Pawłowski Wacław Michał (1880–1946), inżynier elektryk, pracownik kolejowy, redaktor „Przeglądu Elektrotechnicznego”. Ur. 21 IX w Warszawie, był synem urzędnika pocztowego Antoniego (zm. 1903) i Michaliny z Bobkowskich. Ukończył IV Męskie Gimnazjum Rządowe w Warszawie (1901), po czym rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Warszawskiego Instytutu Politechnicznego i kontynuował je po śmierci ojca o własnych siłach i dzięki otrzymanemu stypendium miasta Warszawy. Po strajku szkolnym 1905 r. przeniósł się na Wydział Elektromechaniczny w Instytucie Politechnicznym w Petersburgu, gdzie uzyskał dyplom inżyniera elektromechanika I stopnia (1909). Należał wtedy do Stowarzyszenia Studentów Polaków Politechniki Petersburskiej i do «Sokoła». Po studiach pracował przez dwa lata w zarządzie tramwajów w Petersburgu. Następnie został zaangażowany na stanowisko dyrektora elektrowni w Mohylowie, lecz po trzech miesiącach, znany jako zagorzały Polak, nie uzyskał zatwierdzenia gubernatora podolskiego. Powrócił wówczas do Warszawy i rozpoczął pracę w kolejnictwie. Podczas pierwszej wojny światowej został razem z zarządem kolei ewakuowany w r. 1915 do Moskwy, gdzie poza pracą na kolei uczył matematyki w gimnazjum polskim. Po powrocie do Warszawy w r. 1918 pracował w Wydziale Elektrotechnicznym Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych (DOKP) jako kierownik działu silnych prądów. Później był radcą w Wydziale Warsztatowym Departamentu Mechanicznego i Zasobów w Min. Komunikacji i współdziałał we wstępnych pracach nad zagadnieniem elektryfikacji warszawskiego węzła kolejowego.
W l. 1919–22 P. był także asystentem w katedrze elektrotechniki ogólnej Politechniki Warszawskiej u Mieczysława Pożaryskiego, który wciągał wówczas P-ego do współpracy przy redagowaniu „Przeglądu Elektrotechnicznego”, pierwszego odrębnego czasopisma polskiego z dziedziny elektryki. Po ustąpieniu Pożaryskiego z funkcji redaktora naczelnego P. prowadził samodzielnie redakcję tego pisma od początku 1927 r. do czerwca 1938, kiedy nękany ciężką chorobą (częściowy paraliż) musiał zrezygnować z wszelkiej pracy. Jako redaktor P. dążył przede wszystkim do «utrzymania czasopisma na poziomie wymagań szerokich sfer elektrotechnicznych polskich…, aby czytelnik miał obraz życia elektrotechnicznego we wszystkich jego przejawach, zarówno w Polsce jak i zagranicą» i uważał je «za jeden ze środków do urzeczywistnienia elektryfikacji na ziemiach Polski» („Przegl. Elektrotechn.” 1927 nr 1). Za czasów redaktorstwa P-ego znacznie rozszerzyła się problematyka pisma, podniósł się jego poziom i trzykrotnie powiększyła objętość. P. był sekretarzem na dorocznych walnych zebraniach udziałowców spółki wydawnictwa tego czasopisma i jako jego przedstawiciel w r. 1928 uczestniczył w założeniu Związku Polskich Czasopism Technicznych i Zawodowych.
P. był członkiem Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP) od zjazdu założeniowego w r. 1919, członkiem komitetu organizacyjnego i sekretarzem na II zjeździe elektryków w r. 1921 w Toruniu, członkiem Komisji Kwalifikacyjnej Warszawskiego Koła SEP (1922–3), uczestnikiem zebrania Rady Delegatów SEP w r. 1927, członkiem komisji referatowej VIII Walnego Zgromadzenia SEP w Wilnie (1936). Jako przedstawiciel Min. Komunikacji brał udział w pracach organów fachowych SEP: Komisji Norm Jasności przy Polskim Komitecie Oświetleniowym, Polskim Komitecie Elektrotechnicznym i Centralnej Komisji Normalizacji Elektrotechnicznej. Uczestniczył w kilku konferencjach licznikowych Związku Elektrowni Polskich (1933, 1934). Należał do Stowarzyszenia Politechników Petersburskich przy Stowarzyszeniu Techników Polskich w Warszawie. P. ogłosił kilka artykułów w „Przeglądzie Elektrotechnicznym”, „Przeglądzie Technicznym” i „Inżynierze Kolejowym” (tu m. in. na temat wyodrębnienia służby elektrotechnicznej na kolejach, 1925 nr 3). Przez cały czas okupacji niemieckiej chorował prawie nie wstając z łóżka; udzielał w swoim domu schronienia Żydom. Zmarł z powodu miażdżycy 24 V 1946 w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 87–2–22). Był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1935).
Żonaty dwukrotnie: z Aleksandrą z Czaplickich oraz od r. 1924 z Heleną z Wysockich 1. v. Bendarzewską (1890–1971), P. miał w pierwszym małżeństwie synów: Jana (ur. 1913) i Antoniego (ur. 1915), ekonomistów.
Stowarzyszenie Politechników Petersburskich. Spis nazwisk, stanowisk i adresów Polaków politechników petersburskich, W. 1928; – Gospodarka elektryczna w Polsce, W. 1926 s. 90, 178, 528; toż, W. 1930 s. 34, 75, 222, 232, 1106; toż, W. 1935 s. 36, 205; Historia elektryki polskiej, W. 1976 I (życiorys, fot.); Historia Stowarzyszenia Elektryków Polskich 1919–1959, W. 1959; Program VIII Walnego Zgromadzenia Stowarzyszenia Elektryków Polskich w Wilnie, Wil. 1936 s. 2; Stowarzyszenie Wychowańców b. gimnazjum i b. szkoły realnej w Warszawie, W. 1934 s. 38; – Kalendarz Polski (Moskwa) 1916 s. 304; Kalendarzyk Stowarzyszenia Elektryków Polskich, W. 1935 s. 6, 10, 13, 26, 79; Program Politechniki Warszawskiej na r. 1921/2, W. 1921 s. 101; Słodkowski W., Statystyczna księga wygnańców polskich podczas wojny europejskiej w l. 1914–1916, Moskwa 1916; Sprawozdanie z ogólnokrajowego zjazdu w sprawach komunikacji miejscowej, W. 1927, 1932; Wspomnienia byłych studentów Politechniki Warszawskiej z pierwszych lat jej istnienia (1898–1905), W. 1935 s. 94; – „Kur. Warsz.” 1930 nr 32 s. 17, nr 46 s. 16; „Przegl. Elektrotechn.” 1921 s. 27, 29, 142, 178, 179, 276, 325, 1922 s. 128, 264, 1923 s. 62, 124, 138, 1924 s. 3, 1925 s. 418, 1930 s. 302, 310, 329, 330, 1932, s. 472, 637, 1933 s. 585, 1938 s. 429 (fot.), 1939 s. 647, 649 (fot.), 699, 1964 s. 253 (fot.), 1969 s. 137 (fot.); „Spraw. i Prace Pol. Kom. Elektrotechn.” 1929 nr 10 s. 75; „Wiad. Zw. Pol. Zrzeszeń Techn.” 1929 nr 2 s. A 41; – Arch. Państw. w W.: Warszawski Instytut Politechniczny, sygn. 1522 (akta osobowe P-ego); Arch. Paraf. Wszystkich Świętych w W.: Księga urodzeń 1880 r. nr 1225; – Informacje Antoniego Czażyńskiego, Zuzanny Kamieńskiej-Januszko i Władysława Józefa Pawłowskiego.
Jerzy Kubiatowski