Moraczewski Wacław Damian (1867–1950), lekarz, chemik, rektor Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie. Ur. 27 XI w Warszawie, był synem Hipolita i Kobylańskiej. Po ukończeniu gimnazjum w Warszawie studiował w Zurychu w l. 1885–9 chemię na politechnice, a po uzyskaniu dyplomu także medycynę w l. 1889–94 na tamtejszym uniwersytecie. Studia w Zurychu zakończył w r. 1895 doktoratami z chemii i medycyny. Już w l. 1891–3 pracował jako asystent katedry fizjologii lekarskiej, a w l. 1893–5 kierował pracownią chemiczną kliniki internistycznej u W. Eichhorsta w Zurychu. Potem – po trzech latach prywatnej praktyki lekarskiej w Szwajcarii – wrócił do kraju i w l. 1898–1900 pracował jako asystent katedry fizjologii lekarskiej u Adolfa Becka we Lwowie. W r. 1900 wyjechał do Karlovych Varów jako lekarz prywatny, gdzie przebywał dwadzieścia lat. W tym czasie brał dobrowolnie udział w zwalczaniu cholery w Messynie i wtedy zaprzyjaźnił się z Axelem Munthe. W czasie pierwszej wojny światowej pracował jako lekarz szpitala garnizonowego w Linzu. W r. 1918 habilitował się z chemii lekarskiej w Uniw. Lwow., w r. 1920 osiadł na stałe we Lwowie i w r. 1921 objął w Akademii Medycyny Weterynaryjnej jako profesor zwycz. katedrę chemii i nauki o żywieniu, a po reorganizacji studiów w r. 1929 katedrę patologii ogólnej i chemii fizjologicznej. W l. 1925–7 był rektorem uczelni. W r. 1933 przeszedł w stan spoczynku, w dwa lata później uczczono go doktoratem honoris causa w zakresie medycyny weterynaryjnej, tytułem profesora honorowego i zaproszono z powrotem do prowadzenia katedry (w l. 1945–1950 w ramach radzieckiego instytutu weterynaryjnego we Lwowie), którą zajmował do śmierci. W swoim dorobku pozostawił ponad 180 prac z chemii organicznej i fizjologicznej, dotyczących przyswajalności i spalania (O doniosłości znaczenia soli mineralnych w ustroju, Kr. 1896, O tak zwanych enzymach, Kr. 1897), wydzielania (O wydzielaniu niektórych składników moczu w chorobach wątroby, Kr. 1916, Wydzielanie składników mineralnych i kwasu mlekowego w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych, Kr. 1916), zawartości cukru we krwi, wydzielania wody (O zachowaniu się wypitej wody w ustroju, Lw. 1936) oraz kilka większych książek, jak Podręcznik dla badań chemiczno-klinicznych (W. 1904), Leczenie chorób nerkowych (W. 1936), Sprawa odżywiania się ludu w Polsce (Lw. 1939). Jego prace, ogłaszane w językach polskim, francuskim, włoskim, rosyjskim i niemieckim, cytowane są wielokrotnie w obcej literaturze naukowej. M. był od r. 1938 członkiem korespondentem Wydziału Lekarskiego PAU, Lwowskiego Tow. Naukowego, miał tytuł «zasłużonego działacza nauki», przyznany mu przez Związek Radziecki w r. 1941.

M. nie przejawiał żadnej działalności politycznej czy społecznej (choć wiele osób leczył bezpłatnie, a studentom kupował lekarstwa). Sympatyzował jednak z lewicą i niejednokrotnie to demonstrował; był wrogiem wszelkiej niesprawiedliwości, ucisku i szowinizmu. To zbliżyło go do ruchu ukraińskiego, gdyż do r. 1939 uważał, że ruch ten jest przez rządy sanacyjne dyskryminowany. Kojarzyło się jego ukrainofilstwo z sympatią dla folkloru ukraińskiego, szczególnie huculskiego, którego był wielkim znawcą, on też odkrył talent poety ukraińskiego z Żabiego, Wasyla Stefanyka. Całe życie gromadził dzieła sztuki, przede wszystkim antycznej, ale i polskiej, miał dużą kolekcję obrazów Jacka Malczewskiego i zbiory porcelany. Przyjaźnił się z malarzem Huculszczyzny Kazimierzem Sichulskim. Miał wspaniały księgozbiór z zakresu literatury pięknej, był miłośnikiem poezji romantycznej i kolekcjonerem pierwszych jej wydań; wyróżniał szczególnie twórczość Zygmunta Krasińskiego i Cypriana Norwida. Z zamiłowaniem recytował wiersze poetów polskich, rosyjskich i francuskich. Przyjaźnił się też z Janem Kasprowiczem, Stanisławem Przybyszewskim oraz malarką Marią Wodzicką. Był wreszcie wielbicielem muzyki klasycznej. M. zmarł 13 IX 1950 we Lwowie. W l. 1945–50 część swoich poborów przekazywał ubogiej ludności polskiej. W małżeństwie z Zofią z Okuniewskich (1866–1925), córką Atanazija, ukraińskiego lekarza w Storożyńcu, jedną z pierwszych w Austrii kobiet-lekarek, miał syna Jerzego i córkę; żona i córka zmarły w czasie pierwszej wojny światowej w Szwajcarii, syn Jerzy (1896–1935) był prawnikiem, autorem prac z historii prawa czeskiego, tłumaczem, synowa z wnukami wyjechała w r. 1943 do Szwajcarii i M. został na starość sam, tak że wykonawcą jego testamentu był syn Stefanyka, który jego bogaty księgozbiór i zbiory przekazał Ukraińskiej Akademii Nauk.

Millak, Słownik lekarzy wet.; Peretiatkowicz–Sobeski, Współcz. kultura pol.; Uruski, XI 247; Nieciowa, Członkowie AU oraz PAU, s. 95; – Kmietowicz F., Zarys działalności profesorów, docentów, doktorów i uczniów Wydziału Lekarskiego Uniw. Jana Kazimierza we Lwowie, w: Księga pamiątkowa w 25-letnią rocznicę Wydziału Lekarskiego Uniw. Jana Kazimierza, Lw. 1920; Perenc A., Kronika nauczania weterynaryjnego w wyższych zakładach naukowych w Polsce od roku 1919 do roku 1939, (mszp. w Zakładzie Historii Nauki, Oświaty i Techniki PAN w Kr.); – „Med. Wet.” 1952 nr 3 s. 141–2 (fot.), (A. Trawiński); „Roczn. PAU” 1937/8 s. XLIII; „Spraw. PAU” 1950 nr 7 s. 453–4; – Informacje profesorów Akad. Med. Wet.: K. Szczudłowskiego, A. Zakrzewskiego, F. Wandokantego, B. Gancarza.

Stanisław M. Brzozowski