Rechniewski Tadeusz Wincenty, pseud. i krypt.: Baltazar (?), Do, Karski (?), Latarnik, T. Nieborski, T. Orski, Oskar, Q., Quis, r., R., T.R., T., R.-ski, T. Rawski, Sartor, t., T., Tański, Tarski, T.Z., T. Zaklika (1862–1916), prawnik, działacz socjalistyczny i oświatowy, publicysta. Ur. 2 IV w Petersburgu, był najstarszym synem Juliusza (zob.) i Leokadii z Ihnatowiczów, bratem Stanisława (zob.).
Od r. 1872 kształcił się R. w klasycznym gimnazjum niemieckim w Libawie. Zorganizował tam kółko samokształceniowe dla grupy uczniów Polaków, w którym wygłaszał referaty, redagował też humorystyczne pisemko «Świstek». W r. 1879 wstąpił na wydział prawa uniwersytetu petersburskiego. Najpewniej, studiujący o rok wyżej, mocno już wciągnięty w rewolucyjną działalność, Edmund Płoski wprowadził go w r. 1880 do Petersburskiej Gminy Socjalistów Polskich. Jako jeden z nielicznych, R. uniknął aresztowania. Jesienią r. 1881 wziął udział w odbudowie polskiej organizacji pod nazwą Polsko-Litewska Partia Socjalno-Rewolucyjna i został członkiem ścisłego kierownictwa – Rady Sekretnej. Z jego osobą wiązać należy wprowadzenie do programu Partii akcentów narodowowyzwoleńczych. Napisał polemiczną broszurę Na dobie, w której atakował genewską „Równość” za niewłaściwe postawienie kwestii narodowej i utrudnianie przez to rozwoju socjalizmu w polskim społeczeństwie.
R. był reprezentantem petersburskiej organizacji na wileńskim zjeździe działaczy «Proletariatu» i polskich grup socjalistycznych w styczniu 1883. Sugerował tu utworzenie odrębnej polsko-litewsko-białoruskiej partii w związku z decentralizacją rosyjskiego ruchu rewolucyjnego i rozbiciem Narodnej Woli, do czego doszło na skutek prowokacyjnej działalności Sergieja Degajewa. Zjazd jednak wypowiedział się za utworzeniem ogólnopaństwowej organizacji. R. został wybrany wówczas do tymczasowego Komitetu Centralnego (KC) «Proletariatu»; z tego tytułu, a także ze względu na fakt, że mieszkał w Petersburgu, głównie na niego spadł obowiązek utrzymania stałej więzi z Komitetem Wykonawczym Narodnej Woli. Praktycznie R. współdziałał z rosyjską partią od początku swej działalności rewolucyjnej. Od jesieni 1882 szczególnie blisko współpracował z narodnickim «Robotniczym Kółkiem» Flerowa i Bodajewa, które prowadziło propagandę wśród petersburskich robotników. Wg świadectwa znanego narodowolca, później socjaldemokraty, Iwana Iwanowicza Popowa, R. wyróżniał się swym teoretycznym przygotowaniem tak, że nazwano go «małym Marksem». Poprzez pozostającego z nim w osobistej przyjaźni literata Piotra F. Jakubowicza, wywierał wpływ na tzw. centralne kółko studenckie i przyczynił się do jego zbliżenia w sferze ideowej a również i w kwestiach taktycznych do «Proletariatu». Przeciwny był jednak rozłamowi i wyodrębnieniu się Młodej Narodnej Woli z obawy o dalsze osłabienie rosyjskiego ruchu i niekorzystne konsekwencje dla związanego z nim sojuszem «Proletariatu». Obok Stanisława Kunickiego współdziałał z narodowolcami w przygotowaniu ekspiacyjnego zamachu Degajewa na inspektora tajnej policji w Petersburgu Grigorija Sudiejkina, co miało położyć kres prowokacji wyniszczającej rosyjski ruch. Dzięki stosunkom R-ego w Libawie zamachowiec został bezpiecznie wyprawiony za granicę.
Równolegle prowadził R. działalność mającą na celu stworzenie ośrodka «Proletariatu» w Wilnie, dokąd sam jeździł, a przez swego podopiecznego z Libawy, Stanisława Narutowicza, docierał z agitacją do Polaków studiujących w Kijowie. Chociaż bardzo zajęty składaniem końcowych egzaminów, przyjeżdżał na narady kierownictwa «Proletariatu» do Warszawy w maju, październiku i listopadzie 1883. Ludwik Waryński liczył, że R. obejmie redakcję pisma „Proletariat”. R. zredagował nr 3 z 20 X 1883 i pomógł Aleksandrowi Dębskiemu w kompletowaniu materiału do nr 4 z 20 XI t.r. Napisał podstawowy artykuł ideologiczny My i rząd, który był wykładnią stanowiska partii w kwestii konieczności wysunięcia żądania swobód politycznych jeszcze przed rewolucją socjalną. Zdołał dostarczyć materiały do nr 5, w tym drugą część swego artykułu, w którym analizował stanowisko «Proletariatu» w kwestii polskiej (drukowany już po aresztowaniu R-ego uległ przeróbkom). Wedle niektórych źródeł w okresie działalności w «Proletariacie» używał też pseud. Król.
Tuż po aresztowaniu we wrześniu Waryńskiego, Praskiego i Aleksandry Jentysówny przyjechał R. do Warszawy i pewien czas wespół z Henrykiem Dulębą kierował partią. Właściwie to on, wraz z Kunickim, opracował zasady umowy z Narodną Wolą. W końcu grudnia 1883 zakończył studia ze stopniem rzeczywistego studenta. Przed przeniesieniem się do Warszawy, gdzie miał na stałe włączyć się do kierownictwa partii i przejąć redakcję „Proletariatu”, spędził kilka dni na Ukrainie. W Cukrowni Sieniawskiej koło Rokitna odbył się 22 I (3 II) jego ślub z Witoldą Karpowiczówną. Następnie przez kilka dni załatwiał sprawy partyjne w Kijowie, m. in. prowadził rozmowy ze stojącym na czele Młodej Narodnej Woli – P. F. Jakubowiczem. Te kontakty stały się bezpośrednim powodem aresztowania R-ego i jego żony 29 I (10 II) 1883 na stacji Żylany, gdy wyruszali w drogę do Warszawy. Osadzony w zamku Kijowskim, w czasie przesłuchań zaprzeczał przynależności do stowarzyszenia socjalno-rewolucyjnego, a w sprawie znalezionych przy nim materiałów, m. in. dużej ilości odezw i proklamacji Narodnej Woli i «Proletariatu», kilkunastu egzemplarzy nr 4 pisma „Proletariat”, szyfrowanych zapisków, dał wymijające wyjaśnienia. Podjęta wkrótce przez Bolesława Onufrowicza z inspiracji Kunickiego próba zorganizowania ucieczki R-ego i jego żony nie powiodła się. Wraz z liczną grupą wybitnych rewolucjonistów rosyjskich wziął udział w grudniu 1884 w buncie więźniów politycznych przeciwko zakuwaniu ich w kajdany. Również nie udała się przygotowywana w marcu 1885 z pomocą S. Narutowicza ucieczka.
Zeznania oskarżonych w prowadzonym w Warszawie dochodzeniu w sprawie partii «Proletariat» – Wacława Handelsmana, chorego psychicznie Agatona Zagórskiego, a zwłaszcza zdrajcy Stanisława Pacanowskiego, ujawniły działalność R-ego w tej partii. W dodatku w marcu 1885 odnaleziono nadaną przez R-ego depeszę po zamachu na Sudiejkina, co dało podstawę do oskarżenia go o działalność terrorystyczną. Włączony do sprawy «Proletariatu», został 6 X 1885 sprowadzony do X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej. Do końca zaprzeczał udziałowi w ruchu rewolucyjnym, odmawiał składania wyjaśnień. W procesie 29 proletariatczyków bronili go przyjaciele ojca – Włodzimierz Spasowicz i Henryk Krajewski. Wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego 20 XII 1885 skazany został na 16 lat katorgi. Wbrew życzeniom R-ego, rodzina – wykorzystując swoje stosunki w Petersburgu – podjęła starania o złagodzenie wyroku; H. Krajewski złożył prośbę kasacyjną, której nie uwzględniono. Decyzją Rady Specjalnej zmniejszono mu karę o jeden stopień tj. do 14 lat. Przebywał jeszcze jakiś czas w X Pawilonie. Uczestniczył w zorganizowanej tam szkole więziennej. Po straceniu 4 proletariatczyków w styczniu 1886 napisał razem z Waryńskim i Ludwikiem Janowiczem List z Cytadeli wzywający pozostałych na wolności do dalszej walki. Przeniesiony na Pawiak, został wraz z 4 współtowarzyszami wysłany 5 III do więzienia etapowego w Moskwie. Tam, w głównej mierze przez R-ego, napisane zostało sprawozdanie z procesu «Proletariatu», które wydane w r. 1886 w Genewie w książeczce Z Pola Walki odegrało dużą rolę w propagandzie socjalizmu. Z Moskwy wysłany został 19 V w specjalnej partii więźniów stanu. Z kolejnego etapu w Tiumeniu pochodzi znana fotografia R-ego i jego towarzyszy zakutych w kajdany, która szeroko kolportowana w Rosji i za granicą, stała się na długo środkiem propagandy rewolucyjnej.
Do więzienia katorżniczego na Karze R. przybył 28 XI (10 XII) 1886. Wg świadectwa Feliksa Kona, wśród tylu najwybitniejszych rewolucjonistów przebywających tam «niemal że od razu wybitne zajął stanowisko». Był wybierany na starostę i reprezentanta ogółu więźniów politycznych, gdy dochodziło do starć z władzami. Jemu też powierzono prowadzenie pertraktacji w czasie największego protestu przeciwko pogwałceniu praw więźniów politycznych w r. 1889, który zakończył się głośną «tragedią karyjską». R. należał do przeciwników tego aktu zbiorowego samobójstwa, w konsekwencji osłabiającego siły rewolucji. Cały wolny czas poświęcał na studiowanie nauk społecznych, zwłaszcza zagadnienia rozwoju kapitalizmu w Rosji i ruchu robotniczego na świecie. Uczestniczył w pracach naukowych, wydatny był jego udział m.in. w przełożeniu pracy Uffelmana „Higiena dziecka”. We wspomnieniach wielu karyjczyków, wymieniany jest jako jeden z nielicznych o skrystalizowanym światopoglądzie marksistowskim a zarazem jako główny oponent zwolenników programu politycznego i spiskowej taktyki narodnickiej w toczonych na zesłaniu dyskusjach ideologicznych.
W związku z likwidacją katorgi na Karze R-ego przeniesiono we wrześniu 1890 z więzienia do pobliskiej osady katorżniczej, gdzie zamieszkał z żoną w zakupionej przez nią kuźni. Na mocy manifestu koronacyjnego cara Mikołaja II z 14 IV 1891 skrócono mu termin robót katorżniczych o 1/3 i 24 II (8 III) 1894 wysłano etapem z Karyjska. W wyniku m. in. starań sióstr i zabiegów Spasowicza, podjętych również bez wiedzy i woli R-ego, zatrzymano go w Czycie, a potem zwolniono z więzienia i zatrudniono przy budowie Kolei Zabajkalskiej. Z czasem zaczął pisać do polskiej prasy, jakąś pracę zamieścił też w liberalnym dzienniku moskiewskim „Russkie Vedomosti”. Od r. 1898 występował jako popularyzator marksizmu w zorganizowanej w Czycie socjaldemokratycznej grupie robotników. Wpisany w r. 1899 na listę mieszczan m. Czyty, był jednak nadal pozbawiony prawa do zamieszkiwania w europejskiej części Rosji. Latem t.r. przeniósł się do Irkucka. Pracował tam w wydziale technicznym Zarządu Kolei Zabajkalskiej, po roku przeniesiono go do wydziału konsultacji prawniczej. Został stałym współpracownikiem redagowanego przez – wówczas już socjaldemokratę I. I. Popowa, pierwszego postępowego pisma na Syberii, „Vostočnoe Obozrenie”, z którym współpracowali przedstawiciele różnych kierunków ruchu rewolucyjnego. Ze Stanisławem Landym zorganizował kooperatywę pracowników kolejowych i działał w jej zarządzie oraz w Stowarzyszeniu Subiektów (Obščestvo Prikaščykov). Wspólnie też założyli Stowarzyszenie «Ognisko Polskie», które przez wiele lat było ośrodkiem życia politycznego i kulturalnego oraz oparciem dla polskich zesłańców politycznych na Syberii. R. brał udział w organizowaniu pomocy więźniom i w przygotowywaniu ucieczek z zesłania i katorgi. Pomagał rosyjskim socjaldemokratom oraz socjalistom-rewolucjonistom, chociaż odnosił się krytycznie do obu partii. W r. 1905 należał do przywódców wystąpień rewolucyjnych w Irkucku. Przewodniczył 14 (27) X t.r. na wielkim wiecu pracowników kolejowych i został wydelegowany do Komitetu Strajkowego wyłonionego ze Związku Związków w celu zorganizowania strajku powszechnego. Aresztowany w styczniu 1906, był do kwietnia więziony w Centralnym Więzieniu Przesyłkowym w Aleksandrowsku. Zwolniony przez prowadzącego sprawę sędziego Rozena, przez jakiś czas ukrywał się w Irkucku, następnie otrzymał nakaz opuszczenia Syberii i osiedlenia się w Rosji Europejskiej. Wybrał Petersburg, ale udał się tam tylko na krótko i usiłował, m. in. razem z F. Konem, odnaleźć grób L. Waryńskiego w Szlisselburgu.
Jesienią 1906 R. osiadł na stałe w Warszawie. Zaraz po przyjeździe zgłosił akces do Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS). Po rozłamie jaki nastąpił w partii już w listopadzie 1906, R., gorący rzecznik jedności ruchu robotniczego, nie zdeklarował się zrazu po stronie żadnej z wyodrębnionych dwu frakcji. Od końca października współorganizował Uniwersytet dla Wszystkich, międzypartyjną, legalną instytucję oświaty robotniczej. Jako sekretarz Komitetu Naukowego przez cały czas istnienia Uniwersytetu wywierał znaczny wpływ na jego oblicze ideowe i poziom naukowy. Stał się teoretykiem oświaty robotniczej. Na rzecz tworzącej się w tym czasie Biblioteki Publicznej w Warszawie przekazał duży, rodzinny zbiór dzieł historycznych, literackich, pamiętników i opracowań popularno-naukowych. Upatrując w jawności i masowości ruchu robotniczego nieodzowny warunek dalszego jego rozwoju, zwłaszcza w warunkach porewolucyjnego odwrotu, popierał wszystkie działania zmierzające do tego celu. Wziął udział w zwołanej w końcu grudnia z inicjatywy działaczy PPS-Lewicy pierwszej krajowej konferencji Komisji Organizacyjnej Związków Zawodowych. Utrzymywał potem stałą łączność z tym organem, a sprawom taktyki i zadań ruchu zawodowego poświęcał wiele uwagi w swych artykułach. Pracę publicystyczną rozpoczął w Warszawie w redagowanym przez Jana Władysława Dawida ,yPrzeglądzie Społecznym” (1906–7), potem sporadycznie występował jeszcze w jego kontynuacji – „Społeczeństwie” (1907). W grudniu 1906 powierzono mu kierownictwo legalnego tygodnika socjalistycznego „Wiedza”, założonego przez PPS jeszcze przed rozłamem, a wychodzącego ze względu na lżejszą tam cenzurę w Wilnie. Dzięki wysiłkom R-ego pismo przetrwało do r. 1910, a potem odradzało się pod tytułami: „Nowe Życie” (1910–11), „Światło” (1911–12) i „Kuźnia” (1913–14). W przerwach wydał jednodniówki: „Wiedza Społeczna”, „Wiedza i Życie”, „Na Dobie” i „Czaty” (1912). Ponadto zapoczątkował i prowadził wydawanie serii broszur socjalistycznych i ogólnokształcących, objął też zarząd i kolportaż wydawnictw „Książnicy Ludowej” i „Biblioteki Współczesnej”. Pod jego głównie wpływem „Wiedza” stała się pismem PPS-Lewicy, z którą R. związał się już w pierwszych miesiącach 1907 r. W artykule Nowe hasła („Wiedza” 1908 t. 1) dał wyraz pełnej akceptacji nowego programu PPS-Lewicy i uchwał taktycznych podjętych na jej I Zjeździe na przełomie 1907/8 r. w Cieszynie. Szczególne miejsce w jego publicystyce zajęła sprawa polska – obrona praw narodu do odrębności politycznej, gospodarczej i kulturalnej. Zarazem stał na pozycjach klasowych i internacjonalistycznych. Z wielką namiętnością R. zwalczał antysemityzm jako objaw zwyrodnienia i zdziczenia kulturalnego.
Groźba ponownego aresztowania i skazania – od r. 1907 R. był poszukiwany w związku z prowadzonym w Sądzie Okręgowym w Irkucku dochodzeniem przeciwko organizatorom i przywódcom wystąpień rewolucyjnych z r. 1905, a 7 VI 1907 aresztowano go w Warszawie i uwięziono na krótko w Ratuszu z powodu konspiracyjnych kontaktów z Andrzejem Gałeckim-Strugiem – powstrzymała go przed dalej idącym angażowaniem się w nielegalną działalność partyjną. Z ramienia PPS-Lewicy wziął 22 IV 1907 udział w międzypartyjnej naradzie zwołanej w Warszawie w celu położenia kresu walkom bratobójczym w Łodzi. Jakkolwiek kładł nacisk na pracę uświadamiającą, wykorzystywanie legalnych możliwości, nigdy nie nawoływał do ograniczenia działalności wyłącznie do środków legalnych i wysuwany niekiedy pod jego adresem zarzut oportunizmu był bezpodstawny. R. dokooptowany został do Centralnego Komitetu Robotniczego (CKR) PPS-Lewicy wiosną 1909 i – wobec nieobecności w Król. Pol. pozostałych członków z wyjątkiem Wacława Wróblewskiego – właściwie sterował pracą partyjną. Już 6 IV t.r. aresztowano go pod zarzutem nielegalnej działalności w PPS-Lewicy. W wyniku usilnych starań udało się uwolnić go 13 V dzięki łapówce 500-rublowej. Z działaczami zawieszonego Uniwersytetu dla Wszystkich zorganizował w r. 1909 w ramach Tow. Kultury Polskiej (TKP) autonomiczne, robotnicze Oddziały V i VI. Z całą stanowczością przeciwstawiał się potem antydemokratycznym zamachom zarządu TKP i wszczętej przez prawicę kampanii antysemickiej. Po zamknięciu w r. 1913 TKP, bezzwłocznie przystąpił do tworzenia Tow. Szerzenia Wiedzy Handlowej i Przemysłowej. Wybrany do CKR na II Zjeździe PPS-Lewicy w kwietniu 1912 w Opawie, wszedł do tzw. Międzyokręgowej Komisji sterującej pracą polityczną i organizacyjną okręgów partyjnych w Królestwie. W l. 1912–13 odegrał ważną rolę w prowadzonych przez partię kampaniach politycznych i ekonomicznych, jak wybory do IV Dumy, protest przeciw ustawom III i IV Dumy i walka o ubezpieczenia robotnicze. Obecny 4 II 1911 na zebraniu u adwokata Stanisława Patka w sprawie przygotowania wystąpień solidarnościowych studentów Uniw. Warsz. ze strajkiem krakowskich studentów (tzw. zimmermanniada), został wraz ze wszystkimi uczestnikami zatrzymany. Z braku dowodów wkrótce zwolniony, nie był już potem aresztowany, nękano go tylko rewizjami. Po wybuchu pierwszej wojny światowej wystąpił 9 IX 1914 na międzypartyjnym spotkaniu w Warszawie z przybyłym z Krakowa przedstawicielem Naczelnego Komitetu Narodowego; złożył tam w imieniu PPS-Lewicy antywojenną deklarację. Działał w Robotniczym Komitecie Gospodarczym. Na jego ręce i Ludwika Krzywickiego oraz Stanisława Kruszewskiego nadchodziły zasiłki od postępowych organizacji rosyjskich Volno-Ekonomičeskogo Obščestva i Obščestva Russkich Vračej im. Pirogova dla kuchni robotniczych. Wraz z nastaniem okupacji niemieckiej pozbawiony został skromnych zarobków korespondenta postępowych pism rosyjskich. W sierpniu 1915 otrzymał etat w biurze głównym Komitetu Obywatelskiego. Był pomocny w zdobywaniu tam funduszy dla tanich kuchen robotniczych. Wespół z Kruszewskim i Edwardem Lipińskim inicjował (również w sierpniu 1915) powołanie do życia inspekcji fabrycznej i brał udział w opracowaniu jej statutu. Ponownie skupił oświatowców z PPS-Lewicy i radykalnych inteligentów do pracy w Tow. Uniwersytetu Ludowego i jako prezes objął kierownictwo zalegalizowanego 9 XI 1915 Uniwersytetu Ludowego w Warszawie, lecz gdy wkrótce Uniwersytet został opanowany przez PPS, wycofał się zeń. Wbrew stanowisku kierownictwa PPS-Lewicy R. uznał, że po wybuchu wojny partia powinna była wysunąć hasło niepodległości Polski. Nie chcąc narażać jedności partii, utworzył półprywatny klub dyskusyjny skupiający członków i sympatyków PPS-Lewicy, który działał od lipca 1915 p.n. Plenum. R. zmarł wskutek choroby nowotworowej 21 VII 1916 w Warszawie. W pogrzebie jego na cmentarzu Powązkowskim wzięło udział kilkadziesiąt tysięcy robotników. PPS-Lewica zorganizowała niebawem Klub Robotniczy im. T. Rechniewskiego. W kilka lat po śmierci ukazała się obszerna biografia „Tadeusz Rechniewski (1862–1916). W katordze – Na wygnaniu – W kraju. Polska podziemna” (W. 1927), pióra dawnego towarzysza z szeregów PPS-Lewicy, Bernarda Szapiro-Besema; przy całym szacunku autora dla ideowości, ofiarności i dokonań R-ego, książka ta napisana została jednak pod wpływem sekciarskich sądów panujących wtedy w Komunistycznej Partii Polski i zawierała liczne krzywdzące opinie i oceny.
W małżeństwie z Witolda z Karpowiczów (zob.) R. dzieci nie miał.
Fot. w: Szapiro B. (Besem), Tadeusz Rechniewski (1862–1916), W. 1927; – Czachowska J., Czachowski A., Wiedza – Nowe Życie – Światło – Kuźnia, 1906–1914. Bibliografia zawartości, Wr. 1956; Kormanowa, Mater. do bibliogr. 1866–1918; Stokowa M., Przegląd Społeczny 1906–1907. Społeczeństwo 1907–1910. Bibliografia zawartości, Wr. 1954; W. Enc. Powsz. (PWN), (fot.); Księga działaczy ruchu rewol., I 20–2; – Baumgarten L., Dzieje Wielkiego Proletariatu, W. 1966; Hołówko T., Prezydent Gabriel Narutowicz, W. 1924; Kasprzakowa J., Ideologia i polityka PPS-Lewicy 1907–1914, W. 1965; Księga jubileuszowa PPS (fot. po s. 2); Miąso J., Uniwersytet dla Wszystkich, W. 1960; Possart J., Struktury myślenia teoretycznego a kontrowersje ideologiczne. Polemiki w publicystyce PPS w okresie rozłamu 1906–1908, W. 1963; Ssylka i obščestvenno-političeskaja žizn v Sibiri (XVIII – načalo XX v), Novosybirsk 1978 s. 41; Tych F., PPS-Lewica w latach wojny 1914–1918, W. 1960; Volk D. S., Narodnaja Vola 1879–1882, Moskva 1966; – Dejč L., 16 let Sibiri, S. Pet. 1907 s. 132–3; Karijskaja tragedija, Petrograd 1920; Kółka socjalistyczne, Gminy, Wielki Proletariat, Procesy polityczne 1878–1888, Źródła, W. 1966; Kwiatkowska A., Wspomnienie o Tadeuszu Rechniewskim, „Z Pola Walki” 1967 nr 4 s. 97–102; Krzywicki L., Wspomnienia, W. 1957–9 I–III; Płoski E., Wspomnienia. Czasy uniwersyteckie, Płock 1938 s. 18; Popov J. J., Minuvšije i perežitoe. Iz rozpominanij, Moskva 1933; Pragier A., Czas przeszły dokonany, Londyn 1966; Pribylev A. V., Zapiski narodovolca, Moskva 1930; Stefanovič J., Dnevnik karijca, S. Pet. 1906 (passim – tu pod krypt. R.); Wspomnienia o „Proletariacie”, W. 1953 (passim); – „Byloe” 1906–7; „Minuvšije gody” 1908; „Katorga i Ssylka” T. III, VI, VIII, X; „Kur. Warsz.” 1916 nr 201 (wyd. wieczorne) s. 3 (nekrolog), 1916 nr 202 s. 6 (wspomnienie pośmiertne); – AGAD: Prokurator WIS 980, 988 k. 265–272, 305–311, 314–318, KGGW 109756 k. 1–3; Arch. Państw. m. st. Warszawy: KO m. Warszawy – Prot. posiedzeń od 5 VIII 1915, Warszawski Gub. Urząd d/s Stowarzyszeń 172 k. 60–61, WGZŻ 5 k. 509–522, 2734 k. 36, 2788 k. 88–89; Centr. Arch. KC PZPR: Arch. Ikonograficzne nr 2376, teczka osobowa R-ego nr 4920, teczka osobowa S. Piegata nr 4587 pdt. 3 s. 3, teczka osobowa W. Kwiatkowskiego nr 3415 poz. 2 s. 3, Zespół biograficzny E. i J. Strożeckich 301 (listy T. R. z 1908–9), Spuścizna F. Sterneta 433/6, Socjalno Rewolucyjna Partia Proletariat 5/VII–2, 5/VII–14 k. 61–76, 252–253, 278–285, 5/VII–29 k. 113–120, 174–182, 180–191, AM – mikr. nr 1793 (m. in. listy T. R-ego do J. Stefanowicza i listy L. Dejcza).
Alicja Pacholczykowa