Smołka Tadeusz Marian (1903–1978), pedagog, bibliotekarz, działacz społeczno-polityczny. Ur. 15 VIII w Bochni, był jednym z sześciorga dzieci Jana (zm. 1923), nauczyciela szkoły powszechnej, i Pauliny z Zucharskich, córki nauczyciela wiejskiego. W rodzinie S-i tradycją była praca nauczycielska: nie tylko on, ale i większość jego rodzeństwa poszła w ślad ojca i dziadka.
W l. 1914–22 S. uczęszczał do gimnazjum klasycznego w Bochni i tu 13 VI 1922 złożył egzamin dojrzałości. Borykając się z trudnościami materialnymi, podjął studia matematyczne na Wydz. Filozoficznym UJ (jako przedmiot oboczny obrał fizykę). Uczęszczał także na wykłady humanistyczne Ludwika Birkenmajera. W czasach studenckich brał udział w akcjach Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej «Życie» (m.in. w wystąpieniach robotniczych w Krakowie w r. 1923); w r. 1925 wstąpił do Komunistycznej Partii Polski (KPP) i przez dwa lata był redaktorem odpowiedzialnym „Nowin” (legalnego periodyku KPP), uczestniczył w szkoleniach ideologicznych, kolportażu wydawnictw i ulotek. W związku z tym po ukończeniu studiów w r. 1927 nie został przyjęty na posadę państwową. Rozpoczął więc pracę w szkołach prywatnych w Rozwadowie jako nauczyciel przedmiotów ścisłych: w Seminarium Serafickim OO. Kapucynów (od 1 IX 1927 do r. 1930), a później dodatkowo w trzyklasowej Koedukacyjnej Szkole Handlowej Tow. Szkół Zawodowych i w Prywatnym Koedukacyjnym Gimnazjum Kupieckim (od 17 IX 1928). Pełnił tam również funkcję psychologa szkolnego, opiekuna Przysposobienia Wojskowego. W l. 1933 i 1934 złożył egzaminy z matematyki i fizyki przed Państwową Komisją Egzaminacyjną dla Kandydatów na Nauczycieli Szkół Średnich w Poznaniu i otrzymał dyplom nauczyciela szkół średnich. W r.n. przeprowadził się do Zamościa, gdzie 21 VIII 1934 objął obowiązki nauczyciela matematyki i towaroznawstwa w Koedukacyjnym Gimnazjum Kupieckim Stow. Kupców Polskich. W r. 1937, po zdaniu dodatkowych egzaminów, uzyskał dyplom nauczyciela przedmiotów zawodowych. Dn. 1 IX 1937 został przyjęty na posadę państwową jako nauczyciel (od 1 XII 1938 jako tzw. stały nauczyciel państwowych szkół średnich ogólnokształcących) w I Państwowym Liceum i Gimnazjum im. Hetmana J. Zamoyskiego.
Po wybuchu wojny do końca 1942 r. S. zajmował się tajnym nauczaniem w Zamościu. Potem pracował przez krótki czas jako księgowy w Urzędzie Leśnym w Puławach. W r. 1944 wyjechał z rodziną do matki do Bochni, gdzie ukrywał się przed Niemcami. Także i tutaj prowadził tajne nauczanie młodzieży. Po zakończeniu działań wojennych na tym terenie 1 II 1945 powrócił do pracy nauczycielskiej w Państwowym Gimnazjum i Liceum Ogólnokształcącym w Bochni. W poł. t.r. został powołany na stanowisko okręgowego wizytatora w Kuratorium Okręgu Szkolnego (KOS) w Lublinie (równolegle był zatrudniony jako nauczyciel I Państwowego Gimnazjum i Liceum im. S. Staszica w Lublinie). Latem 1949 mianowano go naczelnikiem wydziału, a w l. 1950–2 pracował jako zastępca kuratora w tymże KOS.
Dn. 1 XI 1952 S. rozpoczął pracę w Bibliotece Uniw. Marii Curie-Skłodowskiej (UMCS) jako kustosz. Stopień magistra filozofii w zakresie matematyki otrzymał w r. 1953. Dn. 1 VIII t.r. został dyrektorem Biblioteki. W krótkim czasie przyczynił się do znacznego rozwoju tej placówki: kilkakrotnie powiększył zasoby księgozbioru (m.in. w r. 1954 wystarał się o tzw. egzemplarz obowiązkowy), wzrosła liczba osób tam zatrudnionych, a S. dbał o stałe podnoszenie kwalifikacji przez swoich podwładnych. Powiększył także strukturę organizacyjną biblioteki z 3 do 11 oddziałów; zainicjował powstanie ośrodka informacji naukowej, oddziału zbiorów specjalnych, pracowni reprograficznej i bibliotek zakładowych. Jednocześnie poszerzał swoją wiedzę i umiejętności w nowym zawodzie: np. w r. 1953 złożył (jako jeden z pierwszych) egzamin bibliotekarza II st. przed Komisją w B. Jag. Odbywał staże w bibliotekach naukowych w Krakowie, Łodzi i Toruniu. Od 1 I 1962 pracował na etacie kustosza dyplomowanego, a od 1 IX 1967 jako starszy kustosz dyplomowany, pełniąc nieprzerwanie, aż do przejścia na emeryturę w r. 1970, funkcję dyrektora Biblioteki Głównej UMCS.
Z inicjatywy i pod kierunkiem S-i opracowywano i publikowano informatory oraz bibliografie, rozpoczęto wydawanie „Biuletynu Biblioteki UMCS” (1952), „Sprawozdań z działalności UMCS” (1966) oraz współuczestniczono w innych przedsięwzięciach wydawniczych. W jego dorobku znalazły się 32 artykuły w czasopismach i wydawnictwach fachowych oraz w prasie lokalnej (np. „Kamena”, „Sztandar Ludu”). Były to artykuły poświęcone rozwojowi biblioteki UMCS, noty wspomnieniowe i biogramy bibliotekarzy. Był nadto pierwszym redaktorem „Kalendarza Lubelskiego” (1961). S. angażował się w wiele przedsięwzięć w środowisku bibliotekarzy. Był członkiem Komisji Egzaminacyjnej Min. Szkolnictwa Wyższego dla Bibliotekarzy Dyplomowanych (1955–60), Komisji ds. Bibliotek Rady Głównej Min. Szkolnictwa Wyższego (1956–63), Rady Redakcyjnej „Roczników Bibliotecznych” (1958–71) i uczestniczył w Pracach Stow. Bibliotekarzy Polskich (SBP).
W l. 1946–9 S. był członkiem zarządu okręgu Tow. Uniwersytetu Robotniczego (TUR). Od 1 IV 1947 należał do Polskiej Partii Robotniczej, następnie do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR), w l. 1955–60 wchodził do Komitetu Uczelnianego PZPR. Był lektorem i konsultantem Wojewódzkiego Ośrodka Propagandy Partyjnej w Lublinie (1946–66), prowadził wykłady zlecone w Katedrze Podstaw Marksizmu-Leninizmu UMCS i Wyższej Szkoły Rolniczej (1952–6) oraz w Studium Nauczycielskim (1958–65). W l. 1960–2 nauczał propedeutyki filozofii w Technikum Ekonomicznym im. Vetterów w Lublinie. Należał m.in. do Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP, 1934–78), SBP (1952–78), Stow. Ateistów i Wolnomyślicieli (1931–70). Zmarł 4 VII 1978 w Lublinie i został pochowany na cmentarzu przy ul. Lipowej. Był odznaczony m.in.: Krzyżami Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotymi Odznakami ZNP i SBP, odznaką «Za zasługi dla Lubelszczyzny» i Medalem UMCS «Nauka w służbie ludu».
W małżeństwie zawartym 8 VIII 1943 w Lublinie z Aleksandrą Olgą z Jaszczuków (ur. 1920), późniejszą nauczycielką szkół średnich, miał S. troje dzieci: Marię Irenę (ur. 1944), magistra prawa, Wojciecha Tadeusza (ur. 1946) i Jana Władysława (ur. 1951), magistra matematyki.
Słownik biograficzny miasta Lublina, L. 1996 II (bibliogr.); Słownik Pracowników Książki Pol., II (bibliogr.); Katalog czasopism lubelskich, L. 1974; – Gaworczyk T., Tadeusz Marian Smołka…, „Biul. Bibl. UMCS” 1979 nr 1/4 s. 28–30; Kącki T., Nauczyciele szkół im. A. i J. Vetterów w Lublinie 1866–1996, L. 1996 (jako Smółka); Kowalski Z., Tadeusz Marian Smołka, w: Sprawozdanie z działalności Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w r. akad. 1977/8, L. 1979 s. 110–12 (fot.); – Nekrologi z r. 1978: „Kur. Lub.” nr 151 s. 6 (fot.), „Sztandar Ludu” nr 153 s. 2; – Arch. UMCS w L.: Akta personalne S-i, K-3629 cz. I, II, Akta studenckie, M/44/227 (dot. żony S-i), P/21/337 (dot. córki Marii), M/114/62 (dot. syna Jana).
Cezary W. Domański