Szczęsny Tadeusz (1913–1991), księgarz, wydawca, redaktor.
Ur. 29 X w Aleksandrowie Pogranicznym (pow. nieszawski), był jednym z siedmiorga dzieci Michała, pracownika kolejowego, i Heleny Skibińskiej.
W r. 1933 zdał S. maturę w Gimnazjum Ziemi Kujawskiej we Włocławku, a następnie służył jako ochotnik w WP. W l. 1934–9 studiował polonistykę na Wydz. Humanistycznym Uniw. Warsz. Od lutego do lipca 1939 odbył praktykę w dziale wydawnictw Księgarni Polskiej w Warszawie. Zmobilizowany do WP podczas kampanii wrześniowej 1939 r., dowodził plutonem zwiadu, m.in. w bitwie nad Bzurą (9–18 IX 1939), podczas której został ciężko ranny. Umieszczony przez Niemców w szpitalu jenieckim w Kutnie, zbiegł i dostał się do Warszawy, gdzie w maju 1940 został zatrudniony w Pocztowym Urzędzie Oszczędnościowym. Prawdopodobnie od r. 1942 współpracował z szefem Wydz. Organizacyjnego Komendy Głównej AK mjr. Bronisławem Banasikiem i w miejscu pracy dokonywał ekspropriacji pieniędzy przekazywanych następnie na działalność konspiracyjną. Po zakończeniu wojny był od czerwca 1945 nauczycielem języka polskiego w Prywatnym Gimnazjum Tow. Salezjańskiego w Aleksandrowie Kujawskim, którym kierował jego starszy brat Mieczysław.
We wrześniu 1945 zamieszkał S. w Toruniu i otworzył tam, przy ul. Szerokiej 26/28, «Księgarnię Naukową» wraz z działem antykwarycznym. Placówka rozpowszechniała głównie wydawnictwa toruńskiego Tow. Naukowego oraz finansowane przez Kasę im. Józefa Mianowskiego. S. w maju 1946 przekształcił księgarnię w spółkę i przeniósł jej siedzibę na Rynek Staromiejski 36/37; prowadził tam także płatną wypożyczalnię liczącą ok. 5 tys. woluminów. W tym okresie był skarbnikiem Zarządu Wojewódzkiego Stronnictwa Demokratycznego oraz prowadził kolportaż jego organu, tygodnika „Głos Demokratyczny”, ukazującego się od marca 1946 do kwietnia 1947. Od r. 1946 wydawał prace UMK w seriach: „Biblioteka Toruńska”, „Biblioteczka Powszechnych Wykładów Uniwersytetu Mikołaja Kopernika” oraz „Wydawnictwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika”. Opublikował także m.in. „Zagadnienia antropologii” Jana Czekanowskiego (Tor. 1948) i „Geometrię analityczną” Juliusza Rudnickiego (Tor. 1949). Wstąpił do Polskiego Tow. Wydawców Książek oraz do Związku Księgarzy Polskich. Zakaz rozpowszechniania wydanego przez S-ego „Małego słownika historycznego” (red. S. Hoszowski, B. Włodarski) spowodował zadłużenie firmy. Część księgozbioru wypożyczalni sprzedał S. w r. 1949 bibliotece UMK i przeniósł siedzibę przedsiębiorstwa do mniejszych lokali przy Rynku Staromiejskim, najpierw pod nr 30, a w r. 1950 pod nr 17. Pod koniec r. 1950 został oskarżony o nielegalny handel dewizami i aresztowany. Skazany na cztery lata pozbawienia wolności, odbywał karę w zakładzie w Bydgoszczy. Po kilku miesiącach został jednak zwolniony. Księgozbiór wypożyczalni i «Księgarnię Naukową» przejęła Centrala «Veritas».
W r. 1951 osiadł S. w Warszawie i został zatrudniony jako kierownik działu technicznego w Inst. Wydawniczym «PAX». Od r. 1953 redagował tygodniowe dodatki paksowskiego dziennika „Słowo Powszechne”: „Słowo na Śląsku” oraz „Słowo na Warmii i Mazurach”. W r. 1954 przeniósł się do Opola, gdzie został redaktorem naczelnym tygodnika „Katolik”, wydawanego przez «PAX» i tamtejszą kurię diecezjalną. W czerwcu 1958 wrócił do Warszawy i kontynuował redagowanie „Słowa na Śląsku” oraz „Słowa na Warmii i Mazurach”. W r. 1961 zakończył pracę w Inst. Wydawniczym «PAX» i od marca 1961 do stycznia 1963 współredagował miesięcznik Społecznego Komitetu Przeciwalkoholowego „Walka z Alkoholizmem”. Równocześnie od czerwca 1961 do lutego 1962 był zastępcą redaktora naczelnego Wydawnictwa «Ars Christiana». Następnie (luty 1963 – maj 1964) wchodził w skład redakcji krakowskiego miesięcznika „Caritas”, a od czerwca 1964 do października 1965 – w skład redakcji tygodnika „Za i przeciw”, organu Chrześcijańskiego Stow. Społecznego. W styczniu 1966 został redaktorem technicznym miesięczników „Bibliotekarz” i „Poradnik Bibliotekarza”; obie funkcje pełnił do końca r. 1969. Równocześnie od kwietnia 1967 pracował w dziale wydawniczym centrali handlu zagranicznego «Elektrim». Odszedł stamtąd w kwietniu 1971 i został starszym redaktorem w Wydawnictwach Przemysłu Maszynowego «WEMA». W r. 1978 przeszedł na emeryturę. Od r. 1983 należał do Stow. Dziennikarzy PRL. Zmarł 25 IX 1991 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Północnym.
W zawartym 1 VII 1939 małżeństwie z Janiną Stemler miał S. synów Wojciecha (ur. 1941) i Kazimierza (ur. 1943).
Fot. w Arch. UMK; – Słown. Pracowników Książki Pol., Supl. II (bibliogr.); Toruński słownik biograficzny, Tor. 2000 II (bibliogr.); – Ciszewska W., Działalność wydawnicza Tadeusza Szczęsnego i jego problemy z cenzurą, „Spraw. Tow. Nauk. w Tor.” 2000 nr 53 s. 41–3; taż, Książka w Toruniu w latach 1945–1950. Ruch wydawniczo-księgarski, Tor. 2005 s. 139–71 (fot.); taż, Księgarnia Naukowa T. Szczęsny i S-ka w Toruniu w latach 1945–1950, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Bibliologia” T. 2–3: 1998 s. 273–315; – Listy Wilama Horzycy, Oprac. L. Kuchtówna, W. 1991 s. 137–9; Spis księgarń i wypożyczalni książek zarejestrowanych w Związku Księgarzy Polskich, W. 1948 s. 71; Wykaz firm należących do Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek, „Przegl. Księgarski” 1947 nr 6–7 s. 146–7; – „Dziś i Jutro” R. 4: 1948 nr 43; „Głos Demokr.” 1946 nr 10; „Przegl. Zachodni” R. 3: 1947 nr 9 s. 769; „Robotnik Pomor.” R. 2: 1946 nr 146; – AP w Bydgoszczy: sygn. 3535 (Urząd Woj. Pomor.) s. 108–9; AP w Tor.: sygn. 139 (akta własne Tow. Nauk. w Tor.) k. 131, sygn. 141 k. 138, sygn. 802 (Miejska Rada Narod. i Zarząd Miejski w Tor.) s. 55, 71, 73, sygn. 813 s. 5, 11, sygn. 821 s. 11; Arch. PAN: sygn. I–1 (Kasa im. Mianowskiego) sygn. 21 s. 126, sygn. 22 s. 112–19; Arch. Uniw. Warsz.: Akta studenckie RP, nr 45449, akta KEM, nr 6147; B. Narod.: Arch. Stow. Księgarzy Pol., Mater. Kom. Weryfikacyjnej ZKP i PTWK FP/31 poz. 919; B. UMK: rkp. 2396 s. 36–45, dok. życia społ. (rejestr nabytków 1948/9); Centr. Arch. «IncoVeritas» w W.: Akta osobowe S-ego; Stow. Dziennikarzy RP w W.: Akta osobowe S-ego; Wydawnictwa Przem. «WEMA» w W.: Akta osobowe S-ego.
Wanda A. Ciszewska