Radziwiłłowa z Wołłowiczów Tekla Anna (ok. 1610–1637), marszałkowa w. lit. Była córką Hieronima Wołłowicza, star. żmudzkiego, i Elżbiety z Gosławskich z Bebelna 1. v. Wojnowej. Była jedyną córką Hieronima, miała jednak dwie przyrodnie siostry urodzone przed 1606 r., córki pierwszego męża jej matki Macieja Wojny, podskarbiego i pisarza lit.; poślubiły one Sapiehów z linii kodeńskiej, Jadwiga Anna – Mikołaja Sapiehę, kaszt. wileńskiego, a Katarzyna – Kazimierza, star. niemonojckiego. Jej cioteczna siostra Anna Marcybella Rudominianka została żoną podkanclerzego lit. Stefana Paca (zob.). Dzięki tym koligacjom i bogactwu ojca stanowiła atrakcyjną partię.
Aleksander Ludwik Radziwiłł (zob.) zabiegał o Teklę przez lat kilka, jak to zaznaczył Krzysztof Wiesiołowski, marszałek w. lit. w przemowie na «oddawanie panny starościanki żmojdzkiej książęciu Aleksandrowi Radziwiłłowi». Ślub odbył się 10 V 1626 w Grodnie. Małżonek, wówczas stolnik lit., uzyskał jako posag Szawlany na Żmudzi zakupione wcześniej za 80 tys. złp. i zapis 20 250 złp. na dzierżawie poniewieskiej, dzierżawie ciwuństwa szawdowskiego (szadowskiego) i na wójtostwie mondejkowskim, również na Żmudzi, dokonany 12 V t. r. w zamku grodzieńskim (dzierżawy te objął w realne władanie 1 V 1630). Ojciec R-ej przekazywał również zięciowi inne starostwa i królewszczyzny, jak np. star. upickie nadane mu w lutym 1633. Małżonek zapisał jej w zamian jako oprawę, najprzód (już 2 V 1626) 100 tys. złp. na dobrach Dokudów stanowiących 1/3 część dóbr Biała, a następnie dalsze 150 100 złp. na pozostałych 2/3 tych dóbr. Dla młodej żony budował w l. 1626 i 1627 nowy pałac w Białej. R. zaraz po ślubie odjechała do rodzinnej Sokółki (leśnictwo jej ojca w pow. grodzieńskim), aby opiekować się chorą matką. Dn. 6 VII 1627 urodziła w Białej pierworodnego syna Mikołaja, którego chrzest odbył się w już nowym pałacu 15 VIII t. r. Następne dzieci (urodziła ich co najmniej ośmioro) przychodziły na świat niemal każdego roku, przeważnie w rezydencjach jej rodziców Sokółce lub Kobryniu. W Kobryniu na dworze rodziców przebywała również w maju 1633 w związku z kolejnym połogiem. A. L. Radziwiłł odjechał z królem do Wilna i na wojnę smoleńską, a dzieci Mikołaj («Miś») i Anusia pozostały «w domu», zapewne w Białej. W liście z 16 V R. prosiła męża o powrót, «bo ja barzo wątpię żebym żywą była». Po połogu podczas przedłużającej się nieobecności męża prowadziła w Mielniku procesy sądowe ze star. nurskim (niezidentyfikowany) i z Malcherem Stanisławem (?) Sawickim, doprowadzając do przełożenia terminów «aż do drugich roków». Doczekała się odwiedzin męża, a dokładnie w dwa miesiące później z tegoż Kobrynia donosiła mu o śmierci woj. wileńskiego Lwa Sapiehy i swych staraniach o star. ekonomiczne brzeskie lit. po nim dla niego. Z Kobrynia ok. 20 VIII 1633 udała się do Nieświeża, aby być bliżej męża. R. należała do licznych bractw religijnych; w związku z przynależnością do franciszkańskiego bractwa św. Anny przyjęła na bierzmowaniu drugie imię Anny. Umiała jednak łączyć z gorliwością religijną działalność polityczną i gospodarczo-administracyjną, zwłaszcza w czasie częstych bytności męża na królewskim dworze w Warszawie.
Spisując w r. 1636, przed kolejnym połogiem, testament wyraziła życzenie, by pochowano ją w «habicie świętego Franciszka» i jego poświęconym pasku, gdyż należy do jego bractwa. Otaczając specjalnymi względami bractwo różańcowe poleciła wymurować przy kościele Św. Anny w Białej dla niego kaplicę różańcową (zwaną później od fundatorki Wołłowiczowską), a na kościół zapisała 1 500 złp., «żeby za to fundować księdza, żeby się ustawicznie Msza św. za duszę moją odprawowała na ołtarzu Najświętszej Panny» oraz liczne legaty na kościoły i duchowieństwo. Zmarła 21 III 1637 o godzinie pierwszej w nocy (stąd podawano również datę 20 III) po urodzeniu 22 II t. r. córki Elżbiety. Pogrzeb odbył się 21 IV t. r. w Białej. Wypełniając wolę zmarłej wdowiec zbudował w l. 1638–9 kaplicę różańcową, w której w marcu 1639, zapewne 21 III, w drugą rocznicę śmierci pochowano pod kaplicą zwłoki R-ej i jej czworga zmarłych dzieci. W kaplicy tej chowano następnie członków jej rodziny.
Informacja o potomstwie w życiorysie męża.
Sztych Hirsza Leybowicza, reprod. w: Wobe M. F., Icones Familiae ducalis Radzivilianae…, Nesvisii [1758] nr 104; – Estreicher; Kotłubaj E., Galeria Nieświeżska portretów Radziwiłłowskich, Wil. 1857 s. 340–1; Uruski; Niesiecki; Żychliński, X 170–1, XI 258; – Ciara J., Kariera rodu Weiherów 1560–1657, W. 1980 s. 82, 97, 114; Sajkowski A., Staropolska miłość, P. 1981; tenże, Włoskie przygody Polaków, W. 1973; – Ostrowski Danejkowicz J., Swada polska…, L. 1745 I cz. 2 Swada himeneuszowa…, s. 87–90; Przyłuski B. S., Jako Rachel Jaśnie Oświecona… P. Tekla Wołłowiczowna…, L. 1639; Radziwiłł, Memoriale, II; – AGAD: Arch. Radziwiłłów Dz. IV teka 3 koperta 31 nr 71, koperta 32 nr 85, koperta 33 nr 118, teka 26 koperta 363 nr 73, teka 56 koperta 723 (oryginalne listy R-ej), Dz. V teka 453 nr 17966 s. 130–1131, Dz. VI nr 11–79 k. 123v., Dz. XI nr 100; – Zob. także bibliografię: Radziwiłł Aleksander Ludwik.
Tadeusz Wasilewski