Sławiński Tadeusz Maria, pseud. konspiracyjne: Jan Bezłaski, Zawisza, krypt. T. S. (1901–1972), ekonomista, redaktor, działacz polityczny. Ur. 14 VIII w Warszawie, był najstarszym z trojga dzieci Mieczysława, pracownika bankowego, i Janiny z Kurnatowskich.
Początkowo S. uczył się w domu. W r. 1911 podjął naukę w Gimnazjum Emiliana Konopczyńskiego. Maturę z wyróżnieniem zdał w r. 1919 w tymże gimnazjum przejętym przez państwo p. n. Gimnazjum Adama Mickiewicza. W t.r. rozpoczął studia na Wydz. Prawa i Nauk Politycznych Uniw. Warsz. Od 15 VII do 13 XI 1920 odbywał służbę wojskową w Sekcji Oświaty i Kultury Oddziału III Sztabu Min. Spraw Wojskowych; brał udział w organizacji kolumn oświatowych. Po demobilizacji kontynuował studia i ukończył je ze stopniem magistra w grudniu 1923. W tym okresie działał m. in. jako członek Zarządu Koła Prawników Studentów Uniw. Warsz., prezes Sądu Koleżeńskiego Bratniej Pomocy Uniw. Warsz., prezes Związku Kół Naukowych Polskiej Młodzieży Akademickiej. W l. 1923–4 był sekretarzem Stow. Kupców Polskich. Na początku 1925 r. uzyskał stypendium na studia zagraniczne z Min. WRiOP. Wyjechał do Paryża, gdzie zapisał się na kurs doktorski Sekcji Ekonomii Politycznej na Wydz. Prawa Sorbony. Interesował się wówczas historią myśli ekonomicznej, a przede wszystkim koncepcjami fizjokratów i wczesnych klasyków ekonomii liberalnej. Załamanie kursu złotego spowodowało, że stypendium nie wystarczało na pokrycie kosztów pobytu i studiów w Paryżu, więc S. w r. 1925 podjął pracę w polskim Konsulacie Generalnym we Francji jako referent w Wydz. Prawnym.
Do Polski S. powrócił w lipcu 1926 i od razu został zaangażowany do pracy w redakcji dwutygodnika „Przegląd Gospodarczy”, który był oficjalnym organem kół wielkiego przemysłu i finansów zjednoczonych w Centralnym Związku Polskiego Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów (tzw. Lewiatan). Początkowo był sekretarzem redakcji, a następnie redaktorem działu finansowego i przeglądu zagranicznego. Na tym stanowisku zwrócił na siebie uwagę kierownictwa «Lewiatana». Jego naczelny dyrektor Andrzej Wierzbicki uważał S-ego za jednego z wybitniejszych ekonomistów polskich młodego pokolenia i zaproponował mu – obok pracy w „Przeglądzie” – objęcie w r. 1929 stanowiska kierownika nowo utworzonego w Dyrekcji «Lewiatana» Wydz. Kartelowego, który miał wówczas bardzo istotne znaczenie dla Związku. Do zadań Wydziału (a następnie Biura Kartelowego) należało m. in popieranie rozwoju karteli, zwalczanie propagandy antykartelowej, opracowanie polityki karteli wobec rządu. Dlatego prace Biura były traktowane jako tajne i wydzielone z ogólnej struktury Dyrekcji «Lewiatana»; S. podlegał bezpośrednio Zarządowi Związku. Równocześnie od r. 1928 prowadził w Wyższej Szkole Handlowej (WSH) seminarium z zagadnień kartelowych. Od r. 1936 zakres jego obowiązków jako asystenta Henryka Tennenbauma w Szkole Głównej Handlowej (SGH), (kontynuacja WSH) rozszerzył się, gdyż obok zagadnień kartelowych zajmował się kwestiami struktury kredytu w Polsce.
W końcu l. trzydziestych S. został wicedyrektorem Centralnego Związku Przemysłu Polskiego (była to zmieniona w r. 1932 nazwa «Lewiatana»); nadal był też jednym z dwóch redaktorów „Przeglądu Gospodarczego”. Z ramienia «Lewiatana» uczestniczył w międzynarodowych kongresach Izb Handlowych w Paryżu i Berlinie; był też jednym z dwóch jego przedstawicieli w powołanej w r. 1938 przez rząd Komisji do Zbadania Interwencjonizmu w Zakresie Przemysłowym oraz w jej komisji rzeczoznawców; uczestniczył w opracowaniu sprawozdania Komisji.
S. publikował zarówno w „Przeglądzie Gospodarczym”, jak i w zależnym od «Lewiatana» „Kurierze Polskim” oraz w innych pismach, np. w „Gazecie Polskiej”. Artykuły dotyczyły różnych zagadnień gospodarczych, przy czym szczególnie wiele uwagi poświęcał obronie stanowiska «Lewiatana» w sprawie karteli. Wypowiadał się przeciw nadmiernej etatyzacji gospodarki i przesadnemu interwencjonizmowi gospodarczemu rządu, popierał idee rozwoju przemysłowego Polski, był zwolennikiem waluty złotej, zapewnienia równowagi budżetowej i podtrzymywania stabilności pieniądza w warunkach kryzysowych. Jeden z artykułów S-ego (nie udało się ustalić tytułu), w którym stwierdził, że przy odpowiedniej polityce emisji bonów skarbowych «inwestycje finansują się same», stał się inspiracją dla Michała Kaleckiego przy pisaniu „Prób teorii koniunktury”. S. opublikował też prace: Stabilizacja franka (W. 1928), Zagadnienie elastyczności cen (w: „Życie gospodarcze a ekonomika społeczna. Księga zbiorowa”, Lw. 1933), Uwagi krytyczne o książce prof. Feliksa Młynarskiego pt. Proporcjonalizm ekonomiczny (W. 1938, odb. z „Przegl. Gosp.” 1938 nr 2, pt. Proporcjonalizm ekonomiczny. Uwagi o książce prof. Feliksa Młynarskiego; artykuł ten wywołał polemikę między autorem książki a jej recenzentem w „Przegl. Gosp.” 1938 nr 3). W lecie 1938 S. wygłosił cykl wykładów dla nauczycieli licealnych w Krakowie, które po pewnych zmianach opublikował w książce: Zagadnienia gospodarcze Polski współczesnej (W. 1938). W pracy tej przedstawił i uzasadnił swoje zasadnicze poglądy ekonomiczne. Współpracował też z redakcją encyklopedii „Świat i Życie”.
W okresie okupacji niemieckiej S. początkowo pracował jako doradca w Wydz. Finansowym Zarządu Miejskiego w Warszawie oraz w r. 1940 jako wykładowca organizacji przemysłu w Miejskiej Szkole Handlowej (konspiracyjna SGH). Równocześnie uczestniczył w pracach «Lewiatana» mających na celu zabezpieczenie przemysłu polskiego. M. in. przygotowywał tezy dla przedstawicieli jego władz do rozmów z niemiecką administracją okupacyjną. Do zadań S-ego należało uzgadnianie tych tez z przedstawicielami konspiracyjnych partii politycznych. Stało się to możliwe dzięki temu, że S. już na jesieni 1939 był współpracownikiem (używał pseud. Jan Bezłaski, Zawisza) organizacji konspiracyjnej utworzonej m. in. przez Ryszarda Świętochowskiego i Tadeusza Szpotańskiego – Biuro Polityczne (BP) i powiązanego z nim Centralnego Komitetu Organizacji Niepodległościowych (CKON). Organizacje te – wywodzące się z politycznego środowiska przedwojenngo Frontu Morges – miały kontakt z rządem RP na emigracji i były przezeń wspierane finansowo. W r. 1940 rozpatrywano w Warszawie i Londynie kandydaturę S-ego na Delegata Rządu na Kraj. S. był jednym z pierwszych działaczy politycznych, z którymi spotkał się wysłannik rządu płk Jan Skorobohaty-Jakubowski, który miał za zadanie wysunięcie kandydatów na Delegata. Działalność BP i CKON była zwalczana przez gen. Stefana Roweckiego, współtwórcę Politycznego Komitetu Porozumiewawczego (PKP) i przywódcę podziemia wojskowego, jako «dywersja polityczna» wobec działalności tych organizacji. W rezultacie narastającego konfliktu między PKP i Związkiem Walki Zbrojnej a BP, PKP zażądał rozwiązania BP, przedłożenia sprawozdania finansowego i przekazania pieniędzy. S. i Szpotański zgodzili się tylko na sporządzenie sprawozdania finansowego. Wkrótce po nominacji Cyryla Ratajskiego na Delegata Rządu na Kraj rząd w styczniu 1941 wezwał BP do natychmiastowego zwrócenia pieniędzy Delegaturze. Niedługo potem S. wysłał list do premiera gen. Władysława Sikorskiego, w którym wprawdzie wyrażał gotowość współpracy z Delegatem, ale zarazem ostrzegał premiera, by nie obdarzał zaufaniem osób o obcych Rządowi poglądach politycznych. W ciągu r. 1941 przekazał Delegatowi zasoby finansowe, którymi dysponował, i wycofał się z działalności konspiracyjnej. W r. 1940 – ze względu na zainteresowanie Gestapo jego osobą – zamieszkał w Tarczynie (pow. grójecki), gdzie początkowo pracował jako kasjer, a następnie kierownik młyna.
Po wojnie, do października 1945 S. pracował w Krakowie jako urzędnik Inspekcji w Polskim Monopolu Zapałczanym, następnie do końca r. 1946 w Łodzi jako dyrektor Wydz. Organizacyjnego i Planowania «Filmu Polskiego». Po przeniesieniu się do Warszawy od 1 I 1947 został zatrudniony w Izbie Przemysłowo-Handlowej jako doradca ekonomiczny, a później kierownik wydz. ekonomicznego. Rozpoczął też w r. 1946 wykłady zlecone z ekonomiki przemysłu w SGH w Warszawie i w jej filii łódzkiej (ukazał się powielony skrypt wykładu oprac. przez K. Ostrowską, „Notatki z wykładów ekonomiki przemysłu prof. Sławińskiego” ). Na jesieni 1948 władze nie wyraziły zgody na kontynuowanie tych zajęć. W tym okresie S. wydał broszurkę O planowaniu (W. 1948), pisał też na temat planowania artykuły w „Życiu Gospodarczym”. Od 1 VI 1950 przeszedł do pracy w Polskich Wydawnictwach Gospodarczych, gdzie był zatrudniony do r. 1953, kolejno jako kierownik działu bibliograficznego redakcji „Finanse i Prawo”, kierownik tej redakcji i przez pewien czas jako zastępca naczelnego redaktora «Działu Książek». W tych latach zajmował się też tłumaczeniem publikacji ekonomicznych z języka rosyjskiego. W r. 1953 przez dwa miesiące pracował w redakcji wydawnictw PAN, a od października t.r. został sekretarzem redakcji „Bulletin de l’Académie Polonaise des Sciences” (później i innych jego wersji obcojęzycznych) wydawanego przez Państwowe Wydawnictwo Naukowe (PWN). Na tym stanowisku pozostawał w PWN aż do przejścia na emeryturę 31 XII 1969. PAN wystąpiła wówczas do władz państwowych o przyznanie S-emu renty specjalnej. Zmarł 1 IV 1972 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu w Skolimowie. Był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
S. był żonaty dwukrotnie: po raz pierwszy z Heleną z Zarembów, po raz drugi z Heleną z Michcińskich, redaktorem w czasopiśmie „Poznaj świat”; z pierwszego małżeństwa miał dwie córki: Annę (ur. 1931), zamężną Grabowską, profesora chemii w Instytucie Chemii Fizycznej PAN w Warszawie, i Zofię (ur. 1934), zamężną Uhrynowską-Hanasz, tłumaczkę z języka angielskiego, zamieszkałą w Warszawie.
Duraczyński E., Kontrowersje i konflikty 1939–1941, W. 1977; Grabowski W., Delegatura Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj, W. 1995; Kalecki M., Kapitalizm. Koniunktura i zatrudnienie, Dzieła, W. 1979, I; Kofman J., Lewiatan a podstawowe zagadnienia ekonomiczno-polityczne Drugiej Rzeczypospolitej. Z dziejów ideologii kół wielkokapitalistycznych w Polsce, W. 1986; tenże, „Przegląd Gospodarczy” – organ prasowy Lewiatana, „Kwart. Hist. Prasy Pol.” 1980 nr 1; Landau Z., Biuro i Rada Kartelowa „Lewiatana”. Geneza i zakres działania, „Studia Hist.” 1973 nr 4 s. 524–40; tenże, Rozwój ustawodawstwa kartelowego w Polsce międzywojennej na tle polityki kartelowej rządu, „Kwart. Hist.” 1972 nr 1 s. 69–86; Leski K., Muszkieterowie, „Zesz. Hist.” 1989 nr 90; – Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945, Londyn 1989 VI; Ivánka A., Wspomnienia skarbowca 1927–1945, W. 1964; Leski K., Życie niewłaściwie urozmaicone. Wspomnienia oficera wywiadu i kontrwywiadu AK, W. 1989; Pamiętnik trzydziestolecia Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie 1906–1936, W. 1938 s. 260; Rocznik Informacyjny o Spółkach Akcyjnych w Polsce, W. 1930; Sprawozdania Centralnego Związku Polskiego Przemysłu, Górnictwa i Finansów oraz Centralnego Związku Przemyślu Polskiego; Sprawozdanie Komisji do Zbadania Interwencjonizmu w Zakresie Przemysłowym, W. 1939; Wachowiak S., Czasy, które przeżyłem, W. 1991; Wierzbicki A., Wspomnienia i dokumenty (1877–1920), W. 1957 I 498; W kraju i na emigracji. Materiały z londyńskiego archiwum ministra prof. Stanisława Kota (1939–1943), W. 1989; – „Życie Warszawy” 1972 nr 80, 83–4; – Arch. PWN w W.: Akta personalne S-ego (fot.); Arch. Ruchu Lud. w W.: Zespół CKRL t. 36–42; Arch. SGH w W.: Akta personalne S-ego; Arch. Uniw. Warsz.: Akta studenckie (fot.); Inst. i Muz. im. gen. W. Sikorskiego w Londynie: Arch. PRM 24/4, 24/11, Notatka o S-m oprac. przez jego wnuka, Jana Grabowskiego (bibliogr. tamże); – Mater. Red. PSB: Życiorys S-ego oprac. przez J. Grabowskiego; – Informacje córki, Anny Grabowskiej, Jerzego Kozłowskiego i Haliny Martin z Londynu.
Zbigniew Landau