Stoklasa Tadeusz Jan Maria (1896–1968), komandor dyplomowany Polskiej Marynarki Wojennej, działacz społeczny.
Ur. 24 VI w Zaleszczykach (woj. tarnopolskie), był synem Emiliana i Walerii z Sidorowiczów.
Od r. 1906 uczęszczał S. do Gimnazjum Klasycznego OO. Jezuitów w Bąkowicach pod Chyrowem, gdzie w czerwcu 1914 zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości. Po wybuchu pierwszej wojny światowej, w sierpniu 1914, wstąpił do Oddziału Strzeleckiego «Sokoła» w Borszczowie. Oddział wkrótce został rozwiązany przez Austriaków, a po zarządzeniu przez nich ewakuacji Borszczowa, S. z chorym ojcem i nieletnimi siostrami udał się przez Węgry do Wiednia, gdzie rozpoczął studia na politechnice. Powołany w marcu 1915 do armii austro-węgierskiej, służył w 58. pp, następnie od sierpnia 1915 do listopada 1916 w pionie technicznym Okręgu Wojennego w Olkuszu, a potem krótko w kadrze 95. pp. W styczniu 1917 był w szeregach 30. baonu strzelców we Lwowie i równocześnie rozpoczął naukę w Oficerskiej Szkole Piechoty w Jagerndorfie. Przeniesiony w marcu t.r. do Oficerskiej Szkoły Pionierów w Klosternburgu, ukończył ją we wrześniu. Następnie w składzie 3. komp. 10. baonu pionierów został wysłany na front rosyjski. Dn. 1 II 1918 przeniesiono go do 3. komp. 3. baonu saperów na froncie włoskim; awansował tam w kwietniu na chorążego, a 1 VIII t.r. na podporucznika rezerwy.
W listopadzie 1918 wrócił S. do Polski i 24 XI t.r. wstąpił do WP w Krakowie; skierowano go na teren Zagłębia Dąbrowskiego z zadaniem pomocy przy organizacji baonu ochotniczego. W styczniu 1919 jako dowódca plutonu 5. Baonu Strzelców Olkuskich został wysłany na front lwowski (baon wszedł w skład Grupy gen. Zygmunta Zielińskiego, następnie Dowództwa «Wschód»). S. został wkrótce adiutantem baonu, który 1 V t.r. wszedł jako 3. baon do 9. pp Legionów Polskich i brał udział w walkach na froncie ukraińskim. Dn. 12 X został odkomenderowany na studia medyczne na Uniw. Lwow. W lutym 1920 wrócił na front jako dowódca komp. sanitarnej 601. Szpitala Polowego przy 18. DP.
We wrześniu 1920 przeniesiono S-ę do Marynarki Wojennej (MW); został wówczas adiutantem Komendy Portu Wojennego Dowództwa Wybrzeża w Pucku. Od marca do czerwca 1921 był słuchaczem Tymczasowego Kursu Instruktorów Oficerów MW w Toruniu, po czym pływał do października t.r. na kanonierce ORP «Generał Haller». Zweryfikowany 15 XII w stopniu porucznika marynarki (ze starszeństwem 1 IV 1920), był do kwietnia 1922 słuchaczem Oficerskiej Szkoły MW w Toruniu; następnie odbywał praktykę oficerską na torpedowcu ORP «Kaszub» i trałowcu ORP «Mewa» oraz we Flotylli Pińskiej na monitorze ORP «Warszawa» do października t.r. W dn. 5–27 X był oficerem kursowym w Szkole Specjalistów Morskich w Świeciu, a potem służył kolejno jako: starszy oficer na kanonierce ORP «Komendant Piłsudski» (do 20 XII), oficer flagowy Dyonu Ćwiczebnego (do 12 V 1923) i młodszy oficer na torpedowcu ORP «Krakowiak» (do 15 VIII t.r.). W tym czasie opracował niemiecko-polski słownik terminów morskich (nieopublikowany); otrzymał za to pochwałę dowódcy Floty. Był następnie słuchaczem kursu doszkalającego oficerów łączności w Oficerskiej Szkole Wojsk Łączności w Zegrzu (16 VIII – 11 VI 1924), a potem referentem radiowym w dowództwie Floty i starszym oficerem na trałowcu ORP «Czajka» (do 27 VIII 1925), oficerem płatnikiem na ORP «Warta» (do 20 X 1925) oraz oficerem flagowym Dyonu Torpedowców (do stycznia 1926). Dn. 3 V 1926 awansował na kapitana marynarki (ze starszeństwem 1 VII 1925). Dn. 23 IX 1926 został referentem spraw personalnych oficerów w dowództwie Floty. Od listopada 1927 do 1 XII t.r. był słuchaczem w École de Guerre Navale w Paryżu, następnie do kwietnia 1928 odbywał staż we francuskiej MW. Po powrocie do Polski otrzymał przydział 28 IV t.r. do Wydz. Regulaminów i Wyszkolenia Kierownictwa MW, gdzie pracował początkowo jako referent (do 8 VI), a następnie szef Wydziału (do 3 I 1930). Opublikował wówczas w „Przeglądzie Morskim” m.in. artykuł Marynarka Wojenna współczesnych Niemiec (1929 z. 2), w którym zwrócił uwagę na dokonujący się proces modernizacji niemieckiej floty.
Od stycznia 1930 dowodził S. kolejno torpedowcem ORP «Ślązak» i kanonierką ORP «Komendant Piłsudski». Jednocześnie (od lutego do kwietnia t.r.) odbył kurs aplikacyjny kapitanów i komandorów podporuczników, po czym od 26 V dowodził torpedowcem ORP «Kujawiak», będąc też oficerem sygnałowym Floty. Od 25 II 1931 do 18 IX 1932 był szefem Oddz. Wyszkolenia Kierownictwa MW, równocześnie od 1 IV 1931 do 1 V 1933 wchodził w skład redakcji „Przeglądu Morskiego”. W marcu i kwietniu 1932 dowodził załogą wojskową na s/s «Niemen» podczas pobytu marsz. Józefa Piłsudskiego na kuracji w Egipcie. Dn. 17 V t.r. został delegatem MW na międzynarodową konferencję w Sztokholmie w sprawie ustalenia systemu radio latarń w basenie Morza Bałtyckiego. Od 19 IX do 8 XII kierował I Kursem Oficerów Sygnałowych, potem objął ponownie stanowisko szefa Oddz. Wyszkolenia Kierownictwa MW (przemianowanego 21 XII na Oddz. Planów i Ewidencji), które piastował do 24 XI 1934. Dn. 1 I 1933 awansował na komandora podporucznika dyplomowanego. Od 27 XI 1934 do 31 V 1935 był kierownikiem II Kursu Oficerów Sygnałowych, następnie do 15 XI 1935 dowodził ORP «Podhalanin». Został wówczas komendantem grupy sygnałowej Centrum Wyszkolenia Specjalistów Floty, a od 16 XI t.r. do 9 X 1937 był jego komendantem na ORP «Bałtyk». Dn. 19 III 1937 awansował na komandora porucznika dyplomowanego. Od marca t.r. wchodził w skład Komisji Rozbudowy MW działającej pod kierownictwem gen. Władysława Bortnowskiego; opowiadał się, podobnie jak większość jej członków, za zakupem trzech dużych okrętów podwodnych. Od 10 X do 16 VII 1939 był komendantem Szkoły Podchorążych MW w Toruniu, przeniesionej następnie do Bydgoszczy. Równocześnie w okresie 7 I 1938 – 31 III 1939 kierował Wyższym Kursem Taktycznym. Dn. 17 II 1938 powołany został na rzeczoznawcę w Stałej Komisji Doradczej ds. Morskich przy Lidze Narodów. W imieniu RP podpisał w Londynie 27 IV t.r., wraz z ambasadorem Edwardem Raczyńskim, postanowienia międzynarodowego traktatu morskiego ograniczającego zbrojenia morskie.
W poł. lipca 1939 odbył S. dwutygodniowy staż w Oddz. II Sztabu Głównego, po czym 1 VIII t.r. objął stanowisko attaché morskiego przy ambasadzie RP w Londynie. Dn. 24 VIII przejął nadzór nad wysyłką zakupionego z kredytów brytyjskich sprzętu dla MW, a od pierwszych dni drugiej wojny światowej omawiał z brytyjską Admiralicją możliwość przejęcia kontrtorpedowca, który miał być obsadzony załogami okrętów szkolnych ORP «Wilia» i ORP «Iskra». Do końca t.r. był stałym łącznikiem Kierownictwa MW w Paryżu z Admiralicją oraz polskimi bazami i okrętami w Wielkiej Brytanii; praktycznie zastępował tamże szefa Kierownictwa MW, kontradmirała Jerzego Świrskiego. Uczestniczył w opracowaniu polsko-brytyjskiej umowy morskiej podpisanej 18 XI w Londynie, a następnie przez cały okres wojny był stałym łącznikiem szefostwa Kierownictwa MW z Brytyjczykami, zarówno z Admiralicją, jak i brytyjskim MSZ (Foreign Office). Dn. 19 VI 1940 wraz z Naczelnym Wodzem gen. Władysławem Sikorskim przedstawił władzom brytyjskim plan ewakuacji żołnierzy polskich z Francji; w porozumieniu z lokalnym dowództwem realizował go w Plymouth. W okresie 21 VIII 1940 – 10 IX 1941 zastępował czasowo nowo mianowanego zastępcę szefa Kierownictwa MW, komandora Tadeusza Podjazd-Morgensterna, do czasu jego przybycia ze Sztokholmu do Londynu. Od 16 IX do 12 X 1941 odbywał rejs stażowy na ORP «Garland» (konwój na Maltę i konwój powrotny do Szkocji). W l. 1941–2 był zaangażowany w ewakuację Polaków z południowej Francji; w czerwcu 1942 przebywał w tym celu w polskiej Misji Morskiej w Gibraltarze. W lipcu t.r. był przedstawicielem szefa Kierownictwa MW, wiceadmirała Świrskiego w komisji badającej przyczyny zatopienia ORP «Jastrząb». Dn. 3 V 1943 awansował na komandora dyplomowanego. W latach wojny był członkiem Sądu Honorowego dla Oficerów Sztabowych MW, a także członkiem londyńskiego oddziału Tow. Szkocko-Polskiego. Jesienią 1944 był członkiem wojskowej Komisji Studiów nad Zagadnieniem Rozejmu i Pokoju przy Sztabie Naczelnego Wodza. W l. 1944–5 był dziekanem attaché morskich w Londynie. Po cofnięciu uznania rządowi RP na uchodźstwie, 5 VII 1945, został następnego dnia mianowany Oficerem Sztabowym do zleceń szefa Kierownictwa MW. Na przełomie r. 1945/6 wszedł w skład Tymczasowego Komitetu Wykonawczego Samopomocy MW i w kwietniu 1946 wziął udział w pierwszym Walnym Zgromadzeniu Delegatów Samopomocy MW w Brighton, na którym powołano Stow. MW (bez powodzenia kandydował na stanowisko jego prezesa). T.r. przeszedł do Morskiego Skrzydła Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Dn. 28 VI otrzymał dyplom kapitana żeglugi wielkiej.
W r. 1949 zakończył S. służbę w wojsku i wyjechał do Afryki; osiadł w Południowej Rodezji (obecnie Zimbabwe). Pierwsze lata spędził w Dunkerry, gdzie pracował przy eksploatacji góry wapiennej jako kierownik wapniarki, którą odrestaurował i uruchomił. Następnie został pracownikiem konsulatu Królestwa Belgii jako honorowy attaché handlowy, a potem zastępcą konsula (faktycznie p.o. konsul). Od r. 1954 do śmierci był prezesem Stow. Polaków w Federacji Rodezji i Niasy (Południowej Rodezji) oraz założycielem i prezesem Stow. Polskich Kombatantów na ten kraj. Prowadził akcję zbiórki na kupno placu w Salisbury (obecnie Harare), na którym stanął Dom Polski ze szkołą, biblioteką i czytelnią. W r. 1957 rozważano kandydaturę S-y na konsula RP (przez rząd RP na uchodźstwie) w Federacji Rodezji i Niasy, on sam jednak był temu przeciwny. Zmarł nagle 28 V 1968 w Salisbury, został tam pochowany 1 VI. Był odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, Medalem za Wojnę 1918–1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Srebrnym i Brązowym Medalami Długoletniej Służby, Odznaką «Orląt», odznaczeniami brytyjskimi: Oficerskim Orderem Imperium Brytyjskiego, Medalem Obrony i Medalem Wojennym, a także Krzyżem Kawalerskim Korony Włoskiej, Oficerskim Krzyżem Szwedzkiego Orderu Miecza i austriackimi: Srebrnym Medalem Waleczności i Krzyżem Karola.
S. rodziny nie założył.
Kadry Morskie Rzeczypospolitej, Red. J. K. Sawicki, Gdynia 1996 II; Komorowski A., Nawrot P., Przybylski J., Absolwenci uczelni Polskiej Marynarki Wojennej 1922–1997, Gdynia 1998 s. 222 (fot. po s. 76); Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego. Suplement II, Gd. 2002; – Dyskant J. W., Konflikty i zbrojenia morskie 1918–1939, Gd. 1983; Kierownicza kadra Polskiej Marynarki Wojennej w latach 1918–1939, Gdynia 2004 s. 77, 138–9; Kondracki T., Stowarzyszenie Marynarki Wojennej 1945–1992, Gdynia 2003; Kułakowski M., Marynarka Wojenna Polski Odrodzonej, Toronto 1988; Nałęcz-Tymiński R., «Żagle staw – banderę spuść», Gdynia 1999; Piaskowski S. M., Kroniki Polskiej Marynarki Wojennej 1918–1946, Albany (N.Y.) 1983–90; Skinder-Suchcitz T., Rok 1939. Polsko-brytyjska polityka morska, W.–Londyn 1997; [Szwajcer J.] Jotes, Wojsko w karykaturach, S. G, W. 1924; Zalewski B., Polska morska myśl wojskowa 1918–1989, Tor. 2001; – Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; – „Nasze Sygnały” 1968 nr 116 (nekrolog); – Arch. Muz. MW w Gdyni: sygn. 105 (kolekcja S-y); CAW: sygn. Ap. 11927, 18950, 18951 (akta S-y); IPiM Sikorskiego: sygn. A.V. 12/189 (akta personalne S-y), sygn. A.11.474/1 (karta osobowa MSZ), sygn. A.11E/1206 (teczka Rodezji akt MSZ rządu RP rezydującego tymczasowo w Londynie), sygn. MAR.A.V.10 (akta Misji Morskiej w Gibraltarze); – Informacje Mieczysława Jarkowskiego z Arch. Stow. Pol. Kombatantów w Wielkiej Brytanii.
Andrzej Suchcitz