Szczygielski Tadeusz Michał (1890–1973), kapitan żeglugi wielkiej.
Ur. 29 IX w Warszawie w rodzinie rzemieślniczej, był synem Bazylego i Teodozji z Bogdanowiczów (rodzice zmarli przed r. 1939).
S. uczył się w IV Gimnazjum w Warszawie, skąd został relegowany za udział w strajku szkolnym w r. 1905. Na początku marca 1907 wyjechał z Warszawy do Libawy i rozpoczął pracę chłopca okrętowego na przybrzeżnych szkunerach. Jeszcze t.r. popłynął do Nowego Jorku na parowcu «Arkonia», należącym do Rosyjskiego Wschodnioazjatyckiego Tow. Okrętowego. Równocześnie przygotowywał się do egzaminów wstępnych do szkoły morskiej i od r. 1908 studiował na Wydz. Nawigacyjnym Szkoły Żeglugi Handlowej w Odessie. Po jej ukończeniu odbył niezbędny dla uzyskania dyplomu porucznika żeglugi wielkiej trzymiesięczny staż na parowcu Floty Ochotniczej oraz jednostce Rosyjskiego Tow. Żeglugi Parowej i Handlu. W l. 1912–13 służył jako jednoroczny ochotnik w 30. połtawskim pp, stacjonującym w Warszawie. Po zwolnieniu z wojska wrócił do Rosyjskiego Tow. Żeglugi Parowej i Handlu i pływał w charakterze szturmańskiego ucznia («pełniącego obowiązki trzeciego pomocnika kapitana»). Zmobilizowany w r. 1915, w czasie pierwszej wojny światowej, został przydzielony do Flotylli Transportowców Morza Czarnego, zaopatrującej wojska frontu kaukaskiego. Służył jako trzeci oficer na transportowcu nr 99 («Muntenia»), następnie drugi oficer transportowca nr 108 (statek pasażerski «Tevere»), a od sierpnia 1916 – starszy oficer na parowcu «Carpatia». Potem pływał w rosyjskiej flocie handlowej.
W r. 1922 wrócił S. na stałe do kraju i podjął pracę w powstającym szkolnictwie morskim; objął stanowisko drugiego oficera, a następnie starszego oficera na żaglowcu szkolnym Szkoły Morskiej w Tczewie – «Lwów», dowodzonym przez kpt. żeglugi wielkiej Tadeusza Ziółkowskiego; w kolejnych latach odbył na nim sześć rejsów szkolnych. W l. 1922–3, poza sezonem nawigacyjnym, za zgodą dyrekcji Szkoły i Ziółkowskiego pływał przez kilka miesięcy jako zastępca kapitana statku Tow. Żeglugowego «Sarmacja» s/s «Bug» (dawniej «Troyl») barona von Hübnershofena, w ramach akcji stopniowego zastępowania cudzoziemców przez polskie załogi. Dn. 9 V 1924 otrzymał dyplom kapitana żeglugi wielkiej (nr 1232). Wraz z Mamertem Stankiewiczem, Aleksandrem Ciechanowskim, Tadeuszem Koińskim i Leonem Tarczyńskim utworzył komitet organizacyjny Związku Oficerów Polskiej Marynarki Handlowej, który opracował jego statut i zorganizował 19 IV 1925 zjazd założycielski w Wolnym Mieście Gdańsku. Po przeniesieniu siedziby Związku do Gdyni został wybrany na jego sekretarza. Wspólnie z kpt. żeglugi wielkiej Konstantym Matyjewiczem-Maciejewiczem oraz członkami załogi «Lwowa» przyprowadził 12 I 1927 z Grangemouth w Szkocji do portu wojennego w Gdyni zakupiony dla polskiej Marynarki Wojennej szkuner (późniejszy ORP «Iskra»).
Pod koniec l. dwudziestych rozpoczął S. działalność pisarską; publikował głównie na łamach miesięcznika „Morze”, m.in. wspomnieniowy artykuł Tegoroczne podróże szkolne „Lwowa” (1927 nr 12). Ogłaszał tam również nowele: Na śmierć lub życie: opowieść marynarza (1928 nr 2), Wigilia na morzu (1928 nr 12), Przygoda „Admirała”. Opowiadania bulwarowe (1929 nr 1), Woń morza: gawęda marynarska (1929 nr 9–10) i Mrowiec (1931 nr 6–7). Dn. 21 II 1929 przeniósł się do floty handlowej i do drugiej wojny światowej był zatrudniony kolejno w przedsiębiorstwach: Żegluga Polska, Polsko-Brytyjskie Tow. Okrętowe i Gdynia-Ameryka Linie Żeglugowe; pływał jako kapitan statków s/s «Poznań», s/s «Lublin», s/s «Warszawa», s/s «Wilno», s/s «Chorzów», s/s «Lwów» i s/s «Hel». W okresie 8 V 1935 – 16 I 1936 dowodził w rejsie do Aleksandrii i Jaffy szkunerem Ligi Morskiej i Kolonialnej «Elemka».
W czasie drugiej wojny światowej pływał S. w konwojach na statkach handlowych z Anglii do Stanów Zjednoczonych i Kanady, dowodząc: s/s «Helem», s/s «Kutnem» i m/s «Morską Wolą». Po zakończeniu działań wojennych przewodniczył Tymczasowemu Komitetowi Organizacyjnemu Oficerów Polskiej Marynarki Handlowej, zabiegającemu o powrót statków i załóg do Polski. Dn. 29 XI 1945 wrócił do kraju, przyprowadzając «Morską Wolę». Następnie dowodził s/s «Śląskiem». Ze względu na stan zdrowia przeszedł 13 I 1948 do pracy w administracji morskiej. Był zatrudniony jako kreślarz w Wydz. Technicznym Portów w Łebie, a od 1 XII 1949 – inspektor Nawigacyjnego Gdańskiego Urzędu Morskiego. We wrześniu 1952 przeszedł na rentę inwalidzką i zamieszkał w Przechlewie (pow. Człuchów), skąd w r. 1955 przeprowadził się do syna do Człuchowa. Opublikował powieść Żeglarskie dzieje (Gdynia 1959, wyd. 2, Gd. 1979) oraz pamiętniki Pod obcą i polska banderą. Ze wspomnień marynarza (Gdynia 1967, wyd. 2, Gd. 1970, wyd. 3, Gd. 1977). Zmarł 6 II 1973 w Człuchowie. Był odznaczony m.in. Srebrnym i Złotym Krzyżami Zasługi, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości oraz odznaczeniami brytyjskimi: 1939–1945 Star, Atlantic Star i War Medal 1939–1945.
W małżeństwie z Joanną Dąbrowską (ur. 1893), miał S. bliźnięta (ur. 1917), Jadwigę, zamężną Krzyżankiewicz, i Tadeusza, lekarza.
Encyklopedia Gdyni, Gd. 2006 s. 324 (Klub kapitanów); Kadry morskie Rzeczypospolitej, Gdynia 2002 III; Wykaz osobowy pracowników i absolwentów szkoły morskiej 1920–1979, Gdynia 1980 s. 44; – Białas T., Liga Morska i Kolonialna 1930–1939, Gd. 1983; Dancewiczowie D. i A. M., Oddany morzu – wierny Polsce, kpt. ż.w. T. Ziółkowski, W. 2004 (fot.); Koszur M., Kapitan kapitanów. Kapitanowie, W. 2004 I; Matla A., Działalność norweskiego koncernu Bergenske w portach polskiego obszaru celnego w latach 1919–1939, „Komunikaty Inst. Bałtyckiego” 1992 z. 41 s. 45–7; Miciński J., Księga statków polskich 1918–1945, Gd. 1996–7 I–II; Miciński J., i in, toż, Gd. 1999 III; Miłobędzki J., Kręgi na wodzie, w: Ku chwale bandery, W. 1993 s. 233–4; Mroczkiewicz J., Radiooficer na wojnie, w: Ku chwale bandery, W. 1993 s. 246, 248–9; Murawska G., Ostatni z pokolenia, „Morze” 1973 nr 7 s. 24 (fot.); Państwowa Szkoła Morska. Zarys monografii, Tczew 1929 s. 76; Sawicki J. K., Odrodzenie żeglugi morskiej w Polsce 1945–1947, Gd. 1988; tenże, Podróże polskich statków, 1939–1945, Gd. 1989; Sieński J., Statek żaglowy LMK, „Nautologia” 1983 nr 2 s. 86, 89; Sulatycki T., Stary, dzielny „Kromań”, w: Ku chwale bandery, W. 1993 s. 370; Turo K., Morskie drogi Polaków. Relacje podróżopisarskie z lat 1920–1939, Gd. 1996 s. 101–2; Wajszczyk M., Od „Poznania” do „Robura VI”, w: Morze dalekie, morze bliskie, Gd. 1974 s. 23–6; – Dębicki T., Z dziennika marynarza, W. [1925] s. 85; Filipowicz M., Ludzie, stocznie i okręty, Gd. 1985; Na morze po chleb i przygodę, W. 1972 s. 31, 527; Na morzu i lądzie – Władysław Milewski (pamiętnik), Gd. 1976 s. 39, 45–6; Stankiewicz M., Z floty carskiej do polskiej (wspomnienia), Gdynia 1995 (fot.); – „Gaz. Gdań.” 1925 nr 85; „Morze” 1973 nr 8 s. 33 (fot.), nr 12 s. 19 (fot.); – AP w Gd., Oddz. w Gdyni: Morski Urząd Rybacki w Gdyni, sygn. 46/85; Arch. Pol. Linii Oceanicznych w Gdyni: Teczka personalna S-ego; Arch. Urzędu Morskiego w Gdyni: sygn. S–82 (akta personalne); Centr. Muz. Morskie w Gd.: Arch. Ludzi Morza, życiorysy S-ego z l. 1949, 1951 (odpisy w zbiorach autora); Zw. Armatorów Pol. w Gdyni: Kartoteka ewidencyjna S-ego (odpis w zbiorach autora).
Ryszard Mielczarek