Stachiewicz Wacław Teofil, pseud. Styk (1894–1973), szef Sztabu Głównego Wojska Polskiego i Sztabu Naczelnego Wodza, generał dywizji. Ur. 19 XI we Lwowie, był wnukiem Juliana Kirchmayera (zob.), synem Teofila i Anieli z Kirchmayerów, młodszym bratem Juliana (zob.).
W l. 1904–8 uczęszczał S. do V, a następnie do VIII Gimnazjum we Lwowie. W l. 1909–11 zaliczył niższy i średni kurs wojskowy i w r. 1912 został pod pseud. Styk członkiem Związku Strzeleckiego (ZS). T.r. zdał maturę z odznaczeniem. Następnie przez dwa lata na Wydz. Filozoficznym Uniw. Lwow. studiował geologię (wg niektórych dokumentów personalnych archeologię). W l. 1913–14 ukończył szkołę podoficerską i niższą szkołę oficerską ZS we Lwowie.
Po wybuchu pierwszej wojny światowej S. wstąpił w sierpniu 1914 do 1. baonu strzelców dowodzonego przez Mieczysława Norwida-Neugebauera, dn. 8 VIII został w nim dowódcą plutonu, a od 18 VIII dowodził plutonem w 5. baonie. Prawdopodobnie 9 X t.r. awansował na podporucznika i otrzymał skierowanie do pracy organizacyjnej w Król. Pol. Powrócił stamtąd już w listopadzie i objął dowództwo 1. plutonu w 2. kompanii 4. baonu; wziął udział w bitwie pod Krzywopłotami. Po powstaniu w grudniu I Brygady Legionów Polskich, w szeregach jej 5. pp (wg terminologii brygadowej 2. pp) walczył pod Łowczówkiem (grudzień) oraz nad Nidą (marzec–maj 1915). Dn. 18 III 1915 objął dowództwo 4. kompanii w 1. baonie 5. pp. W czasie bitwy pod Konarami został ranny (23 V) i następnie leczył się w Krakowie. Na front powrócił w poł. sierpnia t.r. i uczestniczył w kampanii wołyńskiej. Dn. 7 I 1916 awansował na porucznika. T.r. walczył m.in. pod Kostiuchnówką (lipiec). We wrześniu t.r., po rozformowaniu przez Austriaków I Brygady, pozorował chorobę i przebywał w szpitalach w Lublinie i Piotrkowie. Do służby powrócił po ogłoszeniu aktu 5 listopada. Od 10 XI do 5 XII odbył kurs szturmowy przy niemieckiej 22. brygadzie piechoty w okolicach Baranowicz, zaś w lutym i marcu 1917 – kurs adiutantów Sztabu Generalnego przy Inspektoracie Polskiej Siły Zbrojnej (Polnische Wehrmacht) w Warszawie. Dn. 1 IV objął stanowisko adiutanta 5. pp, które pełnił do czerwca, kiedy to został dowódcą 3. kompanii. T.r. opublikował pracę pt. Oddziały szturmowe (W., pod pseud. Styk). Fragmenty dziennika S-a z tego okresu ukazały się drukiem w organie Koła b. Żołnierzy 5. pp I Brygady „Zuchowaty” (1937 z. 13, 1939 z. 18). Po kryzysie przysięgowym i rozwiązaniu I Brygady został 27 IX t.r. wcielony w charakterze jednorocznego sierżanta do armii austro-węgierskiej i przydzielony do grupy szkoleniowej (Ausbildungsgruppe I Saureno) w Tyrolu. W marcu 1918 wyjechał na urlop do Lwowa i tam zgłosił się do szpitala, symulując chorobę psychiczną. Dn. 30 III zdezerterował na rozkaz Komendanta Głównego Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), Edwarda Rydza-Śmigłego; objął następnie stanowisko szefa sztabu Komendy Naczelnej I POW w Warszawie, które piastował do listopada t.r. Dn. 10 XI był obecny na dworcu warszawskim przy powitaniu Józefa Piłsudskiego, wracającego z Magdeburga.
Do WP wstąpił S. 18 XI 1918, awansowany jednocześnie na kapitana; zajmował wówczas kolejno stanowiska: szefa Oddziału I i zastępcy szefa Sztabu Dowództwa Okręgu Generalnego Warszawa, oficera łącznikowego Naczelnego Dowództwa do Dowództwa III Korpusu Armii gen. Józefa Hallera (od 1 VI), naczelnika Wydz. Organizacji Służby w Sekcji Organizacyjnej Dep. I Organizacyjno-Mobilizacyjnego MS Wojsk, (od 2 VII). Od 24 IX do 9 X 1919 przeszedł kurs w Centrum Studiów Artyleryjskich przy Generalnym Inspektoracie Artylerii w Warszawie. Dn. 20 XI został szefem Sekcji Organizacyjnej Oddziału I Sztabu MSWojsk. W okresie ofensywy sowieckiej w r. 1920 pełnił funkcję oficera operacyjnego w Sztabie Dowództwa Armii Rezerwowej gen. Kazimierza Sosnkowskiego. W tym okresie został zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze starszeństwem od 1 VI 1919.
Po rozwiązaniu Armii Rezerwowej powrócił S. na poprzednie stanowisko w MSWojsk. (od 25 VIII 1921 awansował na szefa całego Oddziału I). Opracował wówczas Kilka uwag o przygotowaniu narodu do wojen („Bellona” T. 4: 1921 nr 2). Od października 1921 do listopada 1923 studiował w École Supérieure de Guerre w Paryżu, potem odbył staż liniowy w dywizji piechoty w Metzu i w pułku lotniczym w Lyonie. Po powrocie do Polski był kolejno asystentem (od 2 II 1924) i wykładowcą (od 3 XI 1925) taktyki ogólnej, a wkrótce szefem grupy wykładowców w Wyższej Szkole Wojennej (WSW) w Warszawie. Równocześnie rozpoczął staż w Oddziale IIIa Biura Ścisłej Rady Wojennej. W r. 1924, podczas konfliktu pomiędzy rządem a Piłsudskim w sprawie struktury naczelnych władz wojskowych, S. na łamach „Bellony” opublikował artykuły (Organizacja rządu i naczelnych władz wojskowych w czasie wojny, t. 14 s. 225–41, Pokojowa organizacja rządu i naczelnych władz wojskowych z punktu widzenia przygotowania do wojny, t. 15 s. 1–9, W sprawie organizacji naczelnych władz wojskowych, t. 16 s. 182–94), w których, aprobując główne idee Piłsudskiego, akcentował pozytywne strony projektu ministra spraw wojskowych Władysława Sikorskiego. Dn. 17 XII 1924 został mianowany pułkownikiem Sztabu Generalnego ze starszeństwem od 15 VIII t.r.
Dn. 1 II 1926 otrzymał S. przeniesienie do Sztabu Generalnego jako p.o. szef Oddziału I (od 12 IV szef). W opinii płk. L. Faury’ego (dyrektora nauk WSW) z marca 1926 należał S. do grupy «oficerów, których trzeba przygotować do objęcia całokształtu [obronności], aby w razie niebezpieczeństwa umieli odegrać najwyższą rolę, do której są przeznaczeni». W czasie przewrotu majowego S. stanął po stronie Piłsudskiego. T.r. ogłosił przekłady „Francuskiej instrukcji o organizacji i funkcjonowaniu sztabów w polu” (W.) oraz książki kpt. wojska niemieckiego, Eryka M. Marcksa, pt. „Natarcie i obrona w wielkiej wojnie” (W.). Na polecenie Piłsudskiego opracował na przełomie l. 1926 i 1927 założenia nowego planu mobilizacyjnego, których jednak marszałek nie zaaprobował. Dn. 15 VI 1927 został I oficerem sztabu armii w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych. W 1. poł. 1928 jeździł do Londynu w sprawie zakupu czołgów firmy Armstrong-Vickers (ostatecznie z transakcji tej strona polska zrezygnowała). Przeprowadził też wówczas rozmowy w War Office, lecz na jego obecność podczas ćwiczeń brygady zmotoryzowanej Brytyjczycy nie zgodzili się. Dn. 26 III 1928 objął stanowisko dowódcy 27. pp w Częstochowie (mianowany w styczniu t.r.). W styczniu 1929 wziął udział w grze wojennej, po czym 14 II t.r. został dowódcą piechoty dywizyjnej 1. DP Legionów w Wilnie. Odbył w tym czasie kurs informacyjny dla dowódców pułków w Centrum Szkolenia Strzeleckiego w Toruniu. W czasie pobytu w Wilnie często zastępował dowódcę 1. DP płk. Jana Kruszewskiego, a po jego awansie na dowódcę Korpusu Ochrony Pogranicza, dowodził dywizją od 15 X 1930 do 13 IX 1931, gdyż nominowany na dowódcę płk (wkrótce gen.) Stanisław Skwarczyński nie objął wówczas tej funkcji. Od listopada 1932 do czerwca r.n. prowadził S. wykłady w Centrum Wyższych Studiów Wojskowych w Warszawie. Z tego czasu pochodzą wysokie oceny przełożonych S-a (Kruszewskiego, Skwarczyńskiego, gen. Aleksandra Litwinowicza). Wg redaktora „Kuriera Wileńskiego” Kazimierza Okulicza, w okresie wileńskim był S. członkiem loży wolnomularskiej «Tomasz Zan»; źródła rodzinne nie potwierdzają tej informacji. Dn. 29 XI 1933 Piłsudski osobiście, podczas pobytu w Wilnie, poinformował S-a o przekazaniu mu dowództwa 7. DP w Częstochowie, którą S. dowodził od grudnia t.r. do 22 VI 1935. W tym okresie brał udział w pracach Komisji Regulaminu Piechoty. W r. 1935 został mianowany generałem brygady (ze starszeństwem od 1 I t.r.).
Po śmierci Piłsudskiego i objęciu przez Rydza-Śmigłego funkcji Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych, został S. szefem Sztabu Głównego (SG) (5 VI 1935). Na tym stanowisku nacisk położył na przebudowę i modernizację wojska, m.in. pod jego kierunkiem powstał nowy plan mobilizacyjny «W», zweryfikowano politykę kadrową, nawiązano ścisły kontakt z WSW, prowadzono studia nad przygotowaniem wojennym Niemiec i Rosji. Na początku lipca 1937 przewodniczył wojskowej delegacji polskiej, która przeprowadziła w Bukareszcie rozmowy na temat współpracy z armią rumuńską i wymieniła dane ewidencyjne dotyczące ZSRR. S. zaostrzył rygory ochrony tajemnic państwowych i wojskowych, co było uzasadnione nasileniem działań wywiadów obcych wśród kadry zawodowej i państwowej, prowadziło jednak do zatajenia ważnych informacji wywiadowczych przed innymi urzędami wojskowymi. Brak sprecyzowania zakresu odpowiedzialności Sztabu Głównego oraz MSWojsk. miał wpływ na złe stosunki pomiędzy S-em a ministrem Tadeuszem Kasprzyckim i utrudnił współpracę podległych im służb. Innymi problemami, z jakimi spotkał się S. jako szef Sztabu były: niedostatek funduszy budżetowych przyznawanych przez rząd oraz niekonsultowanie z nim przez Rydza-Śmigłego prac nad planem operacyjnym, prowadzonych w Generalnym Inspektoracie Sił Zbrojnych (GISZ). Opinie o roli S-a w przygotowaniach do wojny 1939 były zróżnicowane, negatywnie ocenili go np. generałowie Juliusz Rómmel, Izydor Modelski i Leon Berbecki, pozytywnie zaś: Stanisław Kopański, Marian Kukiel i Stefan Rowecki. Wg Kopańskiego S. wyprowadził Sztab Główny z bezwładu i zastoju, zwłaszcza w dziedzinie mobilizacyjnej i kwatermistrzowskiej. Krytycy (Marian Utnik) wskazywali natomiast m.in. na opóźnienie organizacji przygotowań do wojny na zachodzie i niewykorzystanie w pełni możliwości jakimi dysponowało państwo.
W kwestii zagrożenia niemieckiego S. wspierał stanowisko Rydza-Śmigłego, który z tego powodu dążył do zacieśnienia sojuszu wojskowego z Francją. Zgodnie z wytycznymi zarówno Rydza-Śmigłego, jak i MSZ, odrzucał S. w rozmowach ze swymi zachodnimi partnerami (np. M. G. Gamelinem, szefem Sztabu Generalnego Francji w r. 1935) sugestię współpracy wojskowej z ZSRR. W kwietniu 1938 w rozmowie z brytyjskim attaché wojskowym w Warszawie, płk. Godfreyem, S. przedstawił negatywne stanowisko Polski w sprawie możliwości przepuszczenia przez terytorium Polski sowieckiej pomocy wojskowej dla Czechosłowacji. Kwestionował niektóre doniesienia referatu «Zachód» Oddziału II SG o planach niemieckich wobec Pragi, uważając je za panikarskie. Na naradzie przed kursem wyższych dowódców (29 XI), już po zajęciu Sudetów i październikowych żądaniach Niemiec w sprawie Gdańska oraz znając rozmiar niemieckich przygotowań wojennych, uspokajał (zgodnie z zaleceniami MSZ), że Hitler pragnie ułożenia stosunków polsko-niemieckich, a propaganda antypolska prowadzona jest przez środowiska związane z tradycją pruską i zalecał by nie prowokować Niemców nieprzemyślanymi wypowiedziami i nie sugerować się alarmistyczną publicystyką „IKC”. Na początku 1939 zabronił S. Oddziałowi II podejmować czechosłowackie propozycje rozmów na tematy polityczne, lecz po zajęciu przez Niemców Pragi zaakceptował plan tworzenia w Polsce Legionu Czechosłowackiego. Pod koniec marca, na odprawie szefów Oddziałów SG, powiadomił o roszczeniach hitlerowskich wobec Polski i ultymatywnej propozycji dołączenia do paktu antykomiternowskiego. W tym czasie zarządził wzmocnienie granicy zachodniej poprzez częściową mobilizację, zaś Szefostwu Wywiadu Korpusu Ochrony Pogranicza zlecił utworzenie przy granicy wschodniej operacyjnej sieci wywiadowczej, mającej funkcjonować po ewentualnym wybuchu wojny z ZSRR. W dn. 23–30 V t.r. przeprowadził pierwsze sztabowe posiedzenie polsko-brytyjskie w Warszawie w sprawie współpracy wynikającej z brytyjskich gwarancji dla Polski. W lipcu przyjął wizytę szefa brytyjskiego Sztabu Imperialnego, gen. W. E. Ironside’a. Gdy 18 VIII przedstawiciele brytyjskiego i francuskiego ataszatów w Warszawie, w trakcie pertraktacji w MSZ, próbowali nawiązać osobne rozmowy ze SG w sprawie zgody na wejście armii sowieckiej na terytorium Polski w razie wojny z Niemcami, S. odmówił, wspierając negatywną odpowiedź MSZ.
W dniu wybuchu wojny polsko-niemieckiej (1 IX 1939) został S. szefem Sztabu Naczelnego Wodza Rydza-Śmigłego. Po jego wyjeździe pozostawał w stolicy jeszcze do 9 IX t.r. i koordynował działania grupy armii «Poznań» i «Pomorze» pod dowództwem gen. Tadeusza Kutrzeby oraz znacznej części armii «Łódź» dowodzonej przez gen. Wiktora Thommée. Potem dołączył do Naczelnego Wodza w Brześciu nad Bugiem, gdzie nadal kierował pracą sztabu. Dn. 18 IX przekroczył granicę rumuńską, a po 24 IX został internowany w Slanic-Prahova. Już pod koniec 1939 Referat Prawny Biura Rejestracyjnego MSWojsk. na emigracji we Francji rozpoczął gromadzenie zarzutów (w tym również natury osobistej) wobec S-a; zamierzano oskarżyć S-a przed sądem wojskowym, jako winnego klęski wrześniowej. Dn. 2 I 1940, na posiedzeniu rządu polskiego w Angers, minister Jan Stańczyk występując z wnioskiem o postawienie przed Trybunałem Stanu członków rządu przedwrześniowego, zażądał również wytoczenia sprawy sądowej S-owi. Zastrzeżenia premiera i Naczelnego Wodza, Sikorskiego, negatywna opinia komisji prawników pod przewodnictwem Stanisława Kota o możliwości zwołania Trybunału, a przede wszystkim postawa aliantów udaremniły te zamysły. Tymczasem, 6 I t.r. uciekł S. do Bukaresztu, gdzie ukrywał się przed władzami rumuńskimi do 25 II. Posługując się fałszywym paszportem na nazwisko Karol Eysmond, 28 II przekroczył granicę jugosłowiańską. Gdy na początku marca S. przybył do Belgradu, równocześnie we Francji, na forum Rady Narodowej, Stanisław Cat-Mackiewicz zażądał oddania go – wraz z Rydzem-Śmigłym – pod sąd wojenny. Dn. 26 III otrzymał rozkaz pierwszego zastępcy ministra ds. wojskowych gen. Mariana Kukiela, kierujący go do Algierii. Przybył tam w pierwszych dniach maja; na żądanie rządu polskiego został oddany pod nadzór policji i osadzony w miejscowości Medea, 100 km od Algieru, gdzie wobec nie wypłacania mu gaży przez władze polskie, utrzymywał się z zasiłków Czerwonego Krzyża. W grudniu 1942, po zajęciu Algieru przez wojsko amerykańskie, zwolniono go z internowania, prawdopodobnie bez wiedzy emigracyjnych czynników polskich. Do końca listopada 1943 przebywał w Algierze. Po śmierci Sikorskiego, Sosnkowski jako Naczelny Wódz 6 XI 1943 wyraził zgodę na przyjazd S-a do Wielkiej Brytanii. W grudniu t.r. zamieszkał S. pod Londynem bez przydziału służbowego, z częściowym wynagrodzeniem. Zwrócił się wówczas do niego sędzia E. Liniewicz z komisji badającej przyczyny klęski wrześniowej, kierowanej przez Bohdana Winiarskiego; na jej użytek S. opracował w r. 1944 relację pt. Moje zeznania w komisji kampanii wrześniowej 1939 (sędziego Liniewicza). W marcu 1947 wszedł w skład pierwszego Zarządu Inst. Józefa Piłsudskiego dla Badania Najnowszej Historii Polski.
Po rozwiązaniu Polskich Sił Zbrojnych i związanej z tym utracie częściowego uposażenia, S. w grudniu 1948 wyjechał do Kanady, gdzie połączył się z rodziną i zamieszkał w Montrealu. W l. 1945–8 współpracował z Komisją Historyczną Sztabu Głównego w Londynie. W tym czasie złożył relacje z pracy Sztabu Głównego przed wojną i z czynności Naczelnego Dowództwa w okresie wojny, które były częściowo wykorzystywane przy opracowywaniu pierwszego tomu „Polskich Sił Zbrojnych w drugiej wojnie światowej” (Londyn 1951–9). W r. 1951 opublikował w paryskiej „Kulturze” artykuł pt. L’offensive pour la Pologne (nr 2), który później dodatkowo uzupełnił artykułem pt. Niemcy o L’offensive pour la Pologne (nr 4). Dn. 1 I 1964 otrzymał od Naczelnego Wodza na uchodźstwie, gen. Władysława Andersa, awans na generała dywizji. Na zaproszenie Komitetu Organizacyjnego powołanego dla uczczenia 50-lecia powstania WSW, opracował studium Naczelne władze wojskowe i Wyższa Szkoła Wojenna, które ukazało się w książce pt. „W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie” (Londyn 1969 s. 22–96). W czasopismach emigracyjnych ogłosił kilkanaście artykułów, w większości polemicznych. S. był honorowym prezesem Tow. Białego Orła w Kanadzie oraz członkiem Polskiego Inst. Naukowego w Ameryce i Stow. Polskich Kombatantów. Zmarł na atak serca 12 XI 1973 w Montrealu i został pochowany na cmentarzu w pobliskiej miejscowości St. Adele. Był odznaczony m.in.: Srebrnym Krzyżem Orderu Virtuti Militari, Orderem Polonia Restituta II, III i IV kl., Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Krzyżem Walecznych 4-krotnie, Złotym Krzyżem Zasługi, francuską Legia Honorową II, III i V kl., oraz innymi odznaczeniami zagranicznymi.
S. był od r. 1921 żonaty z Wandą z Abrahamów (zob. Stachiewiczowa Wanda) z którą miał synów bliźniaków: Juliusza Wacława (zob.), Bogdana Romana (ur. 1924), w czasie drugiej wojny światowej żołnierza 1. Polskiej Dyw. Pancernej, uczestnika ofensywy w Normandii (ranny pod Falaise), absolwenta University McGill w Montrealu (inżynieria elektryczna), potem zamieszkałego w USA, gdzie używał nazwiska Steck i pracował w przemyśle, oraz córkę Ewę Teresę (1931–1977), absolwentkę University McGill, doktora biochemii, zamężną za C. Hortonem, dyrektorem British Council w Londynie.
Po śmierci S-a, jego syn Bogdan przygotował do druku dokumenty i prace, które ukazały się w ramach „Biblioteki Kultury” i „Zeszytów Historycznych” pt. Pisma, T. I: Przygotowania wojenne w Polsce 1935-1939 (Paryż 1977) i T. II: Rok 1939 (Paryż 1979). W r. 1998 Marek Tarczyński wydał je ponownie pt. Wierności dochować żołnierskiej. Przygotowania wojenne w Polsce 1935–1939 oraz kampania 1939 w relacjach i rozważaniach szefa Sztabu Głównego i szefa Sztabu Naczelnego Wodza, dołączając także jego artykuły, polemiki, listy prywatne, notatki. T.r. odbyła się w Centralnej Bibliotece Wojskowej w Warszawie dyskusja nad dorobkiem S-a, w ramach obchodów 80-rocznicy odrodzenia WP. W kościele Św. Krzyża w Warszawie oraz w klasztorze oo. Paulinów na Jasnej Górze w Częstochowie wmurowano tablice poświęcone pamięci S-a.
Portret w mundurze oficera Pol. Siły Zbrojnej, pędzla Leopolda Gottlieba, ok. 1917, wł. prywatna w Kat.; Fot.: Wierności dochować żołnierskiej…; – Enc. Wojsk., VII; Hass, Wolnomularze; Kryska-Karski – Żurakowski, Generałowie (fot.); Mierzwiński Z., Generałowie II Rzeczypospolitej, W. 1995 II (fot.); Stawecki, Słown. gen.; – Jędrzejewicz W., Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867–1935, Londyn 1977 II; Kawalerowie Virtuti Militari. Wykazy; Ślusarczyk J., Polska a państwo radzieckie. Kalendarium 1918–1939, W. 1996; – Ciałowicz J., Polsko-francuski sojusz wojskowy 1921–1939, W. 1970; Ciechanowski K., Armia „Pomorze” 1939, W. 1982; Cieplewicz M., Wojsko polskie w latach 1921–1926, W. 1998; Dalecki R., Armia „Karpaty” w wojnie obronnej 1939 roku, Rzeszów 1989; Drzewieniecki W. M., Jeszcze o planowaniu operacyjnym w roku 1939, „Zesz. Hist.” 1989 z. 89 s. 222–5; Dubicki T., Rostworowski S. J., Sanatorzy kontra sikorszczycy, czyli walka o władzę na uchodźstwie w Rumunii 1939–1940, W. 1993; Friszke A., Życie polityczne emigracji, W. 1999; Garlicki A., Józef Piłsudski 1867–1935, W. 1990; Grzywacz A., Kwiecień M., Sikorszczycy kontra sanatorzy, „Zesz. Hist.” 1999 z. 127 s. 112–16, 123, z. 129 s. 72–90; Hist. dyplomacji pol., IV; Jabłonowski M., Stawecki P., Następca komendanta. Edward Śmigły-Rydz, Pułtusk 1998; Jurga T., Armia „Modlin” 1929, W. 1987; Kozaczuk W., Bitwa o tajemnice. Służby wywiadowcze Polski i Niemiec 1918–1939, W. 1999; Kozłowski E., Wojsko Polskie 1936–1939. Próby modernizacji i rozbudowy, W. 1974; Lipiński W., Walka zbrojna o niepodległość Polski w latach 1905–1918, W. 1990; Milewska W., Zientara M., Sztuka Legionów Polskich i jej twórcy 1914–1918, Kr. 1999; Nowak-Kiełbikowa M., Polska – Wielka Brytania w dobie zabiegów o zbiorowe bezpieczeństwo w Europie 1923–1937, W. 1989; Pepłoński A., Wywiad polski na ZSRR 1921–1939, W. 1996; Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski, 1864–1945, W. 1960 III; Pol. Siły Zbrojne, I; Porwit M., Komentarze do historii polskich działań obronnych 1939 roku, W. 1969, 1973, 1978 I–III; Rezner W., Armia „Poznań” 1939, W. 1992; Stachiewicz B., Gen. W. Stachiewicz a kampania wrześniowa, „Zesz. Hist.” 1989 z. 87 s. 183–96; tenże, Wspomnienie o generale Stachiewiczu, tamże 1998 z. 126 s. 137– 42; Szarota T., Stefan Rowecki „Grot”, W. 1985; Tarczyński M., Generał Wacław Stachiewicz – dowódca, sztabowiec, pisarz, w: W. Stachiewicz, Wierności dochować żołnierskiej… (fot., bibliogr. prac S-a); [Utnik M.] Brzost M., Na marginesie pracy gen. W. Stachiewicza, „Zesz. Hist.” 1980 z. 51 s. 163–71; Władze RP na obczyźnie podczas II wojny światowej 1939–1945, Red. Z. Błażyński, Londyn 1994; Wojna obronna Polski 1939, Red. E. Kozłowski, W. 1979; W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Oprac. W. Chocianowicz, Londyn 1969; – „Dzien. Personalny MSWojsk.” 1924 nr 131 s. 730, 1926 nr 8–9, 16, 1927 nr 17 s. 184, 1928 nr 3 s. 25, 1929 nr 4 s. 79, 1931 nr 2 s. 63, nr 5 s. 256, 1934 nr 2 s. 3, 1935 nr 1 s. 1, nr 10 s. 1; Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, W. 1917 s. 7; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Roczn. oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; Sprawozdanie dyrekcji c.k. Gimnazjum V we Lwowie za r. szk. 1905, Lw. 1905 s. 85; toż za r. szk. 1906, Lw. 1906 s. 114; toż za r. szk. 1907, Lw. 1907 s. 94; toż za r. szk. 1908, Lw. 1908 s. 115; Sprawozdanie dyrekcji c.k. Gimnazjum VIII we Lwowie za r. szk. 1909, Lw. 1909 s. 162; toż za r. szk. 1910, Lw. 1910 s. 76; toż za r. szk. 1911, Lw. 1911 s. 85; toż za r. szk. 1912, Lw. 1912 s. 103–4; Woreyd. Almanach, W. 1928; – Alf-Tarczyński T., Wspomnienia oficera Pierwszej Brygady, Londyn 1979 s. 18, 22, 78, 191–5; Arch. Paderewskiego, II, IV; Beck J., Ostatni raport, W. 1987; Berbecki L., Pamiętniki generała broni, Kat. 1959; Drymmer W. T., W służbie Polsce, W. 1998; Grzywacz A., Funkcjonowanie Oddziału II Sztabu Głównego w 1939 roku [relacja J. Smoleńskiego], „Zesz. Hist.” 1998 z. 125 s. 73–97; Kirchmayer J., Pamiętniki, W. 1962; Kopański S., Moja służba w Wojsku Polskim 1917–1939, Londyn 1965; tenże, Wspomnienia wojenne 1939–1946, Londyn 1972; Kutrzeba T., Bitwa nad Bzurą (9–22 września 1939 r.), W. 1958; Lepecki M., Pamiętnik adiutanta marszałka Piłsudskiego, W. 1987; Lipiński W., Dziennik, W. 1989; tenże, Szlakiem I Brygady, W. 1928; Listopad 1918 we wspomnieniach i relacjach, Wybór i oprac. P. Łossowski, P. Stawecki, W. 1988; Łukasiewicz J., Diplomat in Paris 1936–1939, Ed. W. Jędrzejewicz, New York–London 1970 (fot. zbiorowa); Piątkowski H., Uwagi o polskim Sztabie Głównym w obliczu wojny 1939 r., „Bellona” 1952 z. 3; Polska polityka zagraniczna w latach 1926–1932, Na podstawie tekstów min. Józefa Becka Oprac. A. M. Cienciała, Paryż 1990; Porwit M., Spojrzenie poprzez moje życie, W. 1986; Protokoły z posiedzeń Rady Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej. Październik 1939 – Czerwiec 1940, Kr. 1994 I; Rok 1920. Wojna polsko-radziecka we wspomnieniach i innych dokumentach, W. 1990 s. 368; Romeyko M., Przed i po maju, W. 1967; Rómmel J., Za honor i ojczyznę, W. 1958 s. 15–16, 22, 68–70, 78–80, 87–92, 103–6, 112, 121–3, 126, 149–54, 164–5, 175, 179, 195; Składkowski S. F., Benjaminów 1917–1918, W. 1935; tenże, Nie ostatnie słowo oskarżonego, Londyn 1964; tenże, Strzępy meldunków, W. 1988; Sosnkowski K., Cieniom Września, W. 1988; Stachiewicz W., Journey through History, Toronto [b.r.w.]; Starzyński R., Cztery lata wojny w służbie Komendanta, W. 1937; [Szembek J.], Diariusz i teki, Londyn 1964–72 I–IV; tenże, Diariusz. Wrzesień – Grudzień 1939, W. 1989; Wrzesień 1939 r. w relacjach dyplomatów, Oprac. A. Skrzypek, W. 1989; Wrzesień w relacjach i wspomnieniach, Oprac. M. Cieplewicz, E. Kozłowski, W. 1989 (fot.); Wysocki A., Tajemnice dyplomatycznego sejfu, W. 1988; Zabiełło S., Na posterunku we Francji, W. 1967; Zając J., Dwie wojny, Londyn 1964; tenże, W Szkocji i na Środkowym Wschodzie, Londyn 1967; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Perspektywy” 1973 nr 47, „Tyg. Powsz.” 1973 nr 47, 1974 nr 4, „Wiad. Tyg.” 1974 nr 6 (S. Kopański), „Zuchowaty. Komunikat Koła 5 pp. Leg. Józefa Piłsudskiego” 1974 nr 88; „Życie Warszawy” 1973 nr 274; – CAW: sygn. Ap. 1769/89/4797; IPiM Sikorskiego (kwerenda wykonana przez Red.): sygn. A.XII. 86/40(21) (list S-a do gen. W. Andersa w sprawie nominacji na gen. broni), sygn. A.XII.27/67 (ewidencja), sygn. B.I.2a (relacja S-a z r. 1944); – Mater. Red. PSB: Kopie życiorysów S-a, jego syna Bogdana i córki Teresy z B. Pol. w Paryżu (mater. do słown. biogr. S. Lama); – Informacje syna S-a, Bogdana z Bolder (Colorado) w USA.
Henryk Korczyk