Świecki Tadeusz (1880—1945), ziemianin, działacz Narodowej Demokracji, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej.
Ur. 21 XII we wsi Staw (pow. chełmski) w rodzinie ziemiańskiej, był synem Władysława (1842—1907), powstańca styczniowego, i Eugenii z domu de Sauvé (1859—1936).
Ś. uczęszczał do gimnazjum w Chełmie; należał tam do tajnego kółka samokształceniowego, za co został z gimnazjum relegowany. Przeniósł się do Galicji i w l. 1891—3 uczył się w Zakładzie Naukowo-Wychowawczym Ojców Jezuitów w Chyrowie, a następnie w średniej szkole rolniczej w Czernichowie pod Krakowem. Po jej ukończeniu w r. 1896 zdał eksternistycznie maturę w gimnazjum w Samborze. Studiował nauki przyrodnicze na uniw. w Wiedniu i nauki polityczne na uniw. w Paryżu, studiów jednak nie ukończył. Osiadł w majątku Radomice (pow. lipnowski) i po rewolucji 1905 r. w Król. Pol., wobec zezwolenia władz na rejestrację stowarzyszeń, włączył się w działalność społeczną i gospodarczą w gub. płockiej. W Lipnie wszedł do Spółki Ziemiańskiej Kujawsko-Dobrzyńskiej, a od stycznia 1908 do czerwca 1913 kierował Zarządem Okręgowym tamtejszego Tow. Rolniczego Ziemi Dobrzyńskiej. W Głodowie (pow. lipnowski) zorganizował rolniczą stację doświadczalną i kursy rolnicze, na których sam wykładał. Powołany do Dyrekcji Szczegółowej Tow. Kredytowego Ziemskiego w Płocku, reprezentował ją od r. 1912 w randze zastępcy radcy w Dyrekcji Głównej Towarzystwa w Warszawie. Wstąpił wtedy do tajnej Ligi Narodowej i legalnego Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej zamieszkał Ś. w Płocku i działał w zarządzie Powiatowego Komitetu Obywatelskiego (od 12 IX 1914) oraz w Podkomitecie Pomocy Sanitarnej (od 20 IX t.r.). Dn. 13 XI został wiceprezesem, a 15 XII prezesem Gubernialnego Komitetu Obywatelskiego; funkcję tę pełnił do rozwiązania Komitetu 17 IX 1915. Po zajęciu miasta 15 II 1915 przez Niemców wszedł do powołanego przez Ligę Narodową Tajnego Wydz. Politycznego. W lipcu t.r. współorganizował Gubernialną Radę Szkolną i zastępował w niej przewodniczącego, bp. płockiego Antoniego Juliana Nowowiejskiego. W otwartym we wrześniu w Płocku II Gimnazjum Męskim został członkiem jego Rady Opiekuńczej. Od października należał do pasywistycznego Międzypartyjnego Koła Politycznego. Po rozwiązaniu 14 III 1916 przez władze okupacyjne Powiatowego Komitetu Obywatelskiego został prezesem Okręgowej Rady Opiekuńczej na powiaty: lipnowski, płocki, rypiński i sierpecki, a od grudnia t.r. był członkiem zarządu Rady na m. Płock. Z zysków zarządzanej przez siebie Spółki Ziemiańskiej Kujawsko-Dobrzyńskiej wspierał Tymczasową Samopomoc Ziemian w Lipnie, a po jej przekształceniu 5 VII 1916 w Związek Ziemian kierował jego płockim oddz. do maja r.n.; wszedł także do Rady Nadzorczej Związku w Warszawie (działał w niej do czerwca 1919). Wybrany 7 VII 1916 na prezesa koła Polskiej Macierzy Szkolnej w Płocku, uczestniczył z jej ramienia we wrześniu t.r. w powołaniu tam Męskiego Seminarium Nauczycielskiego, a od 10 XI 1917 reprezentował Macierz w Okręgowej Radzie Szkolnej, której został wiceprezesem. Po ogłoszeniu Aktu 5 listopada wraz z innymi działaczami Międzypartyjnego Koła Politycznego nie wszedł do powołanej 26 XI 1916 Tymczasowej Rady Stanu, natomiast w rozpowszechnianej przez siebie w Płocku ulotce Jaką drogą iść nam należy wzywał do zjednoczenia wszystkich ziem polskich. Z ramienia Dyrekcji Szczegółowej Tow. Kredytowego Ziemskiego w Płocku założył tam w marcu 1918 oddział Banku Ziemiańskiego. Reprezentując Międzypartyjne Koło Polityczne, zdobył mandat w okręgu ciechanowskim w wyborach 9 IV t.r. do Rady Stanu; w Radzie wszedł do podkomisji spraw gospodarczo-aprowizacyjnych. Był inicjatorem bojkotu obowiązkowych kontyngentów rolnych w gub. płockiej, pomagał także aresztowanym członkom tajnej POW. W Radzie Stanu zasiadał do jej rozwiązania przez Radę Regencyjną 7 X.
W niepodległej Polsce, po wyznaczeniu na 26 I 1919 wyborów do Sejmu Ustawodawczego, prowadził Ś. od grudnia 1918 kampanię wyborczą Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego w okręgu płockim. W maju 1919 wstąpił do Związku Ludowo-Narodowego (ZLN) i kierował jego płockim zarządem okręgowym. W okresie wojny polsko-sowieckiej został 27 VI t.r. prezesem powołanego przez siebie w Płocku paramilitarnego Związku Obrony Ojczyzny, a następnie kierował powstałym 16 VII 1920 Obywatelskim Komitetem Obrony Państwa. Uczestniczył w obronie Płocka (18—19 VIII t.r.), za co został przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego odznaczony 10 IV 1921 Krzyżem Walecznych. Zorganizował w Płocku diecezjalne zjazdy katolickie: w dn. 22—23 VI 1921 (objął kierownictwo powołanego na nim Diec. Komitetu Społecznego) oraz w dn. 4—6 VII 1922, na którym wygłosił referat Zdrowe myśli w sprawie polskiej (Płock 1922); kolejny zjazd zorganizował w Mławie (6—8 IX 1925). Współpracował z ukazującym się w Płocku od marca 1922 do wiosny 1923 organem ZLN, miesięcznikiem, następnie tygodnikiem „Wszechpolak”.
Kandydując w okręgu nr 9 (powiaty: płocki, płoński, sierpecki i rypiński) ze współtworzonej przez ZLN listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej, otrzymał Ś. mandat w wyborach do Sejmu 5 XI 1922. W Sejmie wszedł do klubu ZLN oraz działał w komisjach: ochrony pracy, rolnej i skarbowej. W r. 1923 został prezesem Rady Banku Ziemiańskiego w Warszawie, a 12 VI 1924 członkiem Zarządu Głównego Związku Ziemian. W artykule Ku odrodzeniu („Dzień Pol.” R. 2: 1925 nr 39—40) przedstawił gospodarczą i społeczną działalność ziemiaństwa w Polsce. Na forum Sejmu krytykował 3 VII 1925 projekt ustawy o reformie rolnej, a 20 VII t.r., wbrew większości swego klubu, głosował przeciw jej przyjęciu. Ponownie zdobył mandat poselski 4 III 1928, kandydując z tego samego okręgu ze współtworzonej przez ZLN listy Bloku Katolicko-Narodowego; kontynuował pracę w klubie ZLN oraz komisjach: ochrony pracy i skarbowej. Po powołaniu w październiku t.r. Stronnictwa Narodowego znalazł się w jego szeregach. W r. 1929 odszedł z Zarządu Głównego Związku Ziemian oraz ze stanowiska prezesa Rady Banku Ziemiańskiego, a po rozwiązaniu 30 VIII 1930 Sejmu zakończył działalność polityczną.
Ś. zarządzał swym majątkiem Radomice. Został wiceprezesem Związku Ziemian w Warszawie i funkcję tę pełnił do wybuchu drugiej wojny światowej. W Płocku wstąpił do Ligi Katolickiej, przekształconej w r. 1930 w Diecezjalny Inst. Akcji Katolickiej, kierowany przez Eugeniusza Płoskiego; za tę działalność został odznaczony watykańskim Orderem św. Grzegorza. Należał także do Tow. Naukowego Płockiego, kierowanego przez Aleksandra Macieszę. Z Franciszkiem Wybultem opublikował książkę Mazowsze Płockie w czasach wojny światowej i powstania państwa polskiego (Tor. 1933), a samodzielnie broszurę propagującą katolicką naukę społeczną Przesilenie społeczno-gospodarcze w świetle praw moralnych organicznego rozwoju (Włocławek 1936).
Po wybuchu drugiej wojny światowej Ś. został 24 X 1939 aresztowany przez Niemców podczas zebrania ziemian w Lipnie. Był więziony w areszcie śledczym we Włocławku, a następnie został osadzony w obozach koncentracyjnych kolejno w Rudau koło Królewca i Dachau, skąd ciężko chorego zwolniono go prawdopodobnie w r. 1942. Leczył się w Radomicach, potem zamieszkał w Warszawie, a po upadku powstania warszawskiego 1944 r. wrócił do Radomic. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej, w styczniu 1945, jego majątek został rozparcelowany na mocy dekretu PKWN z 6 IX 1944 o reformie rolnej. Ś. mieszkał odtąd w dobrach żony w Sędzimirowicach (pow. kaliski). Zmarł 3 X 1945 w Kaliszu na skutek wypadku podczas prac polowych, został pochowany na cmentarzu parafialnym we wsi Staw (pow. kaliski).
W zawartym w r. 1912 małżeństwie z Jadwigą Garczyńską (1890—1964) miał Ś. synów Witolda, rozstrzelanego w czasie okupacji niemieckiej za działalność konspiracyjną, i Tadeusza (zm. 1972), żołnierza WP, rannego podczas obrony Kępy Oksywskiej we wrześniu 1939, po wojnie inżyniera elektryka w Warszawie, oraz córkę Irenę (1926—1998), zamężną za Janem Descoursem (1914—1989).
Chyrowiacy; Jasiewicz, Lista strat; Krajews k i M., Dobrzyński słownik biograficzny, Włocławek 2002 (bibliogr., fot.); Kto był kim w Drugiej RP?; Morawski W., Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku, W. 1998 (błędnie jako Tadeusz Święcicki); Nycek J. B., Ludzie książki, Płock 1983 (bibliogr.); Papierowski A. J., Stefański J., Płocczanie znani i nieznani, Płock 2002 (bibliogr.); Spis ziemian Rzeczypospolitej Polskiej w roku 1930. Województwo warszawskie, W. 1991; — Bender R., Z życia diecezji płockiej w latach 1914—1939, „Studia Płockie” T. 3: 1975 s. 363—4; Dzieje Płocka, Red. M. Krajewski, Płock 2006 II; Gałka B., Ziemianie w parlamencie II Rzeczypospolitej, Tor. 2002 s. 53—4; Gołębiewski G., Obrona Płocka przed wojskami bolszewickimi 18—19 sierpnia 1920 r., Płock 2015; Kozicki L., Historia Ligi Narodowej, Londyn 1964; Maj E., Związek Ludowo-Narodowy 1919—1928, L. 2000; Mich W., Ideologia polskiego ziemiaństwa 1918—1939, L. 2000; tenże, Związek Ziemian w Warszawie (1916—1926), L. 2007; Rek T., Chjeno-Piast 1922—1926 w świetle obrad Sejmu i Senatu, W. 1955; Stogowska A. M., Rola intelektualna i kulturotwórcza Towarzystwa Naukowego Płockiego 1820—1830, 1907—1939, Płock 1998; Szczepański J., Wojna 1920 na Mazowszu i Podlasiu, W.—Pułtusk 1995; Szkoła Rolnicza w Czernichowie im. Franciszka Stefczyka, Oprac. J. Jarosz, Kr.—Czernichów 1995 s. 48; — Dzierzbicki S., Pamiętnik z lat wojny 1915—1918, W. 1983; Rzepeccy, Sejm i Senat 1922—7 (fot.); Rzepeccy, Sejm i Senat 1928—33 (fot.); Sprawozdanie stenograficzne z 239 posiedzenia Sejmu RP z 20 VII 1922, s. 15; Świecki J., Wspomnienie o Tadeuszu Świeckim w 50. rocznicę śmierci, „Notatki Płockie” T. 40: 1995 nr 4 s. 27—9 (fot.).
Tomasz Latos