Sapieżyna z Gosiewskich 1.v. Słuszkowa Teresa (zm. 1708), wojewodzina wileńska. Była starszą córką Wincentego Gosiewskiego (zob.) i Magdaleny z Konopackich, siostrą bpa smoleńskiego Bogusława Gosiewskiego (zob.).
Wcześnie straciwszy ojca, wychowywana była w domu ojczyma Jana Karola Czartoryskiego (zob.). Być może ona to w r. 1677 była uczennicą pensji Panien Wizytek w Warszawie («córka księżny Czartoryskiej»). W końcu lutego t.r. poślubiła chorążego w. lit. Józefa Bogusława Słuszkę (od r. 1685 hetmana polnego lit. i kaszt. wileńskiego). Przez niego zapewne silnie związała się z dworem królowej Marii Kazimiery, odgrywając w jej otoczeniu dużą rolę. Po r. 1680 Słuszkowie należeli do głównych stronników polityki królewskiej na Litwie, starając się przeciwdziałać potędze Sapiehów. Jako zaufana osoba królowej, została przez nią mianowana ochmistrzynią królewny Teresy Kunegundy i miała jej towarzyszyć w drodze do męża – Maksymiliana Emanuela Wittelsbacha. Jednocześnie nadano jej rangę «posłowej ekstraordynaryjnej» obojga Sobieskich do niego jako elektora bawarskiego. Wyruszywszy z Warszawy 13 XI 1694, orszak dotarł w pocz. stycznia r.n. do Wessel, gdzie nastąpiło spotkanie z elektorem. W Wessel Słuszkowa pożegnała 3 I 1695 parę elektorską nie chcąc udać się z nimi w zaplanowaną przez elektora podróż do Brukseli. Decyzja ta podyktowana była względami protokolarnymi – arystokratki niderlandzkie nie zamierzały ustępować jej pierwszeństwa jako «posłowej». Wyruszyła dzień później sama i przez Antwerpię, Brukselę, Cambrai dotarła 19 I t.r. do Paryża, gdzie została przyjęta z wielkimi honorami. Przez trzy dni gościł ją Ludwik XIV w Wersalu, a na jej cześć wystawiono operę.
Nie wiadomo kiedy zaczął się jej głośny romans z Kazimierzem Janem Sapiehą, hetmanem w. lit. i woj. wileńskim, dla którego porzuciła bezgranicznie w niej zakochanego i oddanego Rafała Leszczyńskiego, wieloletniego star. generalnego wielkopolskiego (później opowiadano, że była kochanką wielu Sapiehów). Nie zdołała skłonić Kazimierza Jana do popierania polityki dworskiej, a zwłaszcza do opowiedzenia się za wyborem na tron polski Jakuba Sobieskiego po śmierci Jana III. W czasie konwokacji 1696 r. doszło między nimi do zerwania. Słuszkowa bowiem stała po stronie królowej Marii Kazimiery, zaś Sapieha przyłączył się do grona żądających opuszczenia przez nią Warszawy. S. rozpoczęła natychmiast prawdziwą wojnę z byłym kochankiem, za pieniądze królowej wdowy i własne podburzyła tzw. republikantów lit. oraz część wojska do wystąpienia przeciw Sapiehom. W swych działaniach miała poparcie męża oraz odzyskującego jej względy R. Leszczyńskiego. W rezultacie doszło do krótkiej wojny domowej na Litwie, której epilogiem było oblężenie części konfederatów w Brześciu w listopadzie 1696. Przebywając w pobliskim Błotkowie (na jej cześć nazwano go Terespolem), próbowała nie dopuścić do kapitulacji republikantów, z którymi utrzymywała stały kontakt. Skłoniła nawet część wojska podległego mężowi do udzielenia pomocy konfederatom. Po nieudanym dla republikantów brzeskim sejmiku gromnicznym w r. 1697 udała się z Błotkowa do Lwowa, aby tam prosić szlachtę na sejmiku i konfederatów kor. o pomoc przeciw Sapiehom. Zdaje się, iż cały czas była zwolenniczką kandydatury Maksymiliana Emanuela Wittelsbacha na tron polski. Po elekcji Augusta II znów związała się z Kazimierzem Janem Sapiehą. Dn. 18 VIII 1698 gościła wracającego z Zachodu cara Piotra I. Podobno nakłoniła R. Leszczyńskiego do popierania Sapiehów w ich walce z republikantami, z mniejszym powodzeniem oddziaływała w tym kierunku na męża.
Po śmierci Słuszki (8 X 1701) wzięła 6 V 1703 w Łowiczu ślub z Kazimierzem Janem Sapiehą (zob.). W okresie zawieruchy wojennej przebywała głównie w Prusach Książęcych (Rykarby, Królewiec, Tylża). Na początku 1703 r. zaciągnęła oddział wojska dla ochrony swych dóbr przed republikantami. Początkowo nie była chyba zwolenniczką Stanisława Leszczyńskiego (syna Rafała) i utrzymywała kontakt z żoną hetmana polnego kor. Adama Sieniawskiego – Elżbietą, popierającą Augusta II, odgrywając jakąś rolę w jej grze politycznej. Niemniej August II pozbawił ją w końcu 1705 r. za zdradę wszelkich dóbr na rzecz brata jej pierwszego męża Dominika Michała Słuszki. Dn. 24 V 1708 spotkała się w Sołach ze Stanisławem Leszczyńskim w celu załatwienia spraw rodzinnych (głównie nadań dóbr i nominacji na urzędy), ale szybko go pożegnała i wróciła do Wilna.
Po ojcu i pierwszym mężu odziedziczyła S. znaczną fortunę, której część zapisała drugiemu mężowi, a resztę rodzeństwu. Po Słuszce miała: star. latyczowskie (woj. podolskie), ziołowskie (woj. brzeskie lit.), jezierzyskie (woj. witebskie) i puńskie (woj. trockie), za życia męża też star. lanckorońskie. Na odnowienie kościoła jezuitów w Wilnie (św. Kazimierza) zapisała 50 tys. złp. na Hołowczynie, na zbudowanie szpitala na Antokolu – 80 tys. złp. na Polanach, a na wymurowanie kościoła w Terespolu 20 tys. złp. Ufundowała pierwszemu mężowi okazały nagrobek w kościele św. Kazimierza w Wilnie (zniszczony w poł. XIX w.). Zmarła w Wilnie 7 VI 1708, pochowana została w kościele św. Kazimierza.
W obu małżeństwach dzieci nie miała.
Miedzioryt R. Bonnarta z r. 1695 w zbiorach Eustachego S. Sapiehy w Nairobi (Kenia); – Dworzaczek; Sapiehowie; – Deruga A., Piotr Wielki a unici i unia kościelna 1700–1711, Wil. 1936; Fabiani B., Warszawska pensja Panien Wizytek w latach 1655–1680, w: Warszawa XVI–XVII wieku, Z. 2, W. 1977 s. 196; Feldman J., Polska w dobie wielkiej wojny północnej 1704–1709, Kr. 1925; Jarochowski K., Dzieje panowania Augusta II od wstąpienia Karola XII na ziemię polską aż do elekcji Stanisława Leszczyńskiego (1702–1704), P. 1874 s. 180; Kantecki K., Szkice i opowiadania, P. 1883 s. 55–6, 194–6; Komaszyński M., Teresa Kunegunda Sobieska, W. 1982; – Materiały do historii Stanisława Leszczyńskiego, Wyd. E. Raczyński, P. 1841 s. 114; Zawisza K., Pamiętniki wojewody mińskiego, Wyd. J. Bartoszewicz, W. 1862 s. 123, 137; – AGAD: Arch. Publ. Potockich, rkp. 8 nr 56, rkp. 12 k. 583, Arch. Radziwiłłów, Dz. II nr 1827, Dz. III kop. 20 nr 92, Dz. V nr 6465 (list z 8 VI 1708), 15655; B. Czart.: rkp. 175 nr 3, rkp. 188 nr 29, rkp. 196 nr 195; B. Narod.: BOZ rkp. 867 k. 37v.–38v., rkp. 1153 k. 555, 669–672; B. Ukraińskiej Akademii Nauk we Lw.: Fond Ossol.; rkp. 262 k. 43v., 92v., rkp. 2085 (Pamiętniczek Litewski); B. Uniw. Warsz.: rkp. 76 t. 1 k. 83; – Mater. Red. PSB: Skorowidz Sapiehów, Oprac. przez Eustachego S. Sapiehę.
Andrzej Rachuba