Sudywoj (Sędziwój) Wolimuntowicz z Dziawołtowa h. Zadora (zm. po 2 IV 1459), kasztelan wileński, namiestnik smoleński, kanclerz wielkiego księcia.
S. należał do Wolimuntowiczów, jednego z najbardziej wpływowych rodów możnowładczych Litwy. Jego ojciec Wolimunt (zm. przed 1412), syn Buszki, zaprzysiągł w r. 1398 traktat saliński. S. był prawdopodobnie jego najmłodszym synem, bratem Rumbolda (zob.), Michała Kieżgajły (zob.), Jawnuty (zm. 1432), woj. i star. trockiego, Szedybora, star. wiłkomirskiego w l. 1424–6 i być może namiestnika kowieńskiego za ks. Świdrygiełły, oraz Gudygierda. Pisał się z położonego niedaleko Wiłkomierza Dziawołtowa nad rzeką Świętą, stanowiącego ośrodek włości rodowej Wolimuntowiczów. Ponieważ jako jedyny z braci Wolimuntowiczów nie jest znany z imienia litewskiego, należy sądzić, że urodził się najpewniej już po wstąpieniu Jagiełły na tron polski. Znacznie też później niż jego bracia zaczął brać udział w życiu publicznym. Już jako star. kowieński posłował z ramienia w. ks. Świdrygiełły wiosną 1431, wraz z kaszt. wileńskim Krystynem Ościkiem, do w. mistrza krzyżackiego Pawła von Russdorfa. Latem u boku braci: Michała Kieżgajły, Rumbolda i Szedybora brał udział w wojnie z Król. Pol. o Wołyń; uczestniczył w walkach pod Łuckiem. Dn. 1 IX t.r. w Czartorysku świadczył na dokumencie rozejmu z Polską, do którego przywiesił pieczęć z h. Zadora. Wzorem braci lojalnie służył w. ks. Świdrygielle, który dążył do zerwania unii z Polską. Dn. 15 V 1432 uczestniczył w zjeździe w Skirstymoniu, na którym zostało zawarte przymierze litewsko-krzyżackie. W sierpniu t.r. został przez króla Władysława Jagiełłę oddelegowany wraz z Jerzym Butrymem na rokowania polsko-krzyżackie w sprawie zatargów granicznych w okresie rozejmu. Zamach w Oszmianie na w. ks. Świdrygiełłę pod koniec sierpnia t.r., przejęcie z polską pomocą władzy w Wilnie przez Zygmunta Kiejstutowicza i w następstwie tych wypadków wojna domowa w W. Ks. Lit., zachwiały dobrze rozwijającą się karierą S-a. Początkowo wydawało się, że Wolimuntowicze poparli nowego władcę Litwy. Jeszcze w Grodnie 15 X wszyscy, poza S-em, wzięli udział w złożeniu przez Zygmunta Kiejstutowicza przysięgi wierności królowi i Koronie Polskiej, lecz dwa tygodnie później zostali oskarżeni o spiskowanie ze Świdrygiełłą. Rumbolda i Jawnutę natychmiast zgładzono, a Kieżgajłę i Szedybora uwięziono. Prawdopodobnie wtedy właśnie S. stracił star. kowieńskie, bowiem korespondencja krzyżacka późną jesienią t.r. donosiła, że Zygmunt Kiejstutowicz posłał do Kowna nowego starostę. S. nie zdobył zaufania wielkiego księcia, a jego wystąpienie jako świadka na aktach unii w styczniu 1433 (niebawem po tragedii rodu Wolimuntowiczów) oraz w lutym r.n., miało tylko zaświadczyć o poparciu, jakie miał na Litwie nowy jej władca.
Po nagłej śmierci Zygmunta Kiejstutowicza (20 III 1440) i wyniesieniu na tron wielkoksiążęcy królewicza Kazimierza Jagiellończyka, S. i jego brat Kieżgajło bardzo szybko dołączyli do elity urzędniczej. S. pojawił się w styczniu 1441 jeden raz z tytułem kanclerza wielkiego księcia, co wobec nieistnienia jeszcze wtedy urzędu kanclerskiego mogło być sposobem na zapewnienie mu odpowiedniego miejsca na dworze. Wiosną 1445 wziął udział w wyprawie odwetowej na państwo moskiewskie i znalazł się wśród kilku panów litewskich, którzy dowodzili zwycięską wyprawą zbrojną na Kozielsk, Możajsk i Wereję. Już we wrześniu t.r. poświadczony był na urzędzie namiestnika smoleńskiego, który objął po kniaziu Semenie Jamontowiczu, przypuszczalnie jeszcze przed kampanią; Kazimierz Jagiellończyk potrzebował na tym ważnym i do tej pory niespokojnym namiestnictwie wschodnim w pełni zaufanego człowieka. Nie bez znaczenia była też pozycja, jaką zajmowali u boku wielkiego księcia starszy brat S-a, star. żmudzki i kaszt. wileński Kieżgajło, oraz jego syn Michał Kieżgajłowicz (od r. 1444 kanclerz W. Ks. Lit.), a także zięć Kieżgajły woj. wileński Jan Gasztołd, mąż Doroty. S. reprezentował wielkiego księcia podczas pertraktacji z zakonem krzyżackim i mistrzem inflanckim Heidenreichem Vinke von Overbergiem w sprawie porozumienia handlowego i granicznego. W l. 1445–8 pięć razy posłował do państwa zakonnego, także w misji tajnej. W okresie tych pertraktacji wielki książę przeniósł go (zważywszy na jego doświadczenie w rozmowach z Krzyżakami oraz na rolę Kowna w handlu bałtyckim) z namiestnictwa smoleńskiego na star. kowieńskie; na tym urzędzie był S. ponownie poświadczony już latem 1447. Swego rodzaju specjalizowanie się S-a w pertraktacjach z Krzyżakami mogło być rezultatem bliżej nieznanych jego wcześniejszych kontaktów, możliwe, iż nawiązanych w okresie służby dla w. ks. Świdrygiełły. Potwierdzone źródłowo jego dobre relacje z krzyżackimi dostojnikami (m.in. w. mistrz Konrad von Erlichshausen polecał go swoim posłom jako wypróbowanego przyjaciela Zakonu), wpłynęły na pogląd, że był on przywódcą stronnictwa krzyżackiego na Litwie (O. Halecki).
Funkcję star. kowieńskiego pełnił S. nieprzerwanie do śmierci, a od r. 1451 łączył ją z jeszcze wyższym urzędem kaszt. wileńskiego, zapewniającym mu stałe miejsce w radzie wielkoksiążęcej. Brał udział w podejmowaniu ważnych dla Litwy decyzji, np. w sprawie włączenia Wołynia do W. Ks. Lit. po śmierci ks. Świdrygiełły w r. 1452. Rolę bliskiego doradcy pełnił też w okresie sporu, jaki rada toczyła z w. ks. Kazimierzem Jagiellończykiem w sprawie stosunków z Król. Pol. Zaliczał się do sprzymierzeńców woj. wileńskiego Gasztołda, zwolennika odzyskania Podola z rąk Polaków oraz zachowania przyjaznych stosunków z zakonem krzyżackim. Postawa panów rady wielkoksiążęcej, bliska S-owi z racji jego drogi politycznej, wpłynęła na neutralność W. Ks. Lit. w wojnie trzynastoletniej. Mimo trwania tej wojny utrzymywał S. przyjazne kontakty z dostojnikami Zakonu nie tylko jako członek rady, ale także prywatnie. Pośredniczył też, m.in. przesyłając podarki, w kontaktach Zakonu z woj. Gasztołdem, który w l. pięćdziesiątych popadł w niełaskę Kazimierza Jagiellończyka. Jednym z ostatnich świadectw politycznej aktywności S-a był jego list z 25 I 1459 do w. mistrza Ludwika von Erlichshausena w sprawie dwóch litewskich jeńców. Wystąpił jeszcze 2 IV t.r. jako świadek w przywileju dla Michała Kieżgajłowicza na dobra Żeleźnice. Najpewniej wkrótce potem zmarł. Jego następca na kaszt. wileńskiej, Wojciech Janowicz Moniwid, poświadczony był od r. 1461, a na star. kowieńskim Stanko Mordas od r. 1463.
Z nieznanej z imienia żony miał S. syna Stanisława (Stanko) (zob. Sudywojewicz Stanisław) oraz córkę nieznanego imienia, która poślubiła woj. trockiego Jana Wiażewicza h. Leliwa. W porównaniu z innymi przedstawicielami elity urzędniczej nadania wielkiego księcia dla S-a przedstawiają się nader skromnie. Na początku panowania Kazimierza Jagiellończyka uzyskał on nadanie 30 ludzi koniokormców w Oniksztach. Jego syn Stanko posiadał dwór Botoki na Żmudzi, który mógł odziedziczyć po ojcu. Podobnie przedstawia się sprawa innej własności Stanki, Szacka (pow. miński), sąsiadującego z majątkiem Citwa należącym do jego szwagra Jana Wiażewicza i prawdopodobnie wydzielonym z Szacka jako wiano córki S-a. Bratankami S-a byli Michał Kieżgajło (zob.), kanclerz litewski i woj. wileński, oraz Jan Kieżgajło (zob.).
W l. 1459–71 w źródłach pojawiła się informacja o Macieju, altaryście S-a; możliwe, że chodziło o ołtarz w kościele paraf. w Dziawołtowie ufundowanym ok. r. 1444 przez brata S-a, Michała Kieżgajłę, ponieważ brak informacji o jakiejkolwiek fundacji S-a. Przy dokumentach i listach S-a zachowało się kilka jego pieczęci z h. Zadora.
Boniecki; Urzędnicy, XI; Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego, Red. A. Rachuba, W. 2003 IV; – Barvinskij B., Žigimont Kiejstutovič velikij kniaz’ litovsko-ruskij, Žovkva 1905 s. 132; Bučinskij B., Kilka pričinkiv do časiv vielikogo kniazia Svitrigajla (1430–1433), „Zapysky Naukovoho Tovarystva im. Ševčenka” T. 76: 1907 s. 135–7; Halecki O., Dzieje Unii Jagiellońskiej, Kr. 1919 I; tenże, Ostatnie lata Świdrygiełły i sprawa wołyńska za Kazimierza Jagiellończyka, Kr. 1915; Kolankowski L., Dzieje Wielkiego Księstwa Litewskiego za Jagiellonów, W. 1930 I; Korczak L., Litewska rada wielkoksiążęca w XV wieku, Kr. 1998 s. 99; taż, Polityka wschodnia Kazimierza Jagiellończyka w latach 1440–1449, „Analecta Cracoviensia” T. 19: 1987 s. 283–4; Petrauskas R., Lietuvos diduomenė XIV a. pabaigoje – XV a., Vilnius 2003; Pietkiewicz K., Kieżgajłowie i ich latyfundium do połowy XVI wieku, P. 1982 s. 27–31, 67–8; Semkowicz W., O litewskich rodach bojarskich zbratanych ze szlachtą polską w Horodle w roku 1413, „Lituano-Slavica Posnaniensia” T. 3: 1989 s. 32–3; – Daniłowicz I., Skarbiec dyplomatów etc. posługujących do krytycznego wyjaśnienia dziejów Litwy, Wil. 1862 II nr 1768; Kod. katedry i diec. wil.; Liv.-Est.-u. Kurl. Urk-buch, VIII, X–XI; Metryka Lit., III, XXV; Polnoe sobr. russ. letopisej, XVII, XXXV; – AGAD: dok. perg. 5854; Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz w Berlinie-Dahlem: Ordensbriefarchiv, nr 5636, 6173, 6191, 6312, 8911, 9050, 9121, 9234, 9424, 9425, 9240, 11294, 12201, 12508, 12573, 13725, 15275.
Lidia Korczak