Szczepkowski Tadeusz Wincenty (1916–1973), chemik, profesor Akademii Medycznej w Krakowie.
Ur. 21 X w Dreglinie (pow. sierpecki), był synem Stanisława (zm. 1933) i Zofii Thun. Miał siostrę Zofię i brata Stanisława.
S. uczył się i zdał maturę w r. 1936 w Państw. Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Po śmierci ojca kształcił się dzięki pomocy finansowej rodziny i udzielaniu korepetycji. Od r. 1936 studiował na Wydz. Matematyczno-Przyrodniczym Uniw. Warsz.; przez dwa lata fizykę, a następnie chemię. W czasie studiów należał do Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej. Po wybuchu drugiej wojny światowej jesienią 1939 został wywieziony przez Niemców na roboty przymusowe do obozu pod Tannenbergiem (Stębark), a potem skierowany jako robotnik rolny do Ludwigsdorfu (Łodwigowo). Zbiegł stamtąd i wrócił do Warszawy, gdzie w r. 1941 został zatrudniony w firmie «Dorley»; równocześnie praktykował w Miejskich Zakładach Higieny. W r. 1942 pracował jako tkacz w firmie odzieżowej «Brown–Rowiński». W r. 1943 przeniósł się do Piotrkowa, gdzie do r. 1944 był urzędnikiem w tamtejszej Izbie Rolniczej.
Po wojnie zamieszkał S. w Gdańsku, gdzie pracował jako referent w Zarządzie Miejskim. Niebawem jednak przeniósł się do Krakowa i od r. 1945 kontynuował studia na Wydz. Chemicznym UJ. T.r. wstąpił do Stronnictwa Demokratycznego. Kolejno prowadził prywatne laboratorium chemiczne, był p.o. kierownikiem Oddz. Rejonowego Centrali Odpadków Użytecznych i pracował jako chemik w zakładach chemicznych «Lassek i Syn». Dn. 1 IX 1948 został młodszym asystentem u Bolesława Skarżyńskiego w Zakł. Chemii Lekarskiej UJ (od r. 1950 Akad. Med.). W r. 1949 ukończył studia i otrzymał 25 II t.r. stopień magistra filozofii w zakresie chemii na podstawie pracy Działania azotanu glinu na kwas salicylowy. Z inspiracji Skarżyńskiego zainteresował się metabolizmem samożywnych bakterii siarkowych i wspólnie z nim oraz Włodzimierzem Ostrowskim opublikował pracę Biochemia samożywnych bakterii siarkowych („Acta Microbiologica Polonica” Vol. 1: 1952, Vol. 3: 1954), autorzy wykazali tu, że w szczepach Thiobacillus thioparus i Thiobacillus thiooxydans występuje tylko jeden cytochrom różniący się właściwościami od cytochromu C w tkankach zwierzęcych oraz cytochromu F w roślinach; określony jako cytochrom S, został on wkrótce wyizolowany, oznaczono jego widmo i wartości potencjału oksydacyjno-redukcyjnego. W dalszych badaniach, prowadzonych już samodzielnie, S. odkrył, że pośrednikiem przemiany tiosiarczanu u zwierząt jest tiocystyna wytwarzana przez cystationazę i degradowana przez rodanazę w wyniku procesu transsulfracji.
Od r. 1950 prowadził S. wykłady z chemii dla studentów Wydz. Lekarskiego Akad. Med. Opublikował trzy skrypty: Wskazówki praktyczne do ćwiczeń z chemii ogólnej i fizjologicznej (Kr. 1951, wspólnie z A. Marczyńską i Z. Walczakiem), Chemia żywienia (Kr. 1951, wspólnie z M. Rychlikiem) oraz samodzielnie, kilkakrotnie wznawiane, Wskazówki praktyczne do ćwiczeń z chemii ogólnej i fizjologicznej (W. 1954, 1955, 1960, 1962). W l. 1956–7 przebywał w Sztokholmie, gdzie u G. v. Hevesy’ego odbył specjalistyczne studia w zakresie stosowania izotopów, a u A. H. Theorella w Karolinska Institutet prowadził badania nad związkami hemoproteinowymi i własnościami tych połączeń z tlenkiem azotu. Po powrocie do kraju wykładał w l. 1957–8 biochemię dla studentów chemii UJ. Przełożył z angielskiego pracę C. L. Comara „Radioizotopy w biologii i rolnictwie” (W. 1958). Dodatkowo został zatrudniony na pół etatu w Rejonowym Oddz. Przetwórstwa Odpadków Zwierzęcych i Roślinnych. Zajmował się produkcją cytochromu C, działającego leczniczo w przypadkach zatruć tlenkiem węgla, a także opracował metodę i dokumentację otrzymywania tego cytochromu jako leku do leczenia noworodków z żółtaczką hemolityczną. Wyniki badań sztokholmskich przedstawił w pracy Połączenia hematynowe tlenku azotu, na podstawie której doktoryzował się 22 VI 1959 pod kierunkiem Jana Moszewa na Wydz. Matematyki, Fizyki i Chemii UJ; 1 VII t.r. objął stanowisko adiunkta. Kontynuował badania nad tiosiarczanem i jego występowaniem w tkankach zwierzęcych w oparciu o izotopy oraz udziałem enzymu rodanazy w tych procesach. Wziął udział w pracach nad zastosowaniem pomiarów rezonansu jądrowego do badania stopnia uwodnienia białek rodzimych i denaturowanych. Za badania naukowe, zwłaszcza nad metabolizmem związków siarki, otrzymał Nagrodę Zespołową II st. Państw. Rady ds. Wykorzystania Energii Atomowej (1958), Nagrodę Zespołową II st. Państw. Rady ds. Pokojowego Wykorzystania Energii Jądrowej (1960) oraz Nagrodę Naukową Wydz. Nauk Medycznych PAN (1961). Dn. 27 X 1961 habilitował się na Wydz. Lekarskim Akad. Med. na podstawie pracy Rola fizjologiczna i mechanizm działania rodanazy; 1 IX 1963 otrzymał stanowisko docenta. T.r. wyjechał do USA, gdzie na uniw. w Memphis w zakładzie Johna L. Woodsa pracował nad enzymami metabolizmu siarki (rodanazą i cystationazą) w ustrojach heterotroficznych, a następnie jako visiting professor prowadził od 21 I do 31 XII 1964 wykłady z metabolizmów siarki.
Dn. 14 XII 1965 objął S. kierownictwo Zakł. Biochemii w Międzywydziałowej Katedrze Chemii Fizjologicznej krakowskiej Akad. Med.; prowadził odtąd wykłady z chemii fizjologicznej dla studentów farmacji. W l. 1969–72 pełnił funkcję prodziekana Wydz. Farmaceutycznego. Zainteresował się historią nauki i w r. 1969 opublikował prace: Czasy Marii Skłodowskiej-Curie (Kr.) oraz Czasy pierwszych prac Marii Skłodowskiej-Curie (Kr.). Ogółem ogłosił samodzielnie lub we współautorstwie ok. 50 prac naukowych w czasopismach specjalistycznych: „Acta Biochimica Polonica”, „Acta Chemica Scandinavica”, „Acta Haematologica” „Clinica Chimica Acta”, „Nature”, „Nukleonika”, Patologia Polska”, „Pediatria Polska”, „Polski Tygodnik Lekarski” i „Roczniki Chemii”. Opracował też wiele haseł z zakresu biochemii do Wielkiej Encyklopedii Powszechnej (W. 1962–1970). Był promotorem 28 prac magisterskich i trzech doktoratów. Dn. 10 VII 1970 otrzymał tytuł profesora nadzwycz. nauk medycznych, a 1 IX 1972 został zastępcą dyrektora Inst. Biochemii Lekarskiej, w którym nadal kierował przemianowanym Zakł. Biochemii Ogólnej. Działał w Komisji Nauk Medycznych PAN, Polskim Tow. Biochemicznym, Polskim Tow. Chemicznym oraz Polskim Tow. Przyrodników im. Kopernika. Był członkiem Komisji Zdrowia m. Krakowa oraz Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia, w którym przez wiele lat przewodniczył Kasie Zapomogowo-Pożyczkowej przy Akad. Medycznej. Zmarł 11 XI 1973 w Krakowie, został pochowany na cmentarzu Salwatorskim. Był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1964), a pośmiertnie Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
S. był dwukrotnie żonaty. W małżeństwie zawartym w r. 1940 z Izabelą z Bobolów miał dwoje dzieci: Piotra i Jowitę, zmarłych w dzieciństwie. W drugim związku z Wiktorią Łagan (1940–1977) miał syna Marcina (ur. 1965).
W trzydziestą rocznicę śmierci S-ego ukazała się poświęcona mu monografia pod redakcją Lidii Włodek „Biotiole w warunkach fizjologicznych, patologicznych i w terapii” (Kr. 2003).
Białoń J., Grochowski J., Profesorowie i docenci Akademii Medycznej w Krakowie 1950–1970, Kr. 1970; Grochowski J., Profesorowie, docenci, doktorzy habilitowani oraz doktorzy honoris causa Akademii Medycznej im. Mikołaja Kopernika w Krakowie w latach 1970–1980, Kr. 1981 s. 114–15; PSB (Skarżyski Bolesław); Pol. Bibliogr. Lek. za l. 1952–1972/3; Wachholz i in., Skład osobowy Wydz. Lek. i Farmac. UJ, Akad. Med.; – Bilska A., Laidler P., 100 lat nieprzerwanej historii: miejsce, ludzie, wydarzenia, Kr. 2007 s. 35–6; Gajda Z., O ulicy Kopernika w szczególności o Wesołej w ogólności prawie wszystko, Kr. 2005 s. 63; Grochowski J., Białoń J. Kronika Akademii Medycznej w Krakowie 1950–1970, Kr. 1972; Sześćsetlecie medycyny krakowskiej, Kr. 1964 II 509, 721; Uniwersytet Jagielloński. Złota księga Wydziału Farmaceutycznego, Red. M. Pawłowski, Kr. 2000 s. 147–8 (fot.); Uniwersytet Jagielloński. Złota księga Wydziału Lekarskiego, Red. J. Grochowski, Kr. 2000 (częściowa bibliogr.); – „Annales Academiae Medicae Cracoviensis” z l. 1953–73, Kr. 1953–1973; – „Alma Mater” 2008 nr 101 s. 16–18; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Dzien. Pol.” 1973 nr 270, 271, 273, „Farmacja Pol.” R. 30: 1974 nr 8 s. 806–7 (W. Ostrowski, fot.), „Postępy Biochemii” T. 20: 1974 z. 3 s. 215–18 (W. Ostrowski, fot.), „Tyg. Powsz.” 1974 nr 4; – Arch. UJ: sygn. WL II 138, S III 246, MFC 270, Oddz. Akt Collegium Medicum, sygn. DSP AM 13 (teczka osobowa S-ego, fot.); Katedra Biochemii Lek. Collegium Medicum UJ: Mater. i dok. dot. S-ego; Katedra i Zakł. Hist. Med. Collegium Medicum UJ: Mater. i dok. dot. S-ego; – Informacje syna, Marcina, Lidii Włodek, Ewy Luchter-Wasylewskiej i Marii B. Stachurskiej z Kr.
Stanisław Zwolski