Piotrowski Wacław (1887–1967), malarz. Ur. 4 IX w Warszawie, był jedynym synem Jana, drobnego przedsiębiorcy, i Rozalii z Górnickich. W r. 1903 ukończył szkołę miejską w Warszawie. W l. 1907–11 studiował w Warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. Kilkakrotnie w tym okresie wyjeżdżał do domu artystów w Rybiniszkach, posiadłości Eugenii Kierbedziowej na Witebszczyźnie. Początkowo był uczniem Ksawerego Dunikowskiego, wkrótce jednak zwrócił się ku malarstwu, w którym kształcił się pod kierunkiem Kazimierza Stabrowskiego, Konrada Krzyżanowskiego, Edwarda Trojanowskiego i Stanisława Lentza. Od debiutu na Salonie Jubileuszowym w r. 1910 był do r. 1939 (z przerwą w l. 1914–25) stałym uczestnikiem wystaw i salonów Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) w Warszawie. W l. 1911–15 uczył rysunku i śpiewu w szkołach warszawskich, miesiące letnie spędzał w Kazimierzu Dolnym, Mniszewie, Rososzce. Malował tam szkice pejzażowe oraz studia portretowe, w których przejawiała się już jego życiowa pasja – dążenie do psychologicznie wiernego wizerunku. Zmobilizowany do służby pomocniczej, okres do końca pierwszej wojny światowej przeżył na Ukrainie. Na wiosnę 1919 P. wyjechał do Francji, gdzie pozostał z przerwami do r. 1922. Pewien czas spędził w Bretanii, malował w Berck-Pillage i Île-de-Batz. Przede wszystkim jednak przebywał w Paryżu. W r. 1920 wziął udział w Salonach Société des Beaux-Arts, Société des Artistes Français i w Salonie Jesiennym. W r. n. miał indywidualną wystawę w Galerie Devambez, z którą związany był kontraktem. Na przełomie l. 1924/5 odbył podróż do Rzymu i Neapolu, w r. 1926 był w Wenecji, gdzie namalował duży cykl pejzaży (m. in. Giudecca, Riva degli Schiavoni, Barki – zaginione), które prezentował m. in. na swych indywidualnych wystawach w Związku Zawodowym Artystów Plastyków (ZZAP) w Warszawie i Łodzi w r. 1927. W r. 1928 otrzymał nagrodę na wystawie sportowej ZZAP za Skok, w t. r. wziął udział w Wystawie Olimpijskiej w Amsterdamie, a w r. 1929 w Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu. W r. 1927 wykładał w Szkole Sztuk Zdobniczych w Poznaniu, a w r. 1931 w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych i Malarstwa w Warszawie. Nadal brał udział we wszystkich wystawach odbywających się w TZSP w Warszawie. Miał tam ponadto wystawy indywidualne w l. 1930, 1933 i 1935. Z prac pokazanych w r. 1933 szczególną uwagę zwróciły studia portretowe mieszkańców dzielnic nędzy i domów noclegowych oraz prace z cyklu Macierzyństwo. Był laureatem kilku nagród na Salonach TZSP. W r. 1927 otrzymał nagrodę miasta stołecznego Warszawy za kompozycję Łobuzy, w r. 1933 srebrny medal za Autoportret, w r. 1936 nagrodę im. Marii Lenckiej za portret Ksawerego (?) Glinki (tzw. Portret mężczyzny z kotem), w r. 1937 nagrodę ministra spraw zagranicznych za autoportret Vanitas Vanitatum (wszystkie cztery obrazy w Muz. Narod. w W.) i w r. 1938 nagrodę ministra sprawiedliwości za Autoportret (własność rodziny artysty). Po drugiej wojnie światowej, którą przeżył w Aninie i Wawrze, gdzie zamieszkał w latach trzydziestych na stałe, malował przez kilka lat wielką kompozycję Zbrodnia wawerska (ok. 1948–53, Muz. Hist. Pol. Ruchu Rewol. w W.), upamiętniającą śmierć ponad stu mieszkańców Wawra rozstrzelanych przez hitlerowców 27 XII 1939. W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych malował nadal portrety (np. Portret prof. Władysława Tatarkiewicza), wykonywał akwarelowe pejzaże z okolic podwarszawskich, Wilanowa czy Łazienek, tuszowe szkice piórkiem z warszawskiego Starego Miasta.

P. uprawiał malarstwo pejzażowe, kompozycję figuralną (głównie tematykę pracy i sportu), przede wszystkim jednak był portrecistą – «eksperymentalnym psychologiem», jak mówił o sobie. Równolegle zajmował się twórczością na zamówienie (portrety, kopie, obrazy kościelne), dzięki której mógł utrzymać dom i wykształcić dzieci. Nie należał do żadnego ugrupowania artystycznego, nie reprezentował także ściśle określonego kierunku malarstwa. Eksperymentował, stosował różne środki wyrazu, posługiwał się wieloma technikami, nierzadko łącząc je w obrębie jednej kompozycji. Często wykonywał tzw. przecierki, rodzaj rysunków na papierze rozrzedzoną farbą olejną. Można zaobserwować w jego malarstwie zarówno tendencje impresjonistyczne, zwłaszcza w pejzażach włoskich, elementy szeroko pojętego postimpresjonizmu z pewną skłonnością do ekspresji w portretach, jak również postkubistyczne zmagania z formą w kompozycjach figuralnych. P. był członkiem TZSP, Warszawskiego Tow. Artystycznego, ZZAP i ZPAP. Zmarł 2 VI 1967, pochowany został na cmentarzu na Glinkach w Wawrze.

Od r. 1921 P. był żonaty z Lucyną Kasztelanic (ur. 1896), miał z nią troje dzieci: syna Mateusza (ur. 1922, zginął 1944 w obozie we Flossenburgu) oraz córki Magdalenę (ur. 1925) zamężną Tryjarską i Izydorę (ur. 1929) zamężną Olszewską.

W r. 1969 odbyła się w Galerii MDM w Warszawie wystawa pośmiertna prac P-ego będąca przeglądem dorobku artysty z l. 1910–1965. Poza spuścizną malarską P. pozostawił po sobie kilkanaście brulionów i wiele luźnych kart, w których notował od r. 1906 uwagi dotyczące własnych prac, rozważania i myśli o sztuce oraz refleksje z zakresu filozofii i psychologii twórczości (obecnie w posiadaniu rodziny). Dzieła P-ego przechowywane są w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Rewolucyjnego w Warszawie, Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie oraz Gabinecie Rycin Biblioteki Uniw. Warsz. (rysunki), ponadto prace artysty znajdują się w kolekcjach prywatnych w kraju i za granicą.

Autoportret (olej. 1910, własność rodziny artysty), Autoportret (olej. 1913, własność rodziny artysty), Autoportret (olej. 1933, Muz. Narod. w W.), Autoportret (olej. 1934, Muz. Narod. w Kr.), autoportret Vanitas Vanitatum (olej. 1937, Muz. Narod. w W.), autoportret Nosce te ipsum (olej. 1939, własność rodziny artysty); – Pol. Bibliogr. Sztuki, I; Artyści plastycy okręgu warsz. ZPAP 1945–70; Bénézit, Dictionnaire (1966); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Wacław Piotrowski – Wystawa Pośmiertna, W. 1969; Wiercińska, Katalog prac TZSP; Przew. TZSP z l. 1925–1939; – Piwocki, Hist. Akad. Sztuk Pięknych w W.; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Rudzińska W. M., Warszawa i Mazowsze w twórczości Wacława Piotrowskiego, „Roczn. Maz.” R. 7: 1979 s. 311–29; Wiercińska, Tow. Zachęty; Wierzchowski H., Anin Wawer, W. 1968 s. 49, 62, 98; – Zaruba J., Z pamiętników bywalca, W. 1968 s. 235–8; – „ABC” 1932 nr 327 (W. Podoski), 1933 nr 25 (W. Podoski); „Epoka” 1927 nr 120 (T. Czyżewski); „Gaz. Pol.” 1933 nr z 23 XII (W. Skoczylas); „Gaz. Warsz.” 1911 nr 8, 9 (S. Pieńkowski); „Kobieta Współcz.” 1928 nr 3 (N. Samotyhowa); „Kur. Poranny” 1927 nr z 5 V (K. Winkler); „Kur. Warsz.” 1919 nr z 7 II, 28 III (W. Mitarski), 1925 nr z 22 III, 11 IV (J. Kleczyński), 1927 nr z 19 IV, 24 XII (tenże), 1928 nr z 22 IV, 23 XII (tenże), 1930 nr z 27 III (tenże), 1932 nr z 16 X (tenże), 1933 nr z 8 I, 5 II, 26 II, 10 XII (tenże); „Przegl. Artyst.” 1969 nr 4 s. 54 (J. Kaczmarski); „Robotnik” 1928 nr z 1 V (M. Wallis); „Sztuki Piękne” R. 4: 1927/8 s. 157 n., 274 n.; „Świat” 1932 nr z 22 X; „Le Temps” 1920 nr z 20 IV (Thiébault-Sisson), 1922 nr z 3 III (tenże); „Tęcza” 1928 nr 4 (Delta), nr 17, 29 (E. Kozikowski); „Tyg. Ilustr.” 1927 nr 18 (W. Husarski), 1928 nr 1, 16, 48 (tenże), 1930 nr 12, 1933 nr 6, 11 (tenże), 1938 nr 3, 1939 nr 1; „Unia” 1927 nr z 12–13 IV (l.m.z.); „Wiad. Liter.” 1928 nr z 26 II (S. Zahorska); „Zielony Sztandar” 1948 nr 13 s. 8 (W. Piotrowski); „Życie Warsz.” 1967 nr z 14 VII (W. Tatarkiewicz), 1969 nr z 22 IV (I. Witz); – B. Inst. Hist. Sztuki Uniw. Warsz.: Rudzińska W. M., Twórczość malarska Wacława Piotrowskiego w l. 1910–1939 (mszp. pracy magisterskiej); Dział Ewidencji ZG ZPAP w W.: ankiety artysty; – Rękopisy P-ego w posiadaniu rodziny artysty; – Informacje Magdaleny Tryjarskiej i Izydory Olszewskiej, córek artysty, oraz Wandy Rudzińskiej-Wypychowej i Bronisławy Wilimowskicj.

Wanda Maria Rudzińska