INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Szczęsny Leon Poniatowski  

 
 
1857-04-22 - 1936-05-31
Biogram został opublikowany w latach 1982-1983 w XXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Poniatowski Szczęsny Leon (1857–1936), prawnik, rolnik, działacz społeczny i polityczny. Ur. 22 IV w Cepcewiczach nad Horyniem w pow. łuckim, był synem Adama i Zofii z Felińskich, córki Ewy Felińskiej (zob.), siostry arcbpa Zygmunta Felińskiego (zob.), młodszym bratem Kazimierza (zob.). Gdy w r. 1864 ojciec za udział w powstaniu został zesłany na Syberię, a majątek uległ konfiskacie, P. przez pewien czas wychowywał się u krewnych Felińskich i Wydżgów. Do gimnazjum uczęszczał początkowo w Warszawie, a od r. 1874 w Jarosławiu nad Wołgą, gdzie po śmierci ojca przebywał pod opieką stryja arcybpa Felińskiego. Egzamin maturalny złożył ok. r. 1879 we Włodzimierzu. W l. n. studiował na uniwersytecie w Petersburgu prawo, które ukończył w r. 1883 ze srebrnym medalem, lecz nie przyjął propozycji podjęcia pracy naukowej na tej uczelni. Przez pięć lat odbywał praktykę adwokacką w kancelarii Włodzimierza Spasowicza w Petersburgu. W okresie tym pisywał korespondencje do „Journal de Genève”. Ok. l. 1890–7 prowadził własną kancelarię adwokacką w Dyneburgu, a następnie powrócił do odzyskanego majątku w Cepcewiczach. Oprócz zajęć gospodarskich zajmował się pracą społeczną i polityczną, był jednym z najbardziej znanych działaczy polskich na Polesiu i Wołyniu. Ok. r. 1900 brał udział w organizowaniu Tow. Wzajemnego Kredytu tzw. Banku Polskiego w Łucku, a w r. 1901 był współzałożycielem, a następnie wieloletnim prezesem Tow. Rolniczego w Łucku. Pod jego kierunkiem Towarzystwo rozwinęło owocną działalność rolniczo-handlową opartą na zasadach komisowych. W l. 1904–6, gdy zaistniała możliwość uzyskania przez Polaków pewnych ustępstw od rządu rosyjskiego, nawiązywał kontakty z działaczami politycznymi w Żytomierzu, Kamieńcu, Kijowie, Warszawie, Moskwie, Petersburgu. W r. 1905 wziął udział w dwóch ogólnorosyjskich zjazdach działaczy ziemskich w Moskwie (we wrześniu i listopadzie), na których rozpatrywano kwestię narodową, w tym również i polską. P. opowiadał się wówczas za nadaniem Ukrainie autonomii politycznej. W r. 1903 wraz z Włodzimierzem Grocholskim, Tomaszem Michałowskim, Wilhelmem Kulikowskim i in. założył konspiracyjną organizację «Zrzeszenie», której celem była obrona interesów Polaków na Rusi, zakładanie tajnych polskich szkół, a później akcja wyborcza do I Dumy. W okresie tym współuczestniczył w powstaniu „Dziennika Kijowskiego”, w którym następnie zamieszczał swoje artykuły, m. in. W sprawie agrarnej (R. 1: 1906 nr 2, 19).

Dn. 14 IV 1906 P. został wybrany jako poseł ziemi wołyńskiej do I Dumy Państwowej, obok Józefa Potockiego i Włodzimierza Grocholskiego, i jako jedyny Polak wszedł do prezydium Dumy w charakterze wicesekretarza. W Dumie należał do Koła posłów polskich z Litwy i Rusi, które powstało – niezależnie od Koła Polskiego skupiającego posłów z Królestwa Kongresowego – dla obrony interesów Polaków ziem wschodnich, m. in. walki o dopuszczenie polskich szkół na tych terenach; w związku z tą sprawą P. wszedł w ostry konflikt z Kołem Polskim, które zrezygnowało z walki o szkoły polskie na wschód od Bugu. Z ramienia Koła P. działał w komisji agrarnej, występując przeciwko idei przymusowego wywłaszczania majątków, ziemskich, za rozwiązywaniem kwestii agrarnej zgodnie z miejscowymi warunkami. W tym duchu dwukrotnie zabierał również głos w obradach plenarnych Dumy. Potępiał także pogromy Żydów w Białymstoku. Swoimi uwagami na temat działalności I Dumy dzielił się na łamach warszawskiego „Słowa”. Po rozwiązaniu I Dumy (lipiec 1906) P. powrócił do pracy społecznej. W tych latach, w okresie rządów P. Stołypina, samorządy terytorialne tzw. ziemstwa, które miały stać się narzędziem rusyfikacji na ziemiach wschodnich, dzięki przewadze Polaków w ich władzach przyczyniły się do znacznego rozwoju tych terenów. P. działał w ziemstwie powiatowym i gubernialnym, gdzie pełnił funkcje przewodniczącego komisji komunikacyjnej i finansowej, pracował też w kilku innych komisjach. Dzięki jego inicjatywie rozwijała się na Wołyniu budowa dróg, rozszerzona została sieć telefoniczna, rozpoczęto opracowanie szczegółowej mapy Wołynia oraz powstała w r. 1915 spółka «Kamień» d/s eksploatacji złóż mineralnych Wołynia, której osiągnięcia wykorzystano już w l. dwudziestych. Był w tym okresie członkiem Rejonowego Komitetu Południowo-Zachodnich Kolei Żelaznych i Komisji dla Naprawy Ustroju Rolnego, należał do Tow. dla Popierania Polskiej Nauki Rolnictwa, brał udział w organizacji spółdzielni spożywców w Cepcewiczach, ofiarowując na ten cel plac i dom, w którym później urządzono szkołę. Szczególne znaczenie miało uzyskanie przez P-ego w l. 1913–14 100 ha gruntów państwowych pod Sarnami i inicjatywa założenia na torfowisku Czemerne stacji doświadczalnej łąkowo-błotnej, będącej początkowo filią Instytutu Błotnego w Mińsku. Prace jej obejmowały ważne dla Polesia zagadnienia melioracyjne oraz ekologiczne i meteorologiczne.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej w l. 1914–17 P. był pełnomocnikiem Wszechrosyjskiego Związku Ziemstw d/s aprowizacji armii na terenie kilku guberni, a w r. 1915 głównym pełnomocnikiem d/s opieki nad uchodźcami przy froncie południowo-zachodnim. W r. 1917 nieoficjalnie prowadził rozmowy w sprawie polskiej z przewodniczącym Dumy M. Rodzianko w Petersburgu i uczestniczył w naradzie z A. Kiereńskim w Moskwie. W t. r. został sędzią pokoju w Maniewiczach, a następnie we Włodzimierzu. W r. 1918 powrócił do Cepcewicz. W r. 1919 przybył do Warszawy, gdzie na zamówienie polskiej delegacji udającej się na konferencję paryską napisał referaty o bogactwach mineralnych i gorzelnictwie na Wołyniu. W marcu 1919 powrócił do Włodzimierza. Objął prezesurę Tow. Pomocy Ofiarom Wojny i przez rok kierował akcją pomocy żywnościowej dla ludności. W r. 1920 został sędzią w Sądzie Okręgowym w Łucku i zajął się organizacją sądownictwa polskiego na Wołyniu. W l. 1922–32 był rejentem w Sarnach. Ok. r. 1922 założył Tow. Rolnicze w Sarnach i został jego prezesem. Przystąpił też do reaktywowania stacji łąkowo-błotnej, której działalność została przerwana przez wojnę. W r. 1924 uruchomiono ją jako samodzielny Zakład Doświadczalny Uprawy Torfowisk pod Sarnami, pod kierownictwem krewnego P-ego Bronisława Chamca. P. aż do r. 1936 był członkiem zarządu Zakładu, który rozwinął się w największą w Polsce placówkę badania uprawy i melioracji torfowisk, łąk i pastwisk. Na temat działalności Zakładu i melioracji Polesia pisał artykuły w „Gazecie Rolniczej”, m. in. Polesie, przyszła polska Holandia (R. 66: 1926), W sprawie osuszenia Polesia (R. 68: 1928).

P. pracował również społecznie w Kole Porad Sąsiedzkich, komisji szacunkowej dla spraw podatkowych, był radnym sejmiku powiatowego w Sarnach, kuratorem fundacji im. Marii Czyżewiczowej dla oficerów-inwalidów w majątku Bereżki w pow. sarneńskim (do r. 1936), a sam ofiarował 100 ha ziemi dla osadników – byłych żołnierzy Wojska Polskiego. W r. 1932 osiadł na stałe w Cepcewiczach. Napisany przez niego w tym czasie pamiętnik – zaginął. Poza pracą interesował się, zwłaszcza w młodości, malarstwem. Zmarł 31 V 1936 w Cepcewiczach, pochowany został na cmentarzu parafialnym w Bereźnicy. Był odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i Medalem Niepodległości.

W małżeństwie (od r. 1894) z Marią z Sokołowskich P. miał córkę Zofię (1895–1910) i syna Józefa (ur. 1897), ekonomistę, rolnika, publicystę i polityka, po wojnie zamieszkałego w Anglii (gdzie w r. 1981 został odznaczony doktoratem honorowym Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie).

 

Fot. w: „Życie i Sztuka” [dod. do „Kraju”] 1902 s. 542; PSB, (Grocholski Włodzimierz, Kulikowski Wilhelm, Michałowski Tomasz); Słown. Geogr., XV 294; – Duzmin-Karavaev V. D., Iz epochi osvoboditel’nogo dviženija, Pet. 1907 I s. 145; Nasi posłowie do Izby Państwowej z Wołynia, „Dzien. Kijowski” R. 1: 1906 nr 63, 80; Poniatowski J., Szczęsny Poniatowski (1857–1936), w: Pamiętnik Kijowski, (Londyn) 1963 II 98–104 (tamże nadto o P-em na s. 81–2); S. B., Inż. Bronisław Chamiec, „Roczn. Łąkowy i Torfowy” T. 3: 1947 s. 12; Szczęsny Poniatowski (1857–1936), „Łąka i Torfowisko” R. 3: 1936 nr 8/9 s. 257–63 (fot.); – Gosudarstvennaja Duma. Pervyj sozyv. Stenografičeskie otčety, Pet. 1906 I 128, 981; Około rolnictwa. Ankieta „Kraju”. U p. Szczęsnego Poniatowskiego, „Kraj” 1902 nr 51 s. 11–12; Sprawozdanie z działalności Zakładu Doświadczalnego Uprawy Torfowisk pod Sarnami za rok 1927; toż za l. 1928–36; – „Inżynieria Rolna” R. 3: 1928 s. 451, 476; „Kraj” 1905 nr 37, 1906 nr 17 s. 14; „Kur. Warsz.” 1936 nr 150 (wyd. wieczorne) s. 11; „Słowo” 1906 nr 180, 190; – Życiorys P-ego (napisany w czerwcu 1936 przez syna Józefa) nadesłany przez Józefa Śleszyńskiego w Materiałach Red. PSB; – Dokumenty w posiadaniu syna Józefa z Londynu i jego informacje.

Ligia Hayto

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Kazimierz Józef Poniatowski

1854-03-04 - 1934-07-07 mierniczy
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Wacław Berent

1873-09-28 - 1940-11-20
powieściopisarz
 

Krystyna Karkowska

1926-04-12 - 2018-05-27
aktorka teatralna
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Aleksander Przystański

1817-12-26 - 1895-02-09
lekarz
 

Jan Bernard Lange

1817-09-21 - 1881-01-30
drukarz
 

Wanda Maria Moszczeńska

1896-04-03 - 1974-01-18
historyk
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.