Okołów-Podhorska Stefania, pseud. i krypt. igs., Miles, (S.P.), (s.p.o.), S.P.O., (S.P.O.), (spo), SPO (SPO), St. P.O. (1884–1962), literatka, dziennikarka. Ur. 7 VIII 1884 (wg niektórych źródeł miała się urodzić w r. 1887) w Warszawie, była córką nauczyciela Stefana i Joanny z Żurkowskich (zob.). Po ukończeniu pensji Jadwigi Sikorskiej w Warszawie złożyła egzamin na patent nauczycielski, następnie studiowała polonistykę na kursach zorganizowanych przez Tow. Wyższych Kursów Naukowych. W l. 1900–12 pracowała jako nauczycielka udzielając lekcji w domach prywatnych i na pensjach żeńskich. W r. 1912 zamieszkała w Siedleckiem, prawdopodobnie z mężem (ok. r. 1906 wyszła bowiem za mąż za nie znanego z imienia Łozińskiego). Wychowana w kulturalnej atmosferze, wcześnie podjęła pracę literacką, publikując w r. 1902 na łamach „Bluszczu” swe pierwsze próby poetyckie. Do r. 1914 napisała wiele wierszy, a także nowel, fragmentów prozy, szkiców o pisarzach (głównie o kobietach-pisarkach), felietonów, sprawozdań i recenzji literackich. Była nadto cenioną recenzentką teatralną. Utwory publikowała w „Bluszczu” (1902–14), „Kurierze Warszawskim” (1903–14), „Tygodniku Ilustrowanym” (1908–14, tu m. in. zamieściła w r. 1911 nowelę pt. Do domu ojców, wyróżnioną na konkursie pisma), „Gazecie Warszawskiej” (1905, 1910–11, m. in. felietony o tematyce warszawskiej), „Głosie Warszawskim” (1908–9), ponadto w „Kurierze Litewskim” (1906–12), „Myśli Polskiej” (1906–7) i in. W l. 1915–18 przebywała w Rosji, w Bobrujsku, pełniąc funkcję siostry miłosierdzia w szpitalu ziemstwa; r. 1916 spędziła na wsi na Mohylowszczyźnie. W r. 1919 powróciła do Siedlec i tu aż do wyjazdu do Warszawy pracowała jako nauczycielka historii i literatury w gimnazjach żeńskich. W t.r. ukazał się pierwszy tomik poetyckich juweniliów O.-P.-iej zbierający wiersze powstałe po r. 1908, pt. Tarcza (W.), składający się głównie z utworów o akcentach patriotycznych.

Po powrocie do Warszawy O.-P. podjęła w r. 1921 przerwaną pracę literacką i publicystyczną; żywo uczestniczyła w życiu literackim i kulturalnym Warszawy, była postacią znaną i cenioną, zwłaszcza jako redaktorka „Bluszczu”, poczytnego i z wieloletnimi tradycjami pisma dla kobiet. Redakcję prowadziła najpierw krótko w l. 1921–2, a następnie w l. 1927–39. W tym drugim okresie pismo to przekształciło się w periodyk o charakterze społeczno-literackim (uzyskało zresztą ten podtytuł), odznaczający się wysokim poziomem literackim i publicystycznym. O.-P. starannie dobierała współpracowników; pisały w „Bluszczu” m. in.: Maria Dąbrowska, Maria Kuncewiczowa, Ewa Szelburg-Zarembina, Maria Jasnorzewska-Pawlikowska, Pola Gojawiczyńska. Problematyka polityczna ujęta była w sposób informacyjny (m. in. dział: Co słychać w Polsce i o Polsce). Znacznie więcej uwagi poświęcano zagadnieniom ruchu kobiecego i sprawom rodziny. O.-P. prowadziła stały dział recenzji teatralnych. Liczne artykuły, wiersze, eseje, szkice, recenzje literackie i teatralne drukowała także i w innych czasopismach, m. in. w „Pionie”, „Tygodniku Ilustrowanym”, „Wiadomościach Literackich”, „Czasie”, „Gazecie Polskiej”, „Gazecie Warszawskiej”, „Ilustrowanym Kurierze Codziennym”, „Kurierze Warszawskim”, „Kurierze Czerwonym”, w którym prowadziła też stały dział recenzji teatralnych. W l. 1928–39 współpracowała z Polskim Radio, wygłaszając felietony teatralne, odczyty oraz audycje literackie. W działalności O.-P-iej dość ważną pozycję zajmowała twórczość przekładowa; spolszczyła powieść P. Moranda „Lewis i Irena” (1924), A. Gerbaulta „Sam przez Atlantyk” (1925, przedruk, pt. „W pogoni za słońcem”, 1957), H. Duvernoisa „Eunuch” oraz „Gizela” (1927, 1929), Y. Colette „Rąbek zasłony” (1928).

W l. 1925–39 O.-P. wielokrotnie wyjeżdżała za granicę: do Francji, Włoch, Turcji, Jugosławii, Bułgarii, Islandii; plonem tych podróży były zajmujące reportaże (np. Kalejdoskop paryski, „Comoedia” 1926, Wieczna młodość Stambułu, „Naokoło Świata” 1935, Listy włoskie, „Radio” 1927, nadto reportaże z Bułgarii w „Tyg. Ilustr.” 1918, 1922, 1923). Kontynuując swe zainteresowania piszącymi kobietami wydała w r. 1938 tom literackich sylwetek współczesnych poetek i prozaiczek polskich pt. Kobiety piszą (W.), przyjęty ówcześnie z dużym zainteresowaniem.

Okres okupacji niemieckiej O.-P. przeżyła w Warszawie; źródłem jej utrzymania była renta inwalidzka pobierana z Ubezpieczalni Społecznej oraz zatrudnienie w kiosku z książkami w kawiarni «Swann», gdzie równocześnie kolportowała «zakazane» książki wśród wiejskich zespołów czytelniczych. Brała udział w konspiracyjnych spotkaniach literackich. W r. 1942 zdobyła wyróżnienie za pamiętnik z obrony Warszawy w konkursie ogłoszonym przez Komisję Propagandy Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK oraz za „Biuletyn Informacyjny” (fragmenty zostały opublikowane w konspiracyjnie wydanej książce „Pamiętniki z oblężenia Warszawy”, 1942, rękopis w całości zniszczony w r. 1944). Po powstaniu warszawskim osiedliła się w Częstochowie, pracując od 16 I 1945 do 1 IV 1948 jako kierowniczka Biblioteki Miejskiej; prowadziła ponadto miejscowy Klub Literatów i była lektorką języka rosyjskiego w Wyższej Szkole Administracyjno-Handlowej. Zarówno pracą zawodową, jak i społeczną przyprzyczyniła się do rozbudzenia życia kulturalnego w Częstochowie. Po powrocie do Warszawy w kwietniu 1948 zajęła się pracą literacką i publicystyczną oraz objęła redakcję pisma „Moda i Życie Praktyczne”, a w l. 1950–3 prowadziła dział kulturalny w „Kurierze Codziennym”, współpracując równocześnie z wieloma czasopismami. Jak dawniej, tak i po wojnie uprawiała O.-P. publicystykę, krytykę literacką i artystyczną oraz teatralną na łamach „Nowej Kultury”, „Nowin Literackich”, „Odrodzenia”, „Stolicy”, „Teatru”, „Radia i Świata”, „Twórczości” i in. W ostatnich latach życia zajęła się głównie pracą literacką. Związana z życiem kulturalnym Warszawy, opisywała jej ulice, domy i ludzi w licznych, nasyconych szczegółami obyczajowymi felietonach i szkicach, które zebrała w tomie pt. Warszawa mego dzieciństwa (W. 1955). Napisała też beletrystycznie ujętą książkę Podróże Mickiewicza (W. 1957) i powieść o Wacławie Rzewuskim pt. Bohater wielkiej przygody (W. 1960). Przetłumaczyła kilka utworów beletrystycznych z języka rosyjskiego, m. in. nowele W. Korolenki (druk. w: „Dzieła wybrane”, tegoż, 1952) oraz wspólnie ze Stefanią Bądkowską – Czechow we wspomnieniach swoich współczesnych (1960). Była członkiem Związku Literatów (od 1920), Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich (od 1948), a w l. 1945–53 Stronnictwa Demokratycznego. Zmarła w Warszawie 21 VII 1962 i została pochowana na cmentarzu Powązkowskim. Była odznaczona Złotym Krzyżem Zasługi i Krzyżem Kawalerskim Orderu Polonia Restituta.

Z małżeństwa, zawartego w r. 1912 z obywatelem ziemskim Władysławem Łozińskim, z którym się rozwiodła, nie pozostawiła potomstwa.

Nieopublikowana twórczość O.-P-iej: tom poezji lirycznych z l. 1920–35, wybór recenzji teatralnych 1926–39, tom listów z podróży do Włoch i Turcji oraz przekład „Zdrady klerków” J. Bendy, uległy zniszczeniu podczas powstania warszawskiego.

Nowy Korbut (Słownik pisarzy), III; Chojnacki W., Bibliografia zwartych druków konspiracyjnych wydanych pod okupacją hitlerowską w l. 1939–1945, W. 1970; Pol. Bibliogr. Liter., za l. 1944/5 i n.; Enc. Warszawy; W. Enc. Powsz. (PWN); Grzegorczyk P., Z materiałów bio- i bibliograficznych dotyczących pisarzy zmarłych w 1962 r., „Roczn. Liter.” 1962 s. 527–8; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Peretiatkowicz-Sobeski, Współcz. kultura pol.; – Jabłońska K., Ostatnia redaktorka „Bluszczu”, „Stolica” 1968 nr 51 (fot.); Lipski J. J., Warszawscy „Pustelnicy” i „Bywalscy”, W. 1973 II; Mańkowska A., Stefania Podhorska-Okołów, „Tyg. Powsz.” 1960 nr 2 (fot.); Orłowska B., Droga pisarska Stefanii Podhorskiej-Okołów, „Radio i Telewizja” 1962 nr 32; Rojkowa M., Niedzielny wieczór u Stefanii Podhorskiej-Okołów, „Stolica” 1959 nr 51/2 (fot.); Rychlewski J., Żegna ją „miasto niespełnionych marzeń”, „Kierunki” 1962 nr 31; Szypowska M., Szlakiem wspomnień. Rozmowa ze Stefanią Podhorską-Okołów, „Stolica” 1958 nr 47 (fot.); – Hertz P., Zbiór poetów polskich XIX w., W. 1975 VI; – „Świat” 1912 nr 17 s. 19; – Wspomnienia pośmiertne i nekrologi z r. 1962: (Kr-a), „Stolica” nr 31, Ostatnia redaktorka „Bluszczu”, „Zwierciadło” nr 32 (fot.), (sms), Po zgonie Stefanii Podhorskiej-Okołów, „Słowo Powsz.” nr 176, „Tryb. Ludu” nr 205, „Tyg. Powsz.” nr 32 (fot.), „Życie Warsz.” nr 174–5; – Arch. Nowego Korbuta (Słownika pisarzy); Arch. Związku Literatów Polskich; IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna.

Cecylia Gajkowska