Olędzki Teofil h. Rawicz (zm. 1708), poseł na sejmy, marszałek wołkowyski. Pochodził z litewskiej kalwińskiej gałęzi rodu Olędzkich, fundatorów zboru w Moczulnej w woj. nowogródzkim, był synem Jerzego, sędziego ziemskiego wołkowyskiego, i Justyny z Bychowców. Jako patron zboru kalwińskiego w Moczulnej należał do grona najaktywniejszych działaczy Kościoła kalwińskiego na Litwie. Był przewodniczącym (dyrektorem) synodów prowincji litewskiej w l. 1680 (Wilno), 1681 (Wilno), 1693 (Żuprany) i 1694 (Bielica). Posłował z pow. wołkowyskiego na wiele sejmów: na sejmie abdykacyjnym 1668 r. podpisał dyplom «reversale», był t. r. na sejmie konwokacyjnym i podpisał akt konfederacji generalnej, wraz z deklaracją W. Ks. Lit. (z zastrzeżeniem «salvis juribus dissidentium in religione Christiana»). Podczas elekcji 1674 r. oddał głos na Jana III Sobieskiego i podpisał pakta konwenta. Był wówczas chorążym wołkowyskim. Z sejmu koronacyjnego 1676 r. wyznaczony został w skład komisji powołanej w celu ustalenia cen towarów. Ok. r. 1678 został mianowany podkomorzym wołkowyskim. Na sejmie 1685 r. wyznaczono go na deputata do Trybunału Lit., któremu marszałkował w r. 1686 (Niesiecki). Posłował następnie na sejm warszawski 1688 r. (II) oraz sejm grodzieński 1693 r.; wkrótce przed czerwcem 1694 został marszałkiem wołkowyskim. Posłował na konwokację 1696 r. Na sejmie elekcyjnym 1697 r. głosował wraz z synami na Augusta II i podpisał wymierzoną przeciwko Sapiehom koekwację praw stanów koronnych i litewskich, był deputatem do paktów konwentów, wyznaczono go nadto w skład deputacji powołanej u boku bpa kujawskiego Stanisława Dąmbskiego. Posłował następnie na sejm koronacyjny, z którego wszedł do komisji brzeskiej dla przeprowadzenia pertraktacji z wojskiem i zaspokojenia jego żądań. Jako przeciwnik Sapiehów uczestniczył w koncentracji szlachty litewskiej zgromadzonej między Ławnem a Puzewiczami (15 X 1698), biorąc udział w rokowaniach z Sapiehami w charakterze komisarza. Walczył pod Olkienikami, przewodząc szlachcie wołkowyskiej. Jego podpis widnieje również pod aktem tzw. postanowienia wileńskiego z 24 XI 1700, mocą którego oddawano Augustowi II dziedziczną władzę na Litwie. Był również obecny na majowym zjeździe stanów litewskich w Wilnie (1701), na którym zapewniano Augusta II o gotowości «ku uspokojeniu wewnętrznych dyffidentii».
Na sejmie koronacyjnym 1676 r. uzyskał O. libertację «od wszelkich ciężarów i powinności miejskich» swego placu w Wołkowysku, na którym postawił karczmę. W lipcu 1682 woj. wileński Kazimierz Sapieha darował mu plac w folwarku Zelwianka, należącym do majątku Białawicz (w pow. wołkowyskim) w celu zbudowania spichrza na zboże spławiane Niemnem. Dn. 3 IV 1683 otrzymał królewszczyzny Dziaki (Diaki) i Żylicze w pow. wołkowyskim. Dostał też w dożywocie wójtostwo wołkowyskie z wsiami Piętaki i Szaulicze. W swoich dobrach dziedzicznych: Moczulna, Choroszkowszczyzna (Teolin), Kołłątaje, i we wsiach wójtostwa wołkowyskiego miał łącznie 65 dymów chłopskich. Po r. 1701 O. nie uczestniczył w życiu publicznym. Dn. 31 V 1707 sporządził testament, zmarł zapewne z początkiem 1708 r. (nie żył już 22 VIII t. r.).
O. był dwukrotnie żonaty. Z pierwszego związku z Heleną Mokłok, sędzianką ziemską nowogródzką, pozostawił synów: Krzysztofa, star. wołkowyskiego, Jerzego (zob.) i Bogusława, działacza kalwińskiego, dyrektora synodu kalwinistów litewskich w Bielicy (1705), porucznika rajtarii, a w końcu pułkownika husarskiego. Z drugiego małżeństwa, zawartego z Eufrozyną z Połubińskich, wojewodzianką nowogródzką, wdową po Aleksandrze Michale Korsaku, pozostały córki: Jadwiga (żona Henryka Domasławskiego, sędziego grodzkiego wołkowyskiego), Agnieszka (żona Owsianego, podkomorzego nowogródzkiego), Katarzyna (od 25 XI 1674 żona Adama Żyżemskiego, łowczego pińskiego), Anna (od 8 I 1678 żona Hrehorego Pakosza, stolnika kowieńskiego), Teofila i Justyna – panny.
Boniecki, XI; Niesiecki; Uruski; Żychliński, XIII 259–61; – Barycz H., Obraz historyczny kalwinizmu na Litwie 1650–1696 r., „Reform. w Pol.” R. 4: 1926; Konarski S., Szlachta kalwińska w Polsce, W. 1936; Łukaszewicz J., Dzieje kościołów wyznania helweckiego w Litwie, P. 1843 II 9, 48; Narbutt J., Dzieje wewnętrzne narodu litewskiego, Wil. 1843 II 44; Przezdziecki A., Podole, Wołyń, Ukraina, Wil. 1841 I 52; Sapiehowie, II; – Diariusz sejmu walnego warszawskiego 1701–1702, W. 1962; Spis synodów i sesji prowincjonalnych Jednoty Litewskiej 1611–1913, W. 1913, Monumenta Reformationis Polonicae et Lithuanicae, S. IV z. 1; Vol. leg., IV 1023, 1064, V 278, 306, 427, 438, 747, 868, 926, 989, VI 12; Wykaz podatku podymnego powiatu wołkowyskiego z r. 1690, Wyd. S. Krakowski, Wil. 1938 s. 211; Zawisza K., Pamiętniki…, Wyd. J. Bartoszewicz, W. 1862 s. 20, 177, 186, 191, 200; – B. PAN w Kr.: rkp. 5999, 6122.
Andrzej Link-Lenczowski