Śmigielski Tadeusz, pseud.: Jan Kłos lub Jan Kos, Jean Koss, Tomasz Świerk (1893—1973), podpułkownik Wojska Polskiego.
Ur. 27 XI (lub 29 XI) w Winnikach pod Lwowem, był synem Leona Stanisława i Rozalii z domu Arendt.
Ś. uczył się w VIII Gimnazjum we Lwowie, gdzie podjął działalność w powstałej w r. 1909 Organizacji Młodzieży Niepodległościowej «Zarzewie». Na przełomie l. 1909 i 1910 współorganizował Oddział Ćwiczebny im. Tadeusza Kościuszki (tzw. tajny skauting); przed 22 V 1911 został członkiem 6. zastępu 1. Lwowskiej Drużyny Skautowej im. Naczelnika Kościuszki (pierwszej polskiej drużyny harcerskiej). Równocześnie, z Bronisławem Czopem, zorganizował drużynę skautową w Brzeżanach. Wstąpił też we Lwowie do Drużyn Bartoszowych oraz nawiązał współpracę z miejscowymi Polskimi Drużynami Strzeleckimi. Po zdaniu w r. 1912 matury wstąpił do Terezjańskiej Akad. Wojskowej w Wiener Neustadt; został tam członkiem tzw. polskiego klubu, do którego należeli m.in. Aleksander Pragłowski i Kazimierz Schally.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej Ś. otrzymał 15 VIII 1914 przyspieszoną promocję na podporucznika i przydział do stacjonującego w Rzeszowie 6. p. ułanów armii austro-węgierskiej; zdezerterował z niego i po 6 IX t.r., wyreklamowany z armii, wstąpił do Legionów Polskich. Dowodził plutonem VI batalionu 1. pp, a od 25 IX (lub 9 X) III (lub IV) plutonem 1. szwadronu kawalerii, dowodzonego przez por. Władysława Belinę-Prażmowskiego. Dn. 9 X dowódca 1. pp, Józef Piłsudski, nadał Ś-emu stopień podporucznika. Po rozwinięciu 12 XI szwadronu w 1. dywizjon kawalerii dowodził Ś. różnymi plutonami, a od 12 VII 1916 spieszonym 5. szwadronem. Dn. 1 XI t.r. awansował na porucznika. Od 19 I 1917 był zastępcą dowódcy 4. szwadronu Bolesława Wieniawy-Długoszowskiego, a w kwietniu t.r. objął dowództwo 5. szwadronu (rekruckiego) 1. p. ułanów. Równocześnie od 7 II wykładał pionierstwo i historię wojen w szkole oficerskiej 1. p. ułanów w Ostrołęce. Po kryzysie przysięgowym w lipcu został komendantem pociągu, którym od 28 do 30 VIII przewożono szeregowych z 1. p. ułanów do Przemyśla, w celu wcielenia ich do Polskiego Korpusu Posiłkowego; za tolerowanie «wybryków» żołnierskich został ukarany 19 IX przez dowódcę korpusu, płk. Zygmunta Zielińskiego, naganą pisemną. Jesienią wstąpił do okręgu lwowskiego POW (Komenda Naczelna POW nr II w Krakowie) i pełnił misje kurierskie między Lwowem, Krakowem i Warszawą. Zdegradowany w październiku do stopnia podoficerskiego (wachmistrza) i przeniesiony karnie do austriackiego 6. p. ułanów, służył w nim do wiosny 1918 (informacje o jego służbie w Polskim Korpusie Posiłkowym, przejściu w lutym 1918 przez front pod Rarańczą i o walkach w II Korpusie są nieprawdziwe).
W 2. poł. kwietnia 1918 Ś. zdezerterował i wraz z Schallym i chorążym Michałem Gałązką udał się do Bobrujska w celu wsparcia miejscowego oddziału POW, dowodzonego przez kpt. Leopolda Lisa-Kulę, dążącego do opanowania dowództwa I Korpusu i podporządkowania go Komendzie Głównej POW. W I Korpusie, do którego Ś. dotarł na początku maja t.r., otrzymał awans na podrotmistrza, po czym w dn. 21—22 V wziął udział w nieudanej próbie grupy oficerów, z płk. Przemysławem Barthel de Weydenthal na czele, aresztowania gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego i niedopuszczenia do rozbrojenia formacji przez Niemców. Dn. 22 V opuścił Bobrujsk i z Schallym oraz Gałązką wyruszył do Kijowa, gdzie zameldowali się w Komendzie Naczelnej POW nr III; wyznaczony został wówczas przez Lisa-Kulę na komendanta POW w Sarnach (wg Schallego). Sam Ś. twierdził, iż w tym czasie parokrotnie jeździł jako kurier z Kijowa do Krakowa, przewożąc m.in. listy od gen. Józefa Hallera do płk. Edwarda Rydza-Śmigłego. Na rozkaz Komendy Naczelnej POW nr III wyruszył 21 VI, z Schallym i Gałązką oraz grupą żołnierzy i oficerów POW, z Kijowa w głąb Rosji w celu organizacji trasy przerzutowej dla żołnierzy polskich z rozwiązanych korpusów do oddziałów polskich we Francji poprzez Murmańsk. W Piotrogrodzie został 13 VII (wg niektórych źródeł 2 VII) aresztowany w grupie jedenastu osób, z którymi był więziony przez kilka miesięcy, a następnie skazany na karę śmierci; dzięki interwencji posła duńskiego Haralda Scaveniusa wyroku nie wykonano. Dn. 24 XI Polacy zostali uwolnieni i Ś. przez Brześć nad Bugiem dotarł w poł. grudnia do Warszawy.
Dn. 1 I 1919 wstąpił Ś. do WP w stopniu rotmistrza; 15 I t.r. został skierowany do Inspektoratu Jazdy na stanowisko referenta organizacyjnego, a 29 I otrzymał przydział do dowództwa WP w Galicji Wschodniej (Armia «Wschód» gen. Tadeusza Rozwadowskiego). Wiosną został przeniesiony do 11. p. ułanów; w marcu dowodził nim w zastępstwie, potem dowodził jego dywizjonem, a od 23 IV szwadronem zapasowym. Skierowany następnie do Szkoły Sztabu Generalnego w Warszawie, odbył od 16 VI do 30 XI tzw. kurs wojenny. Podczas wojny polskosowieckiej służył latem 1920 jako szef sztabu 6. DP, a następnie adiutant 1. Brygady Jazdy. We wrześniu i październiku t.r., jako szef sztabu Grupy Jazdy płk. Adama Nałęcz-Nieniewskiego, walczył z oddziałami litewskimi na Suwalszczyźnie. Po zakończeniu działań wojennych był szefem sztabów w 1. Dyw. Jazdy (1921) oraz 2. Dyw. Górskiej i 24. DP (1921—2). W tym okresie został dwukrotnie zweryfikowany w stopniu majora: 15 VII 1920 (ze starszeństwem z 1 IV 1920) oraz 3 V 1922 (ze starszeństwem z 1 VI 1919). Po odbyciu (3 XI 1922 — 13 X 1923) II Kursu Doszkolenia w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie został szefem sztabu Inspektoratu Jazdy przy Inspektoracie Armii nr V we Lwowie, a 17 VII 1924 szefem sztabu 4. Dyw. Kawalerii. Dn. 12 XI t.r. objął stanowisko kierownika Referatu Wyszkolenia w Oddz. Wyszkolenia w sztabie Dowództwa Okręgu Korpusu nr VI we Lwowie, zaś 18 VI 1925 został szefem sztabu 5. Samodzielnej Brygady Kawalerii. Awansowany z początkiem r. 1927 na podpułkownika (ze starszeństwem z 1 I t.r.), objął 20 V t.r. stanowisko zastępcy dowódcy 8. p. ułanów w Krakowie. Na zlecenie Wojskowego Biura Historycznego napisał wówczas Zarys historii wojennej 8-go Pułku Ułanów Ks. Józefa Poniatowskiego (W. 1929). Dn. 4 IV 1929 został przeniesiony na stanowisko komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień Kraków-Powiat; należał w tym czasie do władz krakowskiego oddziału Związku Peowiaków. Odwołany ze stanowiska 30 III 1934 z powodu zaniedbywania obowiązków, został 31 VIII t.r. przeniesiony w stan spoczynku, a 10 X objęty śledztwem z podejrzeniem o nadużycie władzy w celu osiągnięcia korzyści materialnych. Po umorzeniu śledztwa został naczelnikiem Wydz. Wojskowego w Min. Opieki Społecznej, a w r. 1939 szefem Biura Wojskowego w Zarządzie m. stoł. Warszawy. Wg powojennej relacji Jana Bronisława Chłodnickiego (pseud. Seinfeld) sympatyzował z Frontem Morges.
Niezmobilizowany po wybuchu 1 IX 1939 drugiej wojny światowej, prawdopodobnie ewakuował się Ś. z Warszawy z urzędnikami magistratu do Brześcia nad Bugiem. W organizującej się od 27 IX t.r. Samodzielnej Grupie Operacyjnej «Polesie» gen. Franciszek Kleeberg początkowo mianował go szefem Oddziału II, a następnie powierzył mu dowództwo Piechoty Dywizyjnej 60. DP «Kobryń». Od 2 X uczestniczył Ś. w bitwie pod Kockiem, a 5 X zainicjował w imieniu Kleeberga rozmowy kapitulacyjne. Przeszedł następnie do niewoli niemieckiej, z której zbiegł, lecz ujęty, trafił do więzienia przy ul. Montelupich w Krakowie, skąd został zwolniony. Przedostał się do Francji, a w czerwcu 1940 do Wielkiej Brytanii, jednak za każdym razem pozostawał bez przydziału do Polskich Sił Zbrojnych. Opublikował relację Działania Grupy Poleskiej („Polska Walcząca — Żołnierz Polski na Obczyźnie” 1941 nr 40—42) oraz pracę Przemiany sposobów walki (Londyn 1942). Od r. 1943 do grudnia 1944 wykładał w Centrum Wyszkolenia Służby Etapowej (od 16 XI 1943 Centrum Wyszkolenia Zarządu Wojskowego), a następnie do sierpnia 1945 był zastępcą dowódcy Ośrodka Zapasowych Wojsk Dyspozycyjnych MON. Po zakończeniu wojny wstąpił w Wielkiej Brytanii do powstałego w r. 1946 Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Na emigracji prowadził firmę wysyłkową, a następnie farmę drobiu w Szkocji. Sprowadził do Wielkiej Brytanii żonę i córki, które odnalazł w obozie na terenie Niemiec. W r. 1955 wyjechał z rodziną do Kanady i zamieszkał w Montrealu. Pod koniec l. sześćdziesiątych spisał wspomnienia z czasów służby w 1. p. ułanów Legionów Polskich (ich fragment dotyczący lata 1915 wysłał gen. Kazimierzowi Sosnkowskiemu). Zmarł 20 VI 1973 w Montrealu i tam został pochowany. Był odznaczony m.in. Krzyżem Niepodległości (1931), zamienionym na Krzyż Niepodległości z Mieczami (1934) oraz czterokrotnie Krzyżem Walecznych (1922).
Brak danych o żonie Ś-ego. Jedną z jego córek była Anna Serafin, działaczka polonijna w Kanadzie.
Album Legionów Polskich, W. 1933 (fot.); Cygan, Oficerowie Leg. Pol., V (fot.); Przegląd Kawalerii i Broni Pancernej. Bibliografia 1956—2000 (numery 1—160), Londyn 2001 s. 306; — Bagiński H., U podstaw organizacji Wojska Polskiego 1908—1914, W. 1935; Bitner Z., Bratkowski R., Żołnierze Legionów Polskich 1914—1917 czyli postacie na polskich znakach pocztowych 1918—2010, Płock 2012 s. 19, 21—2; Epler A., Ostatni żołnierz polski kampanii 1939 roku, W. 1989 s. 103; Głowacki L., Działania wojenne na Lubelszczyźnie w roku 1939, L. 1986; Holiczenko A., Żołnierze tajnego frontu. Lista imienna KN 3 POW-Wschód 1914—1921, Olsztyn 2012; Hubiak P., Belina i jego ułani, Kr. 2003 (fot.); Ilustrowana kronika Legionów Polskich 1914—1980, Oprac. S. Librewski, E. Quirini, W. 1936 s. 159 (fot.); Kawaleria polska i bronie towarzyszące w kampanii wrześniowej 1939, Oprac. J. Wielhorski, Londyn 1979; Kirszak J., Generał brygady Michał Gałązka (1893—1972) — legionista, oficer WP i PSZ na Obczyźnie, emigrant, „Mars” T. 21: 2006 s. 169—70; Koreś D., Generał brygady Aleksander Radwan-Pragłowski (1895—1974). Studium biograficzne, W. 2012; tenże, Organizacja i liczebność Grupy Operacyjnej Jazdy w lipcu 1920 r., „Przegl. Hist.-Wojsk.” 2007 nr 2 s. 75; Krzeczunowicz K., Ostatnia kampania konna. Działania Armii Polskiej przeciw Armii Konnej Budionnego w 1920 roku, Łomianki 2013; tenże, Ułani Księcia Józefa. Historia 8 Pułku Ułanów Ks. Józefa Poniatowskiego 1784—1945, Londyn 1960 s. 228; Ostanek A. A., VI Lwowski Okręg Korpusu w dziejach wojskowości polskiej w latach 1921—1939, W. 2013; Ósmy ułan Beliny. Generał brygady Józef Marian Smoleński „Kolec” (1894—1978), Oprac. G. Nowik, W. 2008; Smoliński A., Jazda Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od 12 X 1918 do 25 IV 1920, Tor. 2000; Soniński J., Zarys historii wojennej 11-go Pułku Ułanów Legionowych, W. 1928 s. 11; W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Oprac. W. Chocianowicz, Londyn 1969 (błędna informacja, że mieszkał po r. 1945 w Polsce); Żuławski J., Rodowód i organizacja 1. Pułku Ułanów Legionów Polskich im. Józefa Piłsudskiego, „Przegl. Kawaleryjski” 1933 nr 7 s. 21, 26, 30; — Bitwa lwowska 25 VII — 18 X 1920. Dokumenty operacyjne, Red. M. Tarczyński, W. 2004 cz. 2; Brzęk-Osiński M. T., Ze wspomnień legionisty i piłsudczyka 1905—1939, Red. P. A. Tusiński, W. 2003; Dziennik Ludwika Kmicic-Skrzyńskiego, „Beliniak” 1970 nr 15 s. 35—7, 43; Dziennik Personalny MSWojsk., W. 1922 nr 1 s. 76, nr 9 s. 315, nr 31 s. 697, 1934 nr 14 s. 283; Dziennik Rozkazów Wojskowych, W. 1919 nr 8 s. 195, nr 10 s. 252, nr 14 s. 361; Kasprzycki T., Kartki z dziennika oficera I Brygady, W. 1934; Legiony Polskie 1914. Wybór materiałów źródłowych z zasobu Centralnego Archiwum Wojskowego, Red. A. C. Żak, W.—Kr. 2014; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 IV 1917), W. 1917 s. 41; Lista starszeństwa oficerów zawodowych, W. 1922; Rocznik oficerów kawalerii, W. 1930; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932 (w r. 1923 błędnie wymieniony jako odznaczony Virtuti Militari V kl. i jednym Krzyżem Walecznych); Schally K., Wspomnienia żołnierskie z Legionów i rewolucji bolszewickiej, Londyn 1977 s. 19—20, 22, 24, 26, 28—9, 31, 33, 35, 38, 46, 50, 54, 59, 68; SGO „Polesie” w dokumentach i wspomnieniach, Red. A. Wesołowski, W. 2013 cz. 1 (fot.), W. 2014 cz. 2—3; Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.21 r., W. 1921; Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum VIII we Lwowie, Lw. 1909 s.162, 1910 s. 77, 1911 s .85; Wykaz oficerów, którzy nadesłali swe karty kwalifikacyjne, do Wydziału prac przygotowawczych, dla Komisji Weryfikacyjnej przy Departamencie Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych, W. 1920 s. 107; Zarzewie 1909—1920. Wspomnienia i materiały, Oprac. A. i A. Garliccy, W. 1973; — Nekrologi: „Beliniak” 1974 nr 16, „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1973 nr 210, „Przegl. Kawalerii i Broni Pancernej” 1973 nr 71 s. 621; — B. Ossol.: Papiery Kazimierza Sosnkowskiego, sygn. 16576/III (wspomnienia K. Sosnkowskiego na marginesie relacji Ś-ego z okresu kampanii letniej I Brygady Legionów Pol. w r. 1915), k. 57—71; CAW: Kolekcja Akt Personalnych i Odznaczeniowych Ś-ego, sygn. 12856, Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości, sygn. I.394.1.77, Wnioski na odznaczenie Krzyżem Niepodległości i Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Krzyżem Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi, Kwestionariusz odznaczonego Krzyżem Niepodległości z Mieczami, 21 II 1934, Postanowienie (o wszczęciu śledztwa przeciw Ś-emu), sygn. III S 50/34, Kr. 10 X 1934, Akta Oddz. VI Sztabu Naczelnego Wodza, sygn. II.52.475 (relacja J. B. Chłodnickiego, pseud. Seinfeld), grudzień 1948, k. 58; Centr. B. Wojsk. w W.: Zbiory Specjalne, rkp. 891, Spis oficerów Leg. Pol. Stan w dn. 15 VI 1916, s. 25; IPiM Sikorskiego: Kolekcja L. Kmicic-Skrzyńskiego, sygn. 66/6, Dziennik za r. 1917.
Daniel Koreś