Oborski Tomasz h. Pierzchała vel Roch (ok. 1571–1645), kanonik katedralny i biskup sufragan krakowski. Był drugim z kolei synem Prokopa, podczaszego, później podstolego czerskiego, właściciela dóbr Bełsko w pow. grójeckim, i Katarzyny z Łosiów, córki Krystyna, kasztelana wyszogrodzkiego, przyrodnim bratem jezuity Mikołaja (zob.). Początki kariery kościelnej zawdzięczał swemu powinowatemu kasztelanowi podlaskiemu Marcinowi Leśniowolskiemu, przez którego ok. r. 1589 został polecony Zygmuntowi III na opróżnioną po śmierci Pawła Goślickiego kanonię krakowską. Do kapituły katedralnej wszedł w r. 1590 na mocy prowizji papieskiej wydanej na życzenie dworu królewskiego 28 I 1590 przez nuncjusza Hannibala z Kapui. Nie mając jeszcze święceń kapłańskich, zapewne wkrótce po instalacji na kanonię «fundi Zakrzów» (27 VII 1590), uzyskał urlop, być może na dokończenie studiów, które wg pośmiertnej tradycji miał odbywać w Akad. Krak., choć ani metryka uniwersytecka, ani księga promocji nazwiska jego nie wymieniają. W kapitule katedralnej pojawił się ponownie dopiero po siedmiu latach (30 IX 1597), w r. n. (5 II 1598) otrzymał kurię kanonicką za kaplicą Św. Piotra przy ul. Grodzkiej, już jednak w jesieni 1599 ponownie opuścił Kraków, udając się tym razem do Włoch, gdzie w dn. 28 VIII 1603 promował się na doktora obojga praw w rzymskiej Sapienzy. Powróciwszy do kraju w jesieni 1603, przeniósł się na wakującą po Marcinie Szyszkowskim kanonię «fundi Dziesławska», t. r. otrzymał wieś prestymonialną Borek, coraz aktywniej włączając się w nurt bieżących spraw kapituły, której rychło stał się jednym z najbardziej pracowitych i ofiarnych członków.
Pozbawiony ambicji politycznych i chęci zrobienia osobistej kariery, jako jeden z nielicznych wśród ówczesnego kleru katedralnego, poprzestał O. przez całe życie na kanonickiej prebendzie kapitulnej; okazał się niezastąpionym pomocnikiem i lojalnym współpracownikiem sześciu kolejnych biskupów krakowskich oraz kapituły krakowskiej, w której w l. 1604–9 pełnił obowiązki prokuratora, prefekta (fabricator) budowy katedry wawelskiej (1609–12), cenzora obyczajów (1609), kolektora kontrybucji (1609, 1613, 1614), deputata na sejmik proszowicki, później również delegata na sejmy i Trybunał Kor. Od urzędowych zajęć oderwały go tylko na krótko na wiosnę 1612 wyjazd do Rzymu i, być może, kilkutygodniowa podróż do Palestyny, tylko bowiem w tym czasie mógł odbyć pielgrzymkę do Ziemi Świętej, o której wspomina Szymon Starowolski. Z początkiem września 1612 pojawił się ponownie na sesji kapitulnej, podejmując się z niesłabnącą energią dawnych obowiązków i nowych zadań, przede wszystkim jako delegat do rewizji dóbr kapitulnych, lustracji domów kanonickich, delimitacji granic, ustalenia i kontroli czynszów dzierżawnych oraz zastępowania interesów kapituły w procesach majątkowych. Z powierzonych mu zadań wywiązywać się musiał wzorowo, skoro w l. 1601–15 powierzano mu coraz bardziej odpowiedzialne misje na dworach wysokich dostojników państwowych (Mikołaj Zebrzydowski, Janusz Ostrogski, Zygmunt Myszkowski) i kościelnych. W l. 1605–9 jako urzędowy orator kapituły witał w Krakowie Zygmunta III, w l. 1603, 1614 i 1615 bronił na sejmikach w Proszowicach «praw i wolności kościelnych» w żywo dyskutowanej sprawie świadczeń na cele wojskowe z dóbr kapitulnych, w l. 1613 i 1614 był delegatem kapituły na synody (diecezjalny i prowincjonalny) oraz na zjazd duchowieństwa w Bodzentynie. Przebywając w tym czasie w stałych rozjazdach po terenie diecezji, m. in. w sprawach uciążliwych stacji żołnierskich oraz rekwizycji i grabieży wsi kapitulnych przez niesforne oddziały wojskowe (1604, 1606, 1613), dużo starań poświęcił również katedrze wawelskiej, w której doprowadził do budowy stall kanonickich w prezbiterium (1611–12), odbudowy wieży wikaryjskiej (1609), naprawy zegara (1611) i in.
Zdobyte na tym polu doświadczenia oraz wysoko cenione talenty administracyjne zwróciły na O-ego uwagę bpa Piotra Tylickiego, który 27 VI 1614 powołał go na urząd wikariusza generalnego in spiritualibus i oficjała w konsystorzu krakowskim, parę miesięcy później (22 IX 1614) wyjednał mu prowizję papieską ną biskupa tytularnego laodycejskiego (konsekrowany między 29 VIII a 25 IX 1615) i sufraganię krakowską z bardzo szerokimi uprawnieniami w zakresie jurysdykcji kościelnej i przywilejami pontyfikalnymi. Pod wpływem perswazji swego spowiednika jezuity Fryderyka Szembeka O. przyjął te godności i faktycznie wziął na siebie niemal cały ciężar obowiązków duszpastersko-administracyjnych na terenie rozległej diecezji krakowskiej, pozostając jednak w cieniu ambitnych biskupów polityków i dyplomatów. O rozmiarach pracy O-ego świadczy fakt, że, jak obliczył Starowolski, w l. 1615–45 wyświęcił na kapłanów 2 185 kleryków, konsekrował 143 kościoły, w tym kilka krakowskich, m. in. Św. Tomasza (1621), Dominikanek na Gródku (1631), Św. Norberta przy ul. Wiślnej i Kamedułów na Bielanach (1642), poświęcił 175 ołtarzy, 1 000 portatylów, 1 757 kielichów i innych paramentów liturgicznych, współkonsekrował 6 biskupów, nie licząc wizytacji setek parafii, które systematycznie odwiedzał w czasie dorocznych objazdów diecezji. Mimo zaufania, jakim darzył go Tylicki (1614–16), oraz autorytetu, jaki zdobył w okresie sprawowania urzędu administratora diecezji (27 IV 1614 – 12 VI 1616) zarówno za rządów jego następców, jak i w czasie częstych «sediswakancji» na stolicy biskupiej, nie zabiegał o oficjalne stanowiska w administracji kościelnej. Dopiero po śmierci bpa Jakuba Zadzika (17 III 1642) zgodził się na ponowny wybór na administratora i wikariusza generalnego i piastował te godności zresztą tylko przez kilka miesięcy (21 III 1642 – 14 I 1643).
Obok przyrodzonej skromności, dla której O. w r. 1640 odmówił przyjęcia biskupstwa chełmskiego i opactwa mogilskiego, pewną rolę zapewne odegrała cechująca go niezależność sądu oraz surowy rygoryzm moralny, co kilkakrotnie naraziło go na konflikty z członkami kapituły w sprawach majątkowych i co zapewne sprawiło, że w r. 1636 przepadł w wyborach na archidiakonat krakowski. Natomiast dla nieposzlakowanej uczciwości wyjątkowo często ustanawiany był prokuratorem i egzekutorem testamentów zmarłych kanoników, biskupów (P. Tylickiego, Andrzeja Lipskiego, A. Próchnickiego) oraz administratorem dóbr biskupich w czasie wakansów stolicy krakowskiej. Wysoko już współcześnie cenioną «rei oeconomicae experientiam» wykazał zarówno we wzorowej gospodarce zarządzanych przez siebie wsi kapitulnych (Borek, Pojałowice, Gręboszów, Szymonowice, Wrzosowice, Rudawa, Wyciąże, Bieżanów, Dzierążnia), administracji kopalń ołowiu i miedzi w kluczu kieleckim (którym opiekował się w l. 1631–2, 1635, 1642), jak i dbałości o majątki wchodzące w skład mensae capitularis, w których ostro zwalczał nadużycia dzierżawców i starał się, np. w l. 1605, 1606, 1611, 1613, 1629, 1630, 1632, przyjść z pomocą uciskanym poddanym. Nie zaniedbując do końca życia spraw gospodarskich (jeszcze w l. 1642–3 przeprowadził rewizje niektórych wsi kapitulnych), pod rządami M. Szyszkowskiego, A. Lipskiego i Jana Olbrachta – których witał w czasie ingresu do katedry wawelskiej – ograniczył się do działalności głównie duszpasterskiej; dotarł do najodleglejszych parafii diecezji krakowskiej, w których organizował misje ludowe przy pomocy towarzyszących mu zazwyczaj kapelanów jezuickich.
Szczególnie bliskie więzy – prawdopodobnie dzięki bratu Mikołajowi – łączyły O-ego z jezuickim kolegium Św. Piotra, gdzie był czterokrotnie wybierany na prefekta Sodalicji Mariańskiej, był stałym uczestnikiem nabożeństw i uroczystości kościelnych, hojnym ofiarodawcą, chętnie otaczał się członkami zakonu. Ponadto opiekował się innymi klasztorami krakowskimi, których był protektorem i mecenasem, wspomagając zasiłkami pieniężnymi i paramentami liturgicznymi, m. in. konwenty karmelitów i norbertanek w Krakowie, reformatów w Wieliczce i bożogrobców w Miechowie. Z tytułu piastowanej godności O. często również występował w oficjalnych misjach, m. in. na pogrzebie Zygmunta III i koronacji Władysława IV, w l. 1632 i 1634 wyjeżdżał do Warszawy na obrady sejmowe, w l. 1630, 1632, 1636, 1640 na Trybunał Kor. w Piotrkowie. U boku J. Zadzika (1636–42) odgrywał poważniejszą rolę, m. in. jako zapobiegliwy prowizor Seminarium zamkowego (1636, 1640) i komisarz szpitali krakowskich (1638), którymi zresztą już wcześniej opiekował się jako prowizor Szpitala Św. Łazarza (1608) i Św. Ducha, domu dla chorych kapłanów przy kościele Św. Marcina i współzałożyciel (z fundacji P. Tylickiego) zakładu bonifratów przy kościele Św. Urszuli i in. Złożywszy z początkiem 1643 r. urząd administratora diecezji po objęciu biskupstwa krakowskiego przez P. Gembickiego, mniej już udzielał się z powodu podeszłego wieku w życiu publicznym, choć niemal do ostatnich dni sprawował czynności pontyfikalne, asystując jeszcze w r. 1645 przy otwarciu grobu i przeniesieniu relikwii bł. Wincentego Kadłubka w Jędrzejowie. Po raz ostatni pojawił się na sesji kapitulnej 16 VI 1645. Zmarł 3 VII 1645 w Krakowie i został pochowany w katedrze. W testamencie zapisał cenne kosztowności i paramenty liturgiczne katedrze wawelskiej, szereg legatów dla kościołów i klasztorów krakowskich, ponadto hojnie wyposażył fundację przy kościele w Wawrzeńczycach, przeznaczoną dla sufraganów krakowskich celem corocznego odprawiania wizytacji diecezji. Wykonaniem aktu ostatniej woli zajął się bratanek Mikołaj Oborski (zob.), którego staraniem wzniesiono w r. 1646 w bocznej nawie katedry nagrobek zmarłego z portretem i pochwalnym epitafium.
Zredagowany w retorycznej manierze barokowego elogium tekst napisu był odbiciem żywej, towarzyszącej już za życia O-ego opinii o jego miłosierdziu i świątobliwości, potwierdzonej w wydanej w r. 1664 w Krakowie hagiograficznej biografii pt. „Virtutes Thomae Oborski” pióra jezuity Stanisława Kuklińskiego.
Portret malowany na blasze na nagrobku w katedrze wawelskiej (zob. Katalog zabytków sztuki w Pol., IV cz. 1 fig. 404, oraz reprod. portretu w zbiorach rodziny Oborskich w Mielcu, zob. Szołdrski W., Historia kościoła i cudownego obrazu NMP w Tuchowie, Cieszyn 1920 s. 16); Portret (olej., współczesny) w komorze klejnotowej Arcybractwa Miłosierdzia w Kr. (ul. Sienna 11); – Estreicher; Enc. Kośc.; Enc. Org.; Hagiografia pol., II 688; Łętowski, Katalog bpów krak., III; Szostkiewicz, Katalog bpów obrządku łac., s. 523–4; Niesiecki; Uruski; – Glemma T., Z dziejów miłosierdzia chrześcijańskiego w Polsce, Kr. 1947 s. 53–61; Muczkowski J., Mieszkania i postępowanie uczniów krakowskich w wiekach dawniejszych, Kr. 1842 s. 48–50; Wachholz L., Szpitale krakowskie, Kr. 1921 I 79 i passim; Wyczawski E.H., Biskup Piotr Gembicki, Kr. 1957; tenże, Dzieje Kalwarii Zebrzydowskiej, Kr. 1947; Wysocki S., Seminarium zamkowe w Krakowie, Lw. 1910 s. 58; Załęski, Jezuici; – Jaroszewicz F., Matka świętych Polska, Kr. 1767; Kukliński S., Virtutes T. Oborski episcopi Laodicensis, Kr. 1664; Starowolski, Monumenta Sarmatarum, s. 20–1; tenże, Vitae antistitum Cracoviensium, Kr. 1655 k. Tt3–Vu; Wielewicki, Dziennik, III–IV; – Arch. UJ: rkp. D VII (Glemma T., Materiały i notaty do dziejów kapituły i sufraganii krakowskiej, w tym wypisy źródłowe do O-ego).
Andrzej K. Banach i Leszek Hajdukiewicz