Szachna Szalom (Szraga) z Pohrebyszcz (1770/1–1803), cadyk.
Był wnukiem Dow Bera z Międzyrzecza (między 1704 a 1710 – 1772) zwanego Wielkim Magidem, od r. 1760 przywódcy chasydów, synem jego jedynego syna Abrahama Anioła z Sadagóry (1741–1776), chasydzkiego ascety i kaznodziei, oraz jego drugiej żony Gitel, córki Meszulama Fajwusz Horowica z Krzemieńca. Imię otrzymał na cześć swojego przodka Szaloma Szachny (zob.). Miał starszego brata Izraela Chaima.
Po śmierci ojca S-y matka wyjechała do Palestyny, gdzie pracowała jako praczka; tam zmarła, została pochowana w Tyberiadzie. S-ą i Izraelem Chaimem zaopiekował się Salomon z Karlina; zajął się ich edukacją i wybrał dla nich żony: Izraela Chaima ożenił ze swą córką, natomiast S-ę z Chawą (Ewą), córką Malki i założyciela dynastii cadyków twerskich, cadyka Menachema Nachuma ben Cwi z Czarnobyla. Ślub odbył się zapewne ok. r. 1785 w Pohrebyszczu na Ukrainie i tam na dworze teścia i pod jego opieką osiedlił się S. z żoną, wiodąc dostatnie życie. Po wyjeździe teścia do Czarnobyla stał się ok. r. 1790 przywódcą nielicznej grupy chasydów w Pohrebyszczu.
S. wprowadził nowy styl życia, wśród chasydów zwany królewską drogą, kontrastujący z dość ascetyczną postawą poprzednich generacji. Nie respektował przepisu religijnego, zabraniającego mieszania w ubiorze wełny z płótnem i zamiast białej, jedwabnej bekieszy nosił elegancki, wełniany strój. Ubierał się przed lustrem, na co Talmud zezwalał jedynie potomkom rabbiego Gamliela. Obcinał włosy i nosił krótkie pejsy oraz palił drogie papierosy zamiast fajki. Piękny, dobrze umeblowany dom S-y i jego równie modnej żony przyrównywano do nieomal królewskich dworów dawnych żydowskich egzylarchów. Wprowadził też S. nowe obyczaje, m.in. w miesiącu elul (wrzesień), gdy chasydzi modlili się i studiowali Pismo w oczekiwaniu na przyjście nowego roku i sądnego dnia (Jom Kipur), przebywał cały dzień w lesie, a do domu wracał tylko na posiłki. Sam jadł niewiele, lecz sprzeciwiał się wszelkim postom i rozpamiętywaniu nieszczęść. Mimo braku aprobaty teścia dla tych nowości, S. zyskał autorytet wśród wielu chasydów.
S. napisał broszurę Hanhagot jeszarot we-seder ha-jom (Poradnik prawny na dzień Sederu); wraz z dziełem jego ojca „Chesed le-Awraham” („Łaska udzielona Abrahamowi”) została ona opublikowana w r. 1851 w Czerniowcach. S. zmarł 30 IX 1803 (w święto szałasów dn. 14 tiszri 5564 r.) w Pohrebyszczu. O S-ie, potomku Wielkiego Magida, zachowało się kilka legend żydowskich; Martin Buber w „Opowieściach chasydów” przedstawił dwie z nich dotyczące jego mądrości: „Jedź w pokoju!” i „Z takim samym żarem”.
Z Chawą (Ewą) miał S. dwóch synów. Starszy syn Abraham z Pohrebyszcz (1786/7–1812/13) przejął po S-ie sukcesję i został cadykiem (jenukiem) w wieku niespełna 16 lat; był to pierwszy taki przypadek w historii chasydyzmu. Młodszy syn, Izrael Friedman z Różyna (1796–1850), ur. w Pohrebyszczu, objął obowiązki cadyka po przedwczesnej śmierci brata i w tym samym co on wieku; zarzucano mu jednak, że stało się to wyłącznie z racji jego pochodzenia. W r. 1815 przeniósł swój dwór w okolice Różyna i podobnie jak ojciec otaczał się przepychem. W r. 1836 oskarżono go o udział w zamordowaniu dwóch żydowskich donosicieli i uwięziono na cztery lata (poł. tego okresu spędził w więzieniu w Kijowie). Zwolniony z braku dowodów, pozostawał pod dozorem policyjnym. W r. 1842 wyjechał do Galicji, a następnie osiadł w Sadagórze koło Czerniowiec na Bukowinie. Komponował utwory muzyczne i układał przypowieści, które stały się częścią chasydzkiego folkloru. Cadyk z Nowego Sącza, Chaim Halberstam, zgorszony jego niewiedzą i wystawnym trybem życia, wiódł z nim długoletni spór. Izrael Friedman z Różyna stał się protoplastą sadagórskiej dynastii cadyków.
Cała A. i in., Historia i kultura Żydów polskich. Słownik, W. 2000; Polski słownik judaistyczny, W. 2003 I–II; The YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe, New Haven–London 2008 II; – Assaf D., Chasydyzm: zarys historii, w: Światło i słońce. Studia z dziejów chasydyzmu, Red. M. Galasa, Kr. 2006 s. 20, 26; tenże, The Regal Way: The Life and Times of Rabbi Israel of Ruzhin, Stanford (California) 2002; Buber M., Opowieści chasydów, P. 1986 s. 207; Ciałowicz A., W cadykowym dworze. Sadagóra: życie i obyczaj, w: Światło i słońce..., s. 175, 181; Dorfman Y., The Maggid of Mezritch. The Life and Times of Rebbe Dov Ber, the Great Maggid of Mezritch, Southfield (Mich.) 1989; Grupińska A., Najtrudniej jest spotkać Lilit. Opowieści chasydek, W. 1999 s. 282; Wodziński M., Groby cadyków w Polsce, Wr. 1998.
Stefan Gąsiorowski