Mrozowski Wacław, pseud. i krypt. Antoni Smutniak, (ki), (1912–1967), poeta i prozaik. Ur. 12 VI w Chełmie Lubelskim, w rodzinie chłopskiej, był synem Antoniego i Marii z Falkowskich. Początkowo uczęszczał do Gimnazjum im. Stefana Czarnieckiego w Chełmie, z którego został przeniesiony do tamtejszego Seminarium Nauczycielskiego, gdzie otrzymał maturę w r. 1934. W l. 1932–4 był redaktorem szkolnego pisma „Spójnia” i członkiem komitetu redakcyjnego „Kuźni Młodych”. W r. 1934 przeniósł się do Warszawy, gdzie wszedł do kręgu poetów skupionych wokół Józefa Czechowicza. W l. 1934–6 współpracował z «Redutą», a w l. 1936–7 pracował w sekretariacie czasopism dziecięcych Związku Nauczycielstwa Polskiego. W r. 1938 pełnił obowiązki kuratora w Sądzie Grodzkim dla Nieletnich. W r. 1939 wyjechał do Radomia i podjął pracę w fabryce telefonów «Ericsson». W t. r. zaopiekował się z własnej inicjatywy spuścizną po Czechowiczu, w wyniku czego spotkał się później z zarzutem przywłaszczenia jej. Zachowana część tej spuścizny znalazła się pod koniec życia M-ego i po jego śmierci w Muzeum J. Czechowicza. Okres okupacji spędził M. przeważnie w Radomiu, gdzie w r. 1944 był więziony przez gestapo przez pół roku. W r. 1945 został powołany do wojska i przydzielony jako aktor do Centralnego Domu Żołnierza w Łodzi. Zdemobilizowany wyjechał w t. r. na Dolny Śląsk na polecenie redakcji tygodnika „Wieś” dla zorganizowania w Solicach (obecnie Szczawno-Zdrój) koło Wałbrzycha Ludowego Instytutu Literacko-Naukowego. W r. 1946 kierował w Wałbrzychu oddziałem dziennika „Pionier”, a w l. 1947–8 redagował tygodnik literacko-społeczny „Wałbrzych” i współpracował z prasą śląską. Od r. 1950 przebywał stale w Łodzi, poświęcając się pracy literackiej. Przez jakiś czas pracował w Dzielnicowej Bibliotece Publicznej Łódź–Widzew. W l. 1961–2 był sekretarzem łódzkiego oddziału Związku Literatów Polskich.
M. debiutował w r. 1932 wierszem w „Spójni” oraz zbiorem wierszy Mosty nad życiem (Chełm 1933), następnie wydał Rzeczywiście (Chełm 1933). Te młodzieńcze wiersze M-ego powstawały pod wpływem poezji skamandryckiej oraz Kazimierza Andrzeja Jaworskiego, ówczesnego nauczyciela i patrona poety. Następny tom Dobranoc… dobranoc… (W. 1936) przyniósł utwory o motywach krajobrazowych i osobistych, ujęte nieco powierzchownie, z odcieniem sentymentalizmu. W obrazowaniu i konstrukcji wierszy znać było oddziaływanie poezji Czechowicza, niekiedy daleko idące. W r. 1939 miał się ukazać Arkusz poetycki M-ego, czemu przeszkodził wybuch wojny. W zależności od Czechowicza pozostają także Liryki dolnośląskie (W. 1948), przynoszące poetyckie pejzaże i «pocztówki» z miast Dolnego Śląska. W spisie prac M-ego, podanych przy tej książce, znajdują się zbiory Trzepot motyli, poezje z l. 1937–40 (wg informacji żony M-ego ukazał się on w r. 1937 w 10 egzemplarzach na prawach rękopisu), i Wiersze o śmierci, poezje z l. 1941–4, które osobno się nie ukazały. W r. 1956 M. opracował rozpowszechniany w maszynopisie wybór wierszy z l. 1933–55, pt. Ludziom czułym (informacja: -kaj- tj. K. A. Jaworski, „Kamena” 1956 nr 4). Następne tomy: Drugi brzeg (W. 1958) i Akwarium (Ł. 1960) kontynuowały poetykę lirycznego i muzycznego pejzażu oraz wspomnieniowości, w obu też czołowe miejsce zajmowały fragmenty cyklu Z Johnem Barleycornem (John Barleycorn to personifikacja piwa w angielskim folklorze; potem – tytuł powieści J. Londona o alkoholiku). Cykl ten wyszedł w r. 1966 (L.) i uznany został za najlepszą część poetyckiego dorobku M-ego. W poemacie tym, o luźnej budowie i regularnym wierszu, w centrum znajdują się dwie współzawodniczące wartości: alkohol i miłość, zwycięża ten pierwszy. Ten tom M-ego stanowi także interesujący dokument psychologiczny, szczery, miejscami ekshibicjonistyczny. M. zamierzał napisać także pamiętnikarską wersję Z Johnem Barleycornem, czego jednak nie spełnił. Rekapitulację dorobku poety stanowiły Wiersze wybrane (L. 1962). Utwory M-ego drukowały liczne pisma, m. in. „Kamena” (Chełm Lubelski), „Kurier Poranny” (W.), „Kuźnia Młodych” (W.), „Miesięcznik Literatury i Sztuki” (W.), „Okolica Poetów” (Ostrzeszów Wielkopolski), „Pion” (W.), a po wojnie „Ilustrowany Kurier Polski” (W.), „Kronika” (L.), „Odgłosy” (Ł.), „Słowo Polskie” (Wr.), „Wałbrzych” i in.
Drugi nurt pisarski M-ego stanowi proza wspomnieniowa. W Cyganerii (L. 1963) ukazał życie w l. 1934–9 kręgu poetów skupionych wokół Czechowicza (m. in. Bronisław Ludwik Michalski, Henryk Domiński, Stanisław Piętak) na tle życia literackiego ówczesnej Warszawy. Relacja M-ego wymaga jednak krytycznej oceny; dużą wartość książki stanowi wielka liczba fotografii (w tym własnych autora) i faksymiliów. Udział M-ego w życiu kulturalnym i literackim Dolnego Śląska stał się przedmiotem książki Dolnośląskie wspominki (Kat. 1966). Projektował M. także napisanie książki pt. Miasto, które kocham, o Chełmie z l. 1915–35 i o latach młodości, nie zdążył jednak tego dokonać. M. opracował też Antologię współczesnej poezji szkolnej (W. 1935) oraz Antologię lubelskich poetów dwudziestolecia międzywojennego (L. 1965). Przygotował również do druku tom prozy i dramatów Czechowicza dla Wydawnictwa Lubelskiego (jeszcze nie wydany). M. zmarł 26 IX 1967 w Łodzi i został pochowany na Starym Cmentarzu przy ul. Ogrodowej. Pośmiertnie ukazały się dwa wybory jego poezji: Tu pod każdym kamieniem moja młodość leży (L. 1970), przynoszący liryki osobiste, nawiązujące do ludzi, miejsc i przeżyć związanych z Lubelszczyzną, oraz Spojrzenie wstecz (Ł. 1970), w którym przedrukowano utwory z pominięciem chronologii i układu oryginalnych edycji.
M. był żonaty z Ireną z Gerlingów.
Fot. w Muz. J. Czechowicza w L.; – Nowy Korbut (Słown. pisarzy), IV; Pol. Bibliogr. Liter. za l. 1944/5 i n.; – Chudek J., W. Mrozowski, „Roczn. Liter.” 1968 [druk.] 1970 s. 584; Gralewski W., Stalowa tęcza, W. 1968 s. 289–97; Jaworski K. A., „To już tragedii jest epilog”, „Kamena” 1967 nr 21 (fot.); Kłak T., Przejmujący autoportret, tamże 1970 nr 24; Miller J. N., Jest takie miejsce na ziemi, „Osnowa” 1963 s. 187–8; Szczawiej J., Wspomnienie o Wacku, „Kultura” 1967 nr 41; Wspomnienia o M-m J. Koprowskiego, S. Kaszyńskiego i Cz. Twardzika w: M. W., Spojrzenie wstecz, Ł. 1970 (fot.); – „Dzien. Łódz.” 1967 nr 228, 229, 235; – B. Uniw. w Ł.: Autografy książek wspomnieniowych i zbiorów wierszy, bruliony, korespondencja i papiery osobiste M-ego; Muz. J. Czechowicza w L.: Część rękopisów M-ego; – Informacje żony, Ireny Mrozowskiej.
Tadeusz Kłak