zawadzkiego. W l. 1922–3 występowała ponadto we Lwowie, Kielcach, Warszawie, Inowrocławiu i Górze Kalwarii. W r. 1923 zamieszkała w Katowicach, pracując jako sekretarka w założonym przez męża Inst. Muzycznym oraz jako administratorka w Teatrze Polskim. Z biegiem czasu zaczęła sporadycznie występować w tym teatrze, m.in. jako Radczyni w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego (1936, w reż. Wandy Siemaszkowej) oraz Radczyni w „Wilkach w nocy” Tadeusza Rittnera (1938, w reż. Wiktora Biegańskiego). Zajmowała się także nauczaniem śpiewu, okazjonalnie sama śpiewała na koncertach.
W czasie drugiej wojny światowej S. mieszkała u siostry w Podkowie Leśnej koło Warszawy. W l. 1941–4 pracowała w Teatrze M. Warszawy jako kierowniczka szwalni, kostiumerka i magazynierka. Należała do AK; brała udział w powstaniu warszawskim 1944 r., a po jego upadku trafiła do obozu w Częstochowie. Po przejściu frontu, w r. 1945, założyła w tym mieście teatrzyk spółdzielczy «Kukiełki». T.r. wróciła do Poznania i od jesieni zaangażowała się do Teatru Nowego, gdzie grała m.in. Żelazną w „Pannie Maliczewskiej” Gabrieli Zapolskiej (w reż. Ryszarda Wasilewskiego), Gussie w „Artystach” G. M. Wattersa i A. Hopkinsa (w reż. Czesława Strzeleckiego), Marcelinę w „Weselu Figara” P. A. de Beaumarchais’go (w reż. Karola Borowskiego), Gospodynię w „Słudze Don Kichota” Wojciecha Bąka (w reż. Strzeleckiego), Lipowską w „Szczęściu Frania” Włodzimierza Perzyńskiego (w reż. Edwarda Żyteckiego). Równocześnie występowała w poznańskim Teatrze Aktora i Lalki; w roli Matyldy w „Nadziei” H. Heijermansa (w reż. Hanny Różańskiej), Gospodyni w „Maszeńce” A. N. Afinogenowa (w reż. Witolda Koweszki) oraz Babci w „Rycerzach radości” Antoniego Cwojdzińskiego (w reż. Marii D’Alphonse). W sezonie 1949/50 występowała w Teatrze Miejskim im. Juliusza Osterwy w Lublinie, w spektaklach w reżyserii Zofii Modrzewskiej jako Pani Orgonowa w „Damach i huzarach” Aleksandra Fredry oraz Matka Benedykty w „Błękitnej porcelanie” A. Grigulisa. W okresie 1 IV 1951 – 30 IV 1954 grała w Państw. Teatrze Ziemi Rzeszowskiej w Rzeszowie, m.in. Panią Fielding w „Świerszczu za kominem” wg Ch. Dickensa (w oprac. i reż. Hugona Morycińskiego), Katarzynę w „Pociągu do Marsylii” K. Gruszczyńskiego (w reż. Jana Perza), Dulską i Tadrachową w „Moralności pani Dulskiej” Zapolskiej (w reż. Irmy Czaykowskiej), Małkowską w „Jak hartowała się stal” wg N. Ostrowskiego (w reż. Janiny Orszy-Łukasiewicz i Hanny Małkowskiej). Podejmowała się też społecznie zadań reżyserskich w rzeszowskim Domu Kultury. Od r. 1954 pracowała w Państw. Teatrze im. Stefana Jaracza w Olsztynie, gdzie ponownie zagrała Żelazną w „Pannie Maliczewskiej” (w reż. Mieczysława Górkiewicza), a ponadto Panią Pernelle w „Świętoszku” Moliera (w reż. Roberta Mrongowiusa), żonę Millera w „Intrydze i miłości” F. Schillera (w reż. Jerzego Śliwy), Agnieszkę Warasową w „Kłopotach z mężczyznami” Ireny Jurgielewiczowej (w reż. Modrzewskiej, S. była także asystentką reżyserki). Dn. 13 I 1959 obchodziła w Olsztynie jubileusz pięćdziesięciolecia pracy scenicznej; występami we fragmentach ról Żelaznej w „Pannie Maliczewskiej”, Piastunki w „Antygonie” J. Anouilha i Matki w „Kłopotach z mężczyznami” pożegnała się wtedy z zawodem. Zamieszkała następnie w Schronisku Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie.
S. występowała w partiach operetkowych, sporadycznie nawet operowych, oraz rolach dramatycznych, przeważnie charakterystycznych i komediowych. Była cenioną odtwórczynią ról drugoplanowych, choć miała w dorobku także kreacje pierwszoplanowe (m.in. Dulską). Nabyte w początkach kariery artystycznej umiejętności wokalne wykorzystywała w działalności koncertowej i pracy pedagogicznej. Zmarła 10 I 1978 w Skolimowie, pochowana została na cmentarzu w Powsinie koło Warszawy. Była odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1959).
Małżeństwo S-iej ze Stefanem Stoińskim (zob.), zawarte zapewne w r. 1922, było bezdzietne. Ze związku z rzeźbiarzem Henrykiem Kuną (zob.) miała syna Bogdana Urbanowicza (1907–1979), aktora, pseud. Bogdan Łuczkowski.
Fot. w ZASP w W.; – Almanach Sceny Polskiej 1977/78, W. 1979; Słown. Teatru Pol., II (fot., bibliogr.); – Czachowska J., Gabriela Zapolska, Kr. 1966; Dzieje sceny olsztyńskiej, 1925–1945–1995, Olsztyn 1995; Lubelski Teatr Dramatyczny 1944–79, Oprac. M. Bechczyc-Rudnicka, L. 1979 s. 101; Państwowy Teatr im. W. Siemaszkowej w Rzeszowie 1944–94, Rzeszów 1994; Pięćdziesiąt lat Teatru Śląskiego im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach, Kat. 1976; Po 50 latach pracy – pożegnanie ze sceną, „Głos Olsztyński” 1959 nr 8 (fot.); 75 lat Teatru Polskiego w Poznaniu, P. 1951; Żywot W. J., Dwadzieścia sezonów teatru sosnowieckiego 1919–1939, Kat. 1983; – Nawrat E., Repertuar sceny dramatycznej Teatru Polskiego w Katowicach w latach 1922–1939, W. 1979; – „Kur. Warsz.” 1908 nr 239, 1919 nr 241, 247, 295; „Polska Zachodnia” 1936 nr 69, 80; „Świat i My” 1954 nr 114; – AP w P.: sygn. 15203 (kartoteka mieszkańców m. Poznania); Arch. cmentarza rzymskokatol. w Powsinie: Ks. 1978; Arch. Śląskiej Kult. Muzycz. przy B. Głównej Akad. Muzycz. w Kat.: Afisz; Arch. Teatru im. Jaracza w Olsztynie: Ankieta personalna, życiorys S-iej; Arch. Teatru im. Siemaszkowej w Rzeszowie: Akta osobowe S-iej; B. Śląska w Kat.: Koresp. S-iej, sygn. R. 3236 III; IS PAN: Mater. Słown. Biogr. Teatru Pol., Almanach Sceny Polskiej 1944–59 (wersja elektroniczna); ZASP w W.: Nekrolog S-iej.
Anna Wypych-Gawrońska