Szacherska Stella Maria z Rolbieskich, pseud. Emilia (1911–1997), historyk, adiunkt Instytutu Historii Polskiej Akademii Nauk.
Ur. 25 IV w Berlinie, była córką Stanisława Jana Rolbieskiego (zob.) i Emilii z Wika-Czarnowskich, bratanicą Wandy Rolbieskiej (zob.).
Wczesne dzieciństwo spędziła Stella Maria z rodzicami w Berlinie; na przełomie l. 1918 i 1919 osiadła z nimi w Bydgoszczy. W r. 1929 ukończyła tamże Żeńskie Katolickie Gimnazjum Humanistyczne. Następnie przebywała we Francji i Wielkiej Brytanii. W lutym 1931 wyszła za mąż za Zbigniewa Szacherskiego (zob.) i zamieszkała w Poznaniu.
Po rozpoczęciu drugiej wojny światowej i zamordowaniu przez Niemców 20 X 1939 w Bydgoszczy rodziców i brata, Romana Aleksandra, osiadła S. w Warszawie; utrzymywała się z pracy stenotypistki i lekcji języków obcych. Wstąpiła do ZWZ-AK; po r. 1942 pod pseud. Emilia była łączniczką Wydz. Broni Szybkich w Oddz. III Operacyjno-Wyszkoleniowym Komendy Głównej AK. Podczas powstania warszawskiego 1944 r. przebywała na Pradze, a po wkroczeniu 14 IX t.r. do tej dzielnicy oddziałów polskich i sowieckich przedostała się do Lublina, gdzie od 15 I 1945 pracowała w Polskim Radiu. W grudniu t.r. wróciła do Warszawy i kontynuowała pracę w radiu jako tłumacz języka angielskiego w Dziale Informacji Zagranicznej. Niebawem zrezygnowała z pracy i podjęła studia na Wydz. Historycznym Uniw. Warsz. W l. 1947–8 pracowała jako asystentka w kierowanym przez męża Muzeum WP. W r. 1950 uzyskała stopień magistra na podstawie pracy Ludzie wolni w IX wieku, napisanej pod kierunkiem Tadeusza Manteuffla. Została następnie asystentką w jego Pracowni Atlasu Wczesnodziejowego oraz redaktorem w wydawnictwie «Książka i Wiedza». W październiku 1951 na własną prośbę przeszła do AGAD, a w grudniu 1953 rozpoczęła pracę w nowo powstałym pod dyrekcją Manteuffla Inst. Historii PAN. Tam doktoryzowała się w r. 1958 na podstawie pracy Opactwo cysterskie w Szpetalu a misja pruska (W. 1960), również napisanej pod kierunkiem Manteuffla, i otrzymała stanowisko adiunkta.
S. prowadziła badania nad stosunkami duńsko-pomorsko-pruskimi w XII i XIII w. Opublikowała na ten temat artykuły: Akta prepozyta dobrzyńskiego Ekberta z 1235 r. a feudalna ekspansja niemiecka na ziemie polskie („Przegl. Hist.” 1959 z. 3), Pierwsi protektorzy biskupa Prus Chrystiana („Wieki średnie. Prace ofiarowane Tadeuszowi Manteufflowi w 60. rocznicę urodzin”, W. 1962), Opactwo oliwskie a próba ekspansji duńskiej w Prusach („Kwart. Hist.” 1967 nr 4), oraz Rola polityczna pierwszych metropolitów duńskich („Przegl. Hist.” T. 59: 1968 z. 1). Podsumowaniem tych badań była książka Rola klasztorów duńskich w ekspansji Danii na Pomorzu Zachodnim u schyłku XII w. (Wr. 1968). S. zajmowała się też historią Mazowsza i z tego zakresu opublikowała artykuł Nieznane przywileje warszawskie z XV i początków XVI wieku („Przegl. Hist.” T. 51: 1960 z. 2). Wydawała źródła: wspólnie z Anną Sucheni-Grabowską Lustracje województwa płockiego 1565–1789 (W. 1965), a samodzielnie Zbiór dokumentów i listów miasta Płocka (W. 1975–87 I–II), za który otrzymała nagrodę I st. wojewody płockiego. Pisała o warszawskim rodzie mieszczańskim: Żywot kupca. Uzupełnienia do „Genealogii” Baryczków („Studia Warsz.” 1977 z. 2) i Wójtowie dziedziczni Starej Warszawy w XV i XVI wieku („Społeczeństwo Polski średniowiecznej”, Red. S. K. Kuczyński, W. 1981 I) oraz o wydanych dla Płocka pouczeniach prawnych: Ostatnie ortyle sądu wyższego w Chełmnie („Kultura średniowieczna i staropolska. Studia ofiarowane A. Gieysztorowi w 50-lecie pracy naukowej”, W. 1991) i Płock czy Połock? Rzekomy dokument rady płockiej z 1501 r. w sprawie kupca wrocławskiego („Czas, przestrzeń, praca w dawnych miastach. Studia ofiarowane Henrykowi Samsonowiczowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin”, W. 1991). Publikowała rozprawy z zakresu dyplomatyki, m.in. Z dziejów kancelarii książąt kujawskich w XIII wieku. Dwa nieznane dokumenty szpetalskie („Studia Źródłozn.” T. 5: 1960) i Kancelaria Siemowita księcia dobrzyńskiego (tamże T. 11: 1966). Ogłosiła także pracę o początkach nazwy Półwyspu Helskiego: Nazwa Hel – ślad itinerarium bałtyckiego z XII w. („Polska w świecie. Szkice z dziejów kultury polskiej”, W. 1972, po niemiecku w „Studia Maritima” Vol. 3: 1981). Czasów Odrodzenia dotyczyły artykuły: wspólny z Januszem Tazbirem Memoriał antysocyniański pastorów luterańskich („Odr. i Reform. w Polsce” T. 7: 1962) oraz samodzielny Uczeni szwedzcy na emigracji w Polsce (tamże T. 17: 1972). W PSB ogłosiła piętnaście biogramów, m.in. bp. kujawskiego i pomorskiego Michała (zm. 1252) oraz Pawła Racława (zm. ok. 1540), wójta i burmistrza Płocka. Zmarła 21 XII 1997 w Warszawie, została pochowana obok męża na cmentarzu paraf. w Starych Proboszczewicach (pow. płocki). Była odznaczona Medalem Wojska (1948) oraz Krzyżem Armii Krajowej (1973).
W małżeństwie ze Zbigniewem Szacherskim miała córkę Marię Krystynę (1937–2003), profesora geoinformatyki na Uniw. Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie.
Pośmiertnie wydano wspomnienie S-iej o mężu pt. Pułkownik Zbigniew Szacherski dyrektor Muzeum Wojska Polskiego w latach odbudowy (W. 2000).
Wspomnienia pośmiertne: „Kwart. Hist.” 1999 nr 2, „Notatki Płockie” 1998 nr 1/174; – IH PAN: Akta osobowe, sygn. 2/505.
Stefan K. Kuczyński