Schreiber Thomas Johannes (1699–1778), drukarz, wydawca i nakładca gdański. Ur. 2 III w Lubece, prawdopodobnie tam nauczył się drukarstwa.
Przed r. 1723 S. przybył do Gdańska i podjął pracę jako faktor w drukarni Rady Miasta, zarządzanej wówczas przez Jana Daniela Stollego, a po jego śmierci w t.r. przez wdowę po nim, Konkordię Benignę. Pod koniec r. 1724 S. ożenił się z wdową po Stollem, przez co stał się właścicielem drukarni Rady Miasta. Otrzymał wówczas stanowisko urzędowego drukarza miejskiego i gimnazjalnego. Ze stanowiskiem tym łączyły się monopolistyczne uprawnienia do tłoczenia dochodowych publikacji, takich jak rozporządzenia i ogłoszenia Rady Miasta, podręczniki szkolne, rozprawy i dysertacje gimnazjalne, a w r. 1728 uzyskał S. wyłączność na druk losów loteryjnych. Władze miejskie stawiały mu jednak wysokie wymagania techniczne – odpowiedni poziom estetyczny, czytelność i poprawność wykonywanych prac typograficznych. S. musiał więc troszczyć się o nowy materiał drukarski, mieć do dyspozycji wiele garniturów pism gotyckich i antykwowych, a także ozdobnych materiałów dekoracyjnych. Wyposażenie oficyny S-a było nowoczesne technicznie, a materiały typograficzne nosiły znamiona późnego baroku i wchodzącego wówczas w modę rokoka. Pracowało tam kilkanaście osób: zecerzy, drukarze, czeladnicy, uczniowie, korektorzy.
Funkcję typografa miejskiego i gimnazjalnego spełniał S. przez ponad 50 lat. Wytłoczył w tym czasie ponad 200 publikacji, o łącznej objętości przekraczającej 2 300 arkuszy. Były wśród nich pozycje ważne dla życia naukowego i kulturalnego nie tylko Gdańska, Pomorza, ale i całej Rzpltej. Z usług drukarni S-a korzystali wybitni uczeni gdańscy, m.in. Gotfryd Lengnich (ponad 30 prac z zakresu historii i prawa), Michał Krzysztof Hanow (rozprawy historyczne, filozoficzne, czasopisma i wydawnictwa seryjne), Andrzej Schott (prace historyczne, prawnicze i biobibliograficzne), Sylwiusz Wilhelm Ringeltaube („Beytrag zu der augsburgischen Confessions Geschichte”…), Jakub Breyne, Jakub Teodor Klein i Jan Adam Kulmus (prace przyrodnicze i medyczne). Spod pras S-a wychodziły liczne podręczniki do nauki języka polskiego Mikołaja Volckmara, Jana Karola Wojny, Jana Monety i in. autorów. Drukował też kancjonały polskie i teksty literackie lektorów języka polskiego w Gdańsku: Pawła Świetlickiego oraz Jana Gotfryda Gusowiusza. Własnym nakładem opublikował z rękopisu łaciński przekład dzieła Kaspra Schütza („Rerum Prussicarum historia…”, 1769) i zwód prawa chełmińskiego („Ius Culmense et ultima revisione…”, 1745). Jako wydawca współpracował z referendarzem kor. Józefem Andrzejem Załuskim i na jego polecenie wytłoczył w r. 1746 pracę Jana Daniela Janockiego pt. „Litterarum in Polonia propagatores”.
Od r. 1735 staraniem i nakładem S-a wychodziły w Gdańsku oświeceniowe czasopisma literackie i «moralne» w języku niemieckim. Były to m.in.: czasopismo satyryczne „Der teutsche Diogenes”, redagowane w l. 1736–7 przez Karola Payne, i tygodnik moralny „Der ehrliche Alte” z r. 1746. W drukarni S-a był tłoczony w r. 1763 „Monitor” w języku polskim. Tam również drukowano organ naukowy Tow. Przyrodniczego „Versuche und Abhandlungen”. S. drukował także popularne i bardzo popłatne kalendarze.
Spod pras oficyny S-a wychodziły liczne teksty polityczne i okolicznościowe. W czasie pobytu Stanisława Leszczyńskiego w Gdańsku w l. 1733–4 drukował S. popierające go pisma literackie i publicystyczne, w tym i w języku polskim. Z jego usług korzystali autorzy utworów okolicznościowych czczących ważne rocznice i wydarzenia, takie np. jak trzechsetna rocznica wyzwolenia Gdańska spod panowania krzyżackiego (1754), dwusetna rocznica założenia Gdańskiego Gimnazjum Akademickiego (1758), stulecie pokoju oliwskiego (1760), śmierć króla Augusta III (1763), czy elekcja i koronacja Stanisława Augusta Poniatowskiego (1764).
W r. 1740 zorganizował S. obchody jubileuszu trzechsetlecia wynalezienia sztuki drukarskiej, na wzór analogicznych uroczystości w dużych ośrodkach drukarskich i uniwersyteckich w Europie, zwłaszcza w Niemczech. Przebieg tych obchodów w Gdańsku został udokumentowany w wydanej przez niego księdze pamiątkowej pt. „Erstlinge der Jubelfeier in Danzig wegen der vor dreihundert Jahren erfundenen Buchdruckerei…”. W tej publikacji znalazła się pierwsza monografia historyczna drukarstwa gdańskiego, napisana z inicjatywy S-a przez M. K. Hanowa, zawierająca w dodatkach informacje o drukarzach i drukarniach w Toruniu, Elblągu, Brunsberdze (Braniewie), Oliwie i Malborku. Swoim autorytetem starał się S. wpływać na organizację i sytuację prawną drukarstwa w Gdańsku. Dzięki jego zabiegom ukazała się w r. 1759 ordynacja dla drukarzy, regulująca ich prawa i obowiązki, ustalająca procedurę cenzurowania książek i wyznaczająca ceny za usługi typograficzne. S. był uznawany za przywódcę drukarzy gdańskich, a głos jego rozstrzygał wiele sporów pomiędzy miejscowymi typografami. Zmarł w Gdańsku 30 XI 1778.
Z małżeństwa z Konkordią Benigną miał S. dwóch synów: starszy Karol Ludwik (zm. 1770) był drukarzem w Gdańsku i w l. 1765–70 prowadził własną oficynę typograficzną, która po jego śmierci przeszła do tłoczni miejskiej; młodszy Jan Karol, także drukarz, po śmierci ojca kierował przez dwa lata drukarnią miejską, którą w r. 1780 kupił księgarz i wydawca gdański Daniel Ludwik Wedel.
Słown. Pracowników Książki Pol. (bibliogr.); Drukarze dawnej Pol., IV 105–6, 122–4, 170–1, 224, 405–13, 422, 427, 441 (bibliogr.); – Hassbargen H., „Der ehrliche Alte”, eine Danziger Wochenschrift, „Mitteilungen d. Westpreuss. Geschichtsvereins” Jg. 33: 1934 Nr. 1 s. 37–9; Lenz A.D., Engelmann E., Festschrift zum 400-jährigen Bestehen der ältesten Druckerei in Danzig, Gd. 1937/38 s. 20–1; Löbner H., Danziger „Moralische Wochenschriften” des 18. Jahrhunderts, „Mitteilungen d. Westpreuss. Geschichtsvereins” Jg. 2: 1903 Nr. 2 s. 21–6; Nowak Z., Gdańsk jako ośrodek drukarski i wydawniczy do końca XVIII wieku, „Roczn. Gdań.” T. 50: 1990 z. 1 s. 145–6; tenże, Udział miast Prus Królewskich i Książęcych w jubileuszu trzechsetlecia wynalezienia sztuki drukarskiej, „Biul. Bibl. Jag.” R. 42: 1992 s. 149–53; Pelczarowa M., Z dziejów oficyn drukarskich w Gdańsku (w. XVI–XVIII), tamże T. 14: 1955 s. 150–1, 154, 158; Szczepaniec J., Metryka wydawnicza „Monitora” z 1763 r., „Pam. Liter.” 1966 z. 1 s. 185–9; Hanow M. K., Denkmahl der Danziger Buchdruckereien und Buchdrucker seit dem Jahre 1539 bis 1740…, Danzig 1740 k. H2–H4; – AP w Gd.: sygn. 300, 36 (materiały do drukarstwa w XVIII w.); B. PAN w Gd.: Kartoteka drukarzy gdańskich.
Zbigniew Nowak