Swinarski (Swiniarski, Świnarski, Piątkovius, Piątkowius, Piątkoviensis, Piątek, Tomasz z Piątku, Scusius) Tomasz Eustachy (ok. 1552–1641), profesor prawa Uniwersytetu Krakowskiego, proboszcz luborzycki, kanonik wieluński.
Ur. w Piątku (woj. łęczyckie), był synem mieszczanina Macieja, a prawdopodobnie bratem lub bliskim krewnym Piątkowskiego, syna rymarza z Piątku, podającego się za szlachcica (W. N. Trepka). Również S. uchodził za szlachcica; jego gniazdo rodowe znajdowało się rzekomo w Świniarach nad Wisłą w pobliżu Płocka. O jego szlacheckim pochodzeniu i h. Abdank pisali współcześni mu Paweł Goski i Jan Cynerski Rachtamowicz. Teodor Żychliński błędnie uznał S-ego, «dziedzica na Piątku», za syna Wojciecha h. Poraj i Małgorzaty Pieńkowskiej h. Suchekomnaty.
W semestrze zimowym 1582/3 wpisał się S. jako Tomasz, syn Macieja, na Wydz. Filozoficzny Uniw. Krak.; zapewne nie używał jeszcze wówczas nazwiska Swinarski. Kształcił się pod kierunkiem Sebastiana Petrycego (z którym się zaprzyjaźnił), Walentego Fontanusa i Szymona Syreniusza; nazywał swoim preceptorem także nauczyciela muzyki Bartłomieja Skrzyniusa. W grudniu 1584 uzyskał bakalaureat sztuk wyzwolonych. Prawdopodobnie uczył potem w szkole parafialnej w Bochni, a od r. 1588 w Oświęcimiu. W r.n. przeniósł się do Olkusza, gdzie został rektorem szkoły parafialnej; w korespondencji prowadzonej jako nauczyciel oświęcimski i olkuski podpisywał się «Scusius». Pod koniec r. 1590 wrócił do Krakowa i dzięki pomocy Petrycego został rektorem szkoły przy kościele p. wezw. św. Szczepana; wkrótce potem przeniósł się na rektorat szkoły kolegiackiej św. Floriana na Kleparzu. T.r. uzyskał stopień magistra sztuk wyzwolonych i doktora filozofii. W r. 1591 został rektorem szkoły katedralnej we Włocławku i (mimo braku święceń kapłańskich) proboszczem w Gniewkowie. Dopiero 18 IX 1593 przyjął w katedrze gnieźnieńskiej święcenia subdiakonatu z rąk bp. sufragana gnieźnieńskiego Janusza Gniazdowskiego. W nowym środowisku zyskał miano uczonego męża, jednak już 13 I 1594 zrezygnował z zajmowanych funkcji i pod pretekstem utraty wzroku wrócił do Krakowa.
W Krakowie przyjął S. ponownie obowiązki rektora szkoły św. Floriana. Od semestru letniego 1594 jako bezpłatny docent extraneus prowadził jednocześnie wykłady na Wydz. Sztuk Wyzwolonych (spisane przez studentów z r. 1596 zachowały się w B. Jag. pt. Libri Aristotelis Aethicorum). W r. 1597 został powołany do Kolegium Mniejszego (spisane przez studentów wykłady z t.r. pt. Loci communes iuris utriusque w B. Jag.). Jako profesor zajmował kolegiaturę, powiązaną z beneficjum w postaci altarii w kaplicy Przemienienia Pańskiego w kolegiacie św. Floriana; t.r. zrezygnował z funkcji rektora szkoły św. Floriana. Zapewne wkrótce po powrocie z Włocławka rozpoczął studia prawnicze i prawdopodobnie jeszcze przed ich ukończeniem podjął wykłady na Wydz. Prawa Uniw. Krak., zaczynając je na katedrze instytucji prawa rzymskiego (institutionum imperialium) od objaśniania źródeł prawa («Loci communes iuris utriusque»); zapewne uwzględniał również w dużym zakresie kodyfikację prawodawstwa polskiego. W semestrze letnim 1598 przejął obowiązki seniora bursy prawników przy ul. Grodzkiej i ściśle z tym związaną pomocniczą katedrę reguł prawa, wykładając prawo kanoniczne i cywilne. W r. 1601 wyjechał do rodzinnego Piątku, gdzie przez prawie rok udzielał prywatnie lekcji Jakubowi Zadzikowi. Po powrocie do Krakowa, zapewne legitymując się już licencjaturą praw, otrzymał bez instytucji kanonicznej altarię p. wezw. św.św. Tomasza Apostoła, Tomasza z Akwinu i Tomasza Kantuaryjskiego oraz św. Heleny w kaplicy katedralnej (ok. r. 1602). Odtąd jako profesor nadzwycz. wykładał niektóre dekrety papieskie na katedrze nowego prawa kanonicznego. Prawdopodobnie po r. 1601 został wprowadzony do Kolegium Prawniczego. Zyskał w nim szacunek i niemały autorytet (z czasem jako senior pater); wybierany kilkukrotnie na prepozyta, m.in. 11 X 1630 i 14 X 1634, zarządzał domem kolegiackim, a jako wieloletni konsyliarz (ostatni raz wybrany 19 IV 1641) wspomagał swoimi radami prepozyta. W r. 1605 uzyskał doktorat obojga praw i prawdopodobnie ok. t.r. objął katedrę świętych kanonów; odtąd jako profesor «Magdalenisticus» (zwany tak z powodu czerpania dochodów z kanonii w kolegiacie św. Marii Magdaleny) wykładał „Dekret” Gracjana, stanowiący część zbioru „Corpus Iuris Canonici”. W czerwcu 1616 zrezygnował z prebendy kolegiackiej i przeszedł na katedrę procesu prawa kanonicznego. Głosił tam w r. 1617 wykłady De foro competenti et proccessu iuris (spisane przez studentów, znajdują się w B. Jag.; W. M. Bartel przypisał ich autorstwo Janowi Oktawianowi Wacławowiczowi); dotyczyły one osób występujących w procesie oraz poszczególnych stadiów procedury sądowej. Pod kierunkiem S-ego kształciła się liczna grupa studentów prawa, m.in. Jakub Skrobiszewski, Maciej Bielawski, Tomasz Jabłoński, Jan Szeliga (Scheliha) z Rzuchowa, Wawrzyniec Matthaeides z Leśnicy i Gabriel Morenda. Na polecenie S-ego Wydz. Filozoficzny dopuścił w r. 1616 do egzaminów oraz promował na bakałarza sztuk wyzwolonych i filozofii wrocławskiego kanonika Sylwestra Waibeliusa z Berlina.
Dn. 19 VII 1616 z nadania Uniw. Krak. objął S. parafię w Luborzycy. Ze względu na zły stan zdrowia przebywał w niej bardzo rzadko i sprawując jedynie ogólny nadzór administracyjny, powierzał kierowanie nią komendarzom. Dbał jednak o kościół (w r. 1629 sprawił mu organy), na dobrym poziomie utrzymywał szkołę paraf., a istniejące od r. 1603 bractwo religijne przekształcił w bractwo różańcowe p. wezw. NMP, które wspólnie z «radą wiernych» przejęło opiekę nad domem ubogich i złączonym z nim szpitalikiem. W r. 1630 zapisał Kolegium Prawniczemu 1 tys. złp., ulokowane na kamienicach przy ul. Szewskiej; tę samą kwotę zapisał w r.n. luborzyckiemu bractwu i wikariuszom. Najpóźniej w r. 1634 został powołany w skład kapituły przy kolegiacie św. Michała Archanioła w Wieluniu jako kanonik gremialny. W testamencie zapisał dla wikariuszy kolegiaty św. Anny 200 złp. (zabezpieczone na kamienicach przy ul. Sławkowskiej), na fundację kanonii zwanej Swiniarsciana w kolegiacie p. wezw. Wszystkich Świętych 1500 złp. (lokowane na wsi Marszowice), dla Kolegium Mniejszego 700 złp. (zabezpieczone na kamienicach przy ul. Szczepańskiej i na Kleparzu przy ul. Długiej). Zmarł w Krakowie 12 VI 1641 (wg epitafium, spisanego przez S. Starowolskiego, 2 VI). Został pochowany w kościele p. wezw. Wszystkich Świętych (obecnie nieistniejący), gdzie dzięki staraniom Cynerskiego Rachtamowicza wystawiono mu nagrobek z portretem i tarczą herbową z h. Abdank (epitafium, oprócz zniszczonego portretu, obecnie na fasadzie kościoła Karmelitów Trzewiczkowych p. wezw. Nawiedzenia NMP na Piasku). Spuścizną S-ego zaopiekował się Jakub Górski.
Pamięć S-ego uczcili w drukach epitafijnych Cynerski Rachtamowicz („Veneranda senectus [...] Thomae Eustachii a Piątek Swinarski...”, Cracoviae 1641) i Paweł Goski („Petrarcha Maerens Urnam [...] Thomae Eustachii a Piątek Swinarski...”, Cracoviae 1641). W Bibliotece Jagiellońskiej oprócz wspomnianych wykładów zachował się kopiariusz listów S-ego z l. 1588–1635.
Portret olej. z poł. XVII w., malowany na zlecenie Rachtamowicza, w Muz. UJ; Mycielski J., Katalog portretów i obrazów będących własnością Uniwersytetu Jagiellońskiego za rektoratu prof. dr. Władysława Szajnochy, Kr. 1913 s. 5; – Estreicher; Jocher, I 333; PSB (Górski Jakub, Kłobucki Jan, Krupka Sebastian, Skrobiszewski Jakub); Żychliński, VII 254; – Bartel M., Dzieje Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego przed reformą Kołłątajowską, w: Krakowskie Studia Prawnicze, Wr. 1970 III 176, 190; Barycz, Historia UJ; Barycz H., Sebastian Petrycy uczony doby Odrodzenia, Wr.–W. 1957; tenże, W blaskach epoki Odrodzenia, W. 1968; Cercha M., Cercha S., Pomniki Krakowa, Wyd. F. Kopera, Kr. 1904 III; Chodyński S., Szkoła Katedralna Włocławska, Włocławek 1900 s. 30; Domański R., Krótki zarys dziejów kościoła i parafii luborzyckiej, Kr. 1994; Dzieje UJ, I; Hist. B. Jag., I; Homecki A., Materiały do dziejów uposażenia profesorów Uniwersytetu Krakowskiego na prebendach kolegiaty Wszystkich Świętych w Krakowie, „Zesz. Nauk. UJ” 1971, Prace Hist., z. 35 s. 76; Krukowski J., Nauczyciele szkół parafialnych Krakowa w XVI wieku, Kr. 2007; tenże, Z dziejów szkolnictwa parafialnego Krakowa w okresie Odrodzenia, Kr. 1986 s. 48; Michalewicz J., Szkoła parafialna w Luborzycy i jej związki z Uniwersytetem Jagiellońskim (1401–1803), „Zesz. Nauk. UJ” 1966, Prace Hist., z. 17 s. 100, 102, 105, 115; Patykiewicz W., Archidiakonat wieluński, „Częstochowskie Wiad. Diec.” R. 32: 1958 s. 464; Wiśniewski J., Dekanat Miechowski, Radom 1917 s. 102; – Album stud. Univ. Crac., III 129; Liber chamorum; Michalewicz J., Michalewiczowa M., Fundationes pecuniariae Universitatis Iagellonicae in saeculis XV–XVIII, Kr. 1999 I 318, 325, 380–2; Statuta nec non liber promotionum; – Arch. Kurii Metropolitalnej w Kr.: Acta officialia, t. 118 s. 1310, t. 129 s. 1244–5; Arch. UJ: Kartoteka profesorów L. Hajdukiewicza, rkp. 49 s. 4 i n., rkp. 80 s. 95–7, rkp. 208 s. 543–6, dok. papier. 444 nr 10852; B. Jag.: rkp. 220, 225 k. 225, rkp. 400, 3316 (Metrica Facultatis Philosophicae) s. 3.
Mieczysław Barcik i Zdzisław Pietrzyk