Perkowski Tadeusz, pseud. Jan Ochota (1896–1942), prawnik, dyplomata, zastępca Komisarza Generalnego RP w Wolnym Mieście Gdańsku. Ur. 23 XI w Warszawie, był synem Seweryna Fabiana (zob.) i Wandy Teresy z Górskich, bliźniaczym bratem Józefa (zob.). Lata dziecinne spędził na wsi w Dżuginianach koło Telsz na Żmudzi. Uczęszczał do prywatnego gimnazjum Emiliana Konopczyńskiego w Warszawie; po przerwie wywołanej wybuchem pierwszej wojny światowej zapisał się na Wyższe Kursa Przemysłowo-Rolnicze w Warszawie, skąd przeniósł się na Wydział Filozoficzny Uniw. Warsz., gdzie studiował historię i historię sztuki. Po pobycie od grudnia 1918 do lipca 1920 w Dżuginianach wstąpił do WP; służbę wojskową ukończył w stopniu kaprala. Kontynuował następnie studia na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniw. Warsz., które ukończył w r. 1923. Jednocześnie od końca 1921 r. pracował w Min. Spraw Zagranicznych (MSZ) jako praktykant, a od 1 III 1922 jako pomocnik referenta w Referacie Sowieckim Wydziału Wschodniego Departamentu Politycznego. Dn. 1 VI 1924 został attaché Poselstwa RP w Moskwie, a potem drugim sekretarzem tegoż Poselstwa. Na placówce moskiewskiej przebywał do 31 VII 1928, z przerwą od 1 XI 1926 do 1 V 1927, kiedy to był kierownikiem polskiego Konsulatu Generalnego w Mińsku.
W lutym 1928 P. brał udział jako sekretarz generalny delegacji polskiej w rokowaniach polsko-litewskich, prowadzonych w Królewcu, udając się dwukrotnie w czasie tych pertraktacji do Kowna. Odwołany z Moskwy, objął w dn. 1 VIII 1928 kierownictwo autonomicznego Referatu Litewskiego w Wydziale Wschodnim Dep. Politycznego MSZ, a następnie od 12 IV 1932 do 31 XII 1936 był kierownikiem Referatu Bałtyckiego w tymże Wydziale. W tym czasie brał udział w 53 posiedzeniu Ligi Narodów w Lugano w Szwajcarii; jako znawca spraw polsko-litewskich wyjeżdżał w lipcu 1931 do Wilna i Dukszt w sprawie polsko-litewskiego zatargu o granicę nad jeziorem Dukszty, a we wrześniu 1931 do Hagi w związku z polsko-litewskim sporem kolejowym, toczącym się przed Stałym Trybunałem Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze. W dn. 22 XI 1933 został członkiem Mieszanej Komisji Granicznej Polsko-Łotewskiej, zatrzymując równocześnie kierownictwo Referatu Bałtyckiego. Obie te funkcje pełnił do 31 XII 1936. W dn. 1 I 1937 P. został mianowany radcą Komisariatu Generalnego RP w Wolnym Mieście Gdańsku oraz zastępcą Komisarza Generalnego RP w Gdańsku. Od 1 IV 1939 miał tytuł radcy legacyjnego w V stopniu służbowym. Jako najbliższy współpracownik ostatniego Komisarza Generalnego RP w Gdańsku, Mariana Chodackiego, okazał się nieustępliwym obrońcą praw Polski na terenie Wolnego Miasta Gdańska, zyskując sobie uznanie C. J. Burckhardta, Wysokiego Komisarza Ligi Narodów w Gdańsku.
Dn. 20 V 1939 wieczorem bojówki hitlerowskie zaatakowały placówkę polskich inspektorów celnych w Kałdowie. P. udał się tam wraz z innymi urzędnikami celem zbadania sytuacji na miejscu. Doszło wówczas do wymiany strzałów, w wyniku czego został zabity jeden z Niemców. Senat Wolnego Miasta Gdańska obarczył P-ego odpowiedzialnością moralną za to zajście i zażądał odwołania go z Gdańska. Rząd polski ostatecznie uległ temu naciskowi i odwołał P-ego w sierpniu 1939 do Centrali. P. był w l. 1935–9 członkiem komitetu redakcyjnego Encyklopedii Nauk Politycznych. Ogłosił 23 artykuły w czasopismach polskich i zagranicznych na tematy polityczne, często anonimowo lub pod pseud. Jan Ochota (używanym również przez jego brata Józefa), m. in. Spór Litwy z Polską („Polityka Narodów” 1935 i odb. W. 1935). Opublikował też 3 artykuły historyczno-heraldyczne w „Miesięczniku Heraldycznym” (m. in. Legitymacje szlachty polskiej w prowincjach zabranych przez Rosję, T. 17: 1938). Uporządkował archiwum rodzinne i napisał historię rodziny Perkowskich. Archiwum i czystopis historii rodziny zaginęły podczas drugiej wojny światowej; pozostał jedynie niekompletny brulion tej historii, a z pisanych przez P-ego pamiętników zachowała się część obejmująca l. 1896–1914 oraz r. 1940 (w posiadaniu syna Jana Perkowskiego). W chwili wybuchu wojny P. znajdował się w Warszawie, skąd przedostał się do rodzinnego majątku Dżuginiany. Zginął 27 VI 1942 w Ustroniu na Wileńszczyźnie, zamordowany przez bandytów podczas odwiedzin u krewnego. Pochowany został na cmentarzu przykościelnym we wsi Borodzienicze. Był odznaczony m. in. Złotym Krzyżem Zasługi, łotewskim Orderem Trzech Gwiazd, szwedzkim Orderem Gwiazdy Polarnej, fińskim Orderem Białej Róży.
W małżeństwie, zawartym w r. 1933, ze swoją krewną Ireną Skarbek-Borowską (ur. 1899), P. miał dwu synów: Jana (ur. 1934) i Zygmunta (ur. 1937), inżynierów.
Fot. w Materiałach Red. PSB; – Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; Rocznik Służby Zagranicznej RP 1934–8, W. 1934–8; – Męclewski A., Celnicy Wolnego Miasta, W. 1971; Mikos S., Działalność Komisariatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku 1920–1939, W. 1971; Szwentner S. K., Polacy z Piekła rodem, Gdynia 1966 s. 159–60, 162–3; – Burkchardt C. J., Meine Danzige Mission, München 1960; Szembek J., Diariusz i teki Jana Szembeka (1935–1945), Londyn 1969–72; – „Danziger Neueste Nachrichten” 1939 nr 117 s. 1, 5; „Der Danziger Vorposten” 1939 nr 117 s. 1, 5; – WAP w Gdańsku: sygn. 260/865 s. 105, 260/866 s. 243, 271, 273, 561; – Dokumenty osobiste oraz brulion rękopisu dziejów rodziny Perkowskich w posiadaniu syna Jana Perkowskiego w Kędzierzynie; – Informacje Jana Perkowskiego, Jana Dunsta z Gdańska, wspomnienia własne autora.
Marian Pelczar